راضیه خوئینی
گروه کتاب

 
مازن قمصیه به شیوه‌ای درخشان روح ماهاتما گاندی، ادوارد سعید، راشل کوری و بسیاری مشاهیر دیگر را در کتابش با عنوان «مقاومت مردمی در فلسطین» احضار می‌کند تا حقیقتی بی‌پرده را درباره پایداری مردم فلسطین و استعمارگری شهرک‌نشینان صهیونیستی به تصویر بکشد. این اثر مطالعه‌ای دقیق و در عین حال جذاب است که نشان می‌دهد اغلب مقاومت فلسطینی‌ها در طول ۱۰۰ سال گذشته مسالمت‌آمیز و خلاقانه بوده است.
این اثر دیدگاهی جامع و دقیق درباره مقاومت ارائه می‌دهد و اشکال متنوع آن را فراتر از مبارزه مسلحانه برجسته می‌نماید و بر اهمیت روش‌های غیرخشونت‌آمیز و خلاقانه تأکید می‌کند. نمایش کار بزرگی که فلسطینی‌ها با دستان خالی و بدون سلاح برای ایجاد تغییرات واقعی در طول دهه‌ها اشغالگری صهیونیست‌ها انجام داده‌اند، رسوایی بزرگی برای رسانه‌های غربی به شمار می‌آید که تصاویری کاملاً متفاوت درباره مقاومت فلسطینی‌ها منتشر می‌کنند.
مازن قمصیه «مقاومت مردمی در فلسطین» را به زبان عربی تألیف و توسط انتشارات مواطن به چاپ رساند. سپس انتشارات پلوتو (لندن) آن را به انگلیسی منتشر کرد. این کتاب به زبان‌های مختلف از جمله فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی ترجمه و در سایت‌های آمازون، بارنز، نوبل و دیگر فروشگاه‌های آنلاین موجود است.
 
مقاومت روزمره در برابر ظلم صهیونیست‌ها
این کتاب به تاریخ طولانی مقاومت غیرمسلحانه مردم فلسطین در برابر اشغالگری نظامی اسرائیل و پروژه‌های صهیونیستی می‌پردازد. هدف این نویسنده، تشریح ویژگی‌های اصلی این دوره تاریخی، از اولین روز تجلی آن در اواخر قرن نوزدهم تا همین اواخر است. این تحلیل با تکیه بر ادبیات به ترسیم مقاومت مدنی و مقاومت روزمره در برابر ظلم و بی‌عدالتی صهیونیست‌ها می‌پردازد و در عین حال رابطه نامتقارن قدرت میان دو طرف را به رسمیت می‌شناسد. مقاومت مدنی در واقع روشی برای به چالش کشیدن ظلم و مهار اشغالگران است که مبتنی بر استفاده مداوم از روش‌های بدون خشونت و غیرمسلحانه در راستای دستیابی به اهدافی گسترده و مشترک انجام می‌شود.
فرض اولیه در مورد مقاومت مردمی این است که مبارزات بدون سلاح به تغییرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی واقعی علیه رژیم سرکوبگر و استعماری بینجامد. برای جنبش‌های مقاومت مردمی شناسایی و تضعیف ستون‌های حامی رژیم صهیونیستی اهمیت ویژه‌ای دارد. مقاومت پایدار بدون خشونت‌، هزینه سیاست‌های رژیم اشغالگر را بالا می‌برد و منجر به از دست رفتن مشروعیت آنان در نظر بازیگران داخلی و خارجی می‌شود. موضوعی که در نهایت زنجیره‌ای گسترده از مقاومت مردمی را ایجاد می‌کند و با سایر گروه‌ها و جنبش‌ها مرتبط می‌شود و به نوبه خود بر ساختارهای قدرت اثرگذاشته و چالش‌برانگیز می‌شود؛ چرا که به همبستگی ملی و بین‌المللی و اعمال انواع مختلف تحریم می‌انجامد.
فصل دیگر کتاب، رشته‌های مقاومت فلسطینیان در مقابل مهاجرت یهودیان به فلسطین تحت قیمومیت عثمانی و بریتانیا تا سال ۱۹۴۸ را دنبال می‌کند. بخش بعدی به مقاومت مدنی فلسطین، بین سال‌های ۱۹۴۸-۱۹۸۷ و مقاومت روزمره در مقابل اسرائیل به خاطر حکومت نظامی تحمیل شده بر آنها از سال ۱۹۴۸ تا روز زمین در سال ۱۹۷۶ می‌پردازد. همچنین مقاومت در کرانه باختری و نوار غزه را که منجر به اولین انتفاضه فلسطین در دسامبر ۱۹۸۷ شد، بررسی می‌کند. همچنین نگاهی به انتفاضه از دریچه مقاومت مردمی غیرمسلحانه می‌اندازد. نویسنده دو مرحله تاریخی را از هم متمایز می‌کند؛ از اواخر ۱۹۸۷ تا اوایل ۱۹۹۰ و دوره بعدی تا کنفرانس صلح مادرید در اکتبر ۱۹۹۱ و انتفاضه دوم در سال ۲۰۰۰. در نهایت این فصل به ظهور مجدد مقاومت مردمی غیرمسلح در مقابل دیوار حائل رژیم آپارتاید می‌پردازد. بخش آخر هم زمینه‌های امید را از طریق افزایش مشارکت جنبش‌های همبستگی مردمی بین‌المللی با فلسطینیانی که از رویدادهای اخیر مانند اخراج اجباری ساکنان شیخ جراح در اورشلیم الهام گرفته‌اند، برجسته می‌کند.
 
نظرمنتقدان: آیینه گنشگران مدنی
پروفسور نور مصالحه معتقد است این اثر چون از سوی مهم‌ترین وقایع‌نگار مقاومت مردمی فلسطین در عصر حاضر به رشته تحریر در آمده، تألیفی به‌موقع و درخور توجه است. از دلایل اهمیت فراوان این کتاب تمرکز قمصیه روی وقایع تاریخی و کنشگری مردم در سطوح پایین است. کتاب مازن قمصیه با بسط بیشتر ایده‌های بدیع خود درباره حقوق بشر در فلسطین، کنشگری رسانه‌ای، سیاست‌های عمومی و مقاومت مردمی به شیوه غیرخشونت‌آمیز، برای کسانی که به عدالت و چگونگی ایجاد آن در درگیری اسرائیل و فلسطین علاقه‌مندند، خواندنی می‌شود.
آنا بالتزر؛ نویسنده و فعال آمریکایی در زمینه حقوق بشر فلسطینیان نیز در خصوص این کتاب نوشته: «روایت‌های الهام‌بخش قمصیه از اقدامات روزمره و شیوه‌های مقاومت خارق‌العاده بومیان فلسطینی در برابر استعمار، بسیاری از واقعیت‌ها را فاش می‌کند و پاسخی کوبنده است به ادعاهای نادرستی مبنی بر اینکه فلسطینی‌ها هرگز اعمال مدنی به دور از خشونت را امتحان نکرده‌اند. اما این روایت اثبات می‌کند آنها از جمله متخصصانی هستند که شجاعت، خلاقیت و تاب‌آوری‌شان الهام‌بخش مردم باوجدان در سراسر جهان است. حتی رژیم صهیونیستی با داشتن سلاح‌های یک ابرقدرت نظامی در سرکوب روحیه فلسطینی‌ها شکست خورده است. همچنین اصرار آنان بر رعایت حقوق بشر به ما یادآور می‌شود که بزرگ‌ترین قدرت متعلق به کسانی است که عدالت را درک می‌کنند و پیروز واقعی میدان آنان هستند.»
مری الیزابت کینگ، استاد مطالعات صلح و جنگ در دانشگاه صلح (وابسته به سازمان ملل متحد) که نویسنده کتاب «انقلاب آرام: اولین انتفاضه فلسطین و مقاومت بدون خشونت» است، کتاب قمصیه را تاریخچه‌ مقاومت مدنی فلسطینیان و تلاش آنها برای خوداتکایی، استقلال، برخورداری از حقوق سیاسی و آزادی می‌داند و می‌گوید: «این اثر به وضوح نشان می‌دهد که کنش مردمی غیرخشونت‌آمیز فلسطینیان نه مقطعی بوده و نه انحرافی، بلکه به طرز چشمگیری مداوم بوده و حدود یک قرن ادامه داشته است. روایت جامع قمصیه باید در قفسه‌های کتاب اسرائیلی‌ها، فلسطینی‌هایی که از گام‌های بعدی مطمئن نیستند و جوامع جهانی که هنوز موضع معناداری برای صلح در راستای عدالت نگرفته‌اند، قرار بگیرد. این کتاب مرجعی دلگرم‌کننده برای افرادی است که نگران آینده‌ مردم کل خاورمیانه‌اند و تحلیل‌های این نویسنده مایه دلگرمی است.»
مایرید مگوایر، برنده جایزه صلح نوبل نیز بر این باور است که کتاب قمصیه روشنگر و قدرتمند است. این کتاب رنج انسانی مردم بی‌دفاع و سرزمین فلسطین را آشکار می‌کند و نشان می‌دهد که پیامدهای هولناک پروژه قومی، نژادپرستانه و نظامی اسرائیل چگونه جمعیت بومی فلسطین را آواره کرده و مرتکب جنایات نسل‌کشی و آپارتاید شده‌اند. با وجود این بی‌عدالتی‌ها، همه ما می‌توانیم با خواندن داستان‌های مازن از زندگی مردم شجاع فلسطین که تاریخ واقعی و اغلب ثبت نشده را می‌سازند، امید و الهام بگیریم. روحیه صلح‌طلبی، مبارزه‌گری و پیگیر آنان برای برخورداری از حقوق بشر و حقوق بین‌الملل، عمدتاً توسط مقاومت بدون خشونت مردمی انجام شده و همچنان ادامه دارد. روش مقاومت فعال آنها در برابر تروریسم، شایسته است که توسط جامعه بین‌المللی دیده و شناخته شود تا آنها نیز بتوانند خشونت، نظامی‌گری، اشغالگری و جنگ را محکوم کنند و امنیت و آزادی خود را بر پایه حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بنا کنند.

روایت یک قرن مقاومت

 از دلایل اهمیت این کتاب در وهله‌ اول تألیف آن به دست یک محقق و استاد برجسته فلسطینی و از معدود بازماندگان جنبش فتح است که از حملات اشغالگرانه صهیونیست‌ها جان سالم به در برده. این کتاب به چهارده فصل تقسیم شده که عمیقاً به تاریخ مقاومت بدون خشونت مردم فلسطین از زمان حکومت عثمانی، انقلاب ۱۹۳۶، انتفاضه‌های اول و دوم و مقاومت بدون سلاح امروزی می‌پردازد. قمصیه تحلیل تاریخی بسیار روشنی از مبارزات بدون خشونتی که فلسطینی‌ها در گذشته دنبال کرده‌اند و چگونگی درس گرفتن از این تجربیات برای توانمندسازی فلسطینی‌های امروز و تداوم این سبک مقاومت ارائه داده است. رسانه‌های غربی اغلب تصاویر مقاومت مسلحانه، بمب‌گذاری‌های انتحاری و حملات موشکی فلسطینیان را پخش می‌کنند و در کل منکر مبارزات بدون سلاح آنها می‌شوند. در این میان دکتر قمصیه با تلفیق اطلاعات صدها منبع اصلی، جامع‌ترین مطالعه را با اسناد و مدارک حقیقی درباره مقاومت مدنی، خلاقانه و اغلب مسالمت‌آمیز فلسطینی‌ها فراهم آورده است. این کتاب موفقیت‌ها، شکست‌ها، چالش‌ها و فرصت‌های از دست رفته طی مقاومت فلسطینیان در ۱۰۰ سال گذشته را به ترتیب زمانی روایت می‌کند. همچنین به صورت انتقادی و تطبیقی، قیام‌های تحت حکومت عثمانی، بیانیه تاریخی بالفور و پیمان اسلو، جنبش بایکوت و عدم سرمایه‌گذاری و تحریم اسرائیل را بررسی و تحلیل می‌کند. داستان‌های جذابی که در این کتاب روایت شده‌، الهام‌بخش همه مردم با هر دین و هر پیشینه سیاسی خواهد بود و مسیر بهتر و آگاهانه‌تری را برای آینده‌ای صلح‌آمیزتر توأم با عدالت ترسیم می‌کند.