رضا صائمی
دبیر گروه فرهنگی

در روزهایی که سایه جنگ و پیامدهایش بر فضای خبری ایران حاکم بود، سینمای ایران بار دیگر یک موفقیت جهانی را به نام خود ثبت کرد و بار دیگر نام اصغر فرهادی و فیلم «جدایی نادر از سیمین» (جدایی) در کانون توجه اخبار سینمایی جهان قرار گرفت. قصه از این قرار بود که نیویورک تایمز با یک نظرسنجی گسترده از کارگردان‌ها، بازیگران و شخصیت‌های برجسته‌هالیوود، ۱۰۰ فیلم برتر ربع اول قرن بیست و یکم را معرفی کرد که فیلم «جدایی نادر از سیمین» در رتبه سی و سوم این فهرست قرار گرفت تا بار دیگر اعتبار جهانی سینمای ایران با نام این فیلم گره بخورد. پیش از این «جدایی نادر از سیمین» مجموعاً بیش از ۵۲ جایزه جهانی را از آن خود کرده‌بود؛ جوایز معتبر بین‌المللی همچون جایزه اسکار، بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان گلدن گلوب، جایزه هیأت داوران و جایزه خرس طلایی از جشنواره فیلم برلین ، بهترین فیلم خارجی زبان جایزه ایندیپندنت اسپیریت ، بهترین فیلم خارجی زبان جایزه بودیل و بهترین فیلم خارجی زبان جایزه سزار از جمله جوایز مهم جدایی نادر از سیمین است. اما اینکه در این برهه حساس کنونی و تاریخی که نام ایران با جنگ گره خورده، موفقیت «جدایی نادر از سیمین» به عنوان سی و سومین فیلم برتر قرن بیست و یک، فقط یک اتفاق و پیروزی سینمایی نیست، بلکه نقش مهمی‌در افکار عمومی‌جهان داشته و ایران را به عنوان کشوری صاحب فرهنگ، تمدن و هنر در اذهان جهانی به یاد می‌آورد که می‌توان به مثابه دیپلماسی فرهنگی به آن نگریست. واقعیت این است که در جهان امروز فرهنگ برخلاف نظر مارکس، رو بنا، بازتاب و انعکاسی از نظام معیشتی و اقتصادی نیست.فرهنگ خود به زیربنای نظم نوین جهانی بدل شده که حتی اقتصاد و مناسبات آن را نیز طبق معادلات خود صورت‌بندی می‌کند، به طوری که آنچه بر جهان امروز استیلا یافته اقتصاد فرهنگ است نه فرهنگ اقتصادی! در میان ابزارهای گوناگون فرهنگی شاید هیچ چیز به اندازه سینما در جهان تصویری امروز قابلیت و ظرفیت تبدیل شدن به دیپلماسی فرهنگی را نداشته باشد. امروزه درعلوم سیاسی این مسأله بشدت مورد توجه قرار گرفته که افتخارات فرهنگی، هنری و ورزشی به قدرت سیاسی یک کشور در عرصه بین‌المللی افزوده و وزن سیاسی آن را زیاد می‌کند. امروزه درعلوم سیاسی این مسأله بشدت مورد توجه قرار گرفته که افتخارات فرهنگی، هنری و ورزشی به قدرت سیاسی یک کشور در عرصه بین‌المللی افزوده و وزن سیاسی آن را زیاد می‌کند. همین که نام ایران در رسانه‌های کشورهای مختلف دنیا با ارجاع به موفقیت‌ها و افتخاراتش برده می‌شود یک سرمایه اجتماعی جهانی به وجود می‌آید که نمی‌توان ارزش و قدرت آن را در مناسبات سیاسی بین‌المللی دست‌کم گرفت. موفقیت سینماگران و هنرمندان دیگر در جشنواره‌های مختلف جهانی، واجد ظرفیت‌های فراسینمایی است که باید متوجه آن بود و تلاش کرد از این ظرفیت به‌عنوان یک دیپلماسی فرهنگی نهایت استفاده را کرد.