سازمان حفاظت محیط زیست تخریب ها را مستند می کند
آمادگی پردیسان برای مقابله با بحران‌های مخرب
زیست‌بوم- محیط زیست قربانی خاموش جنگ‌هاست؛ قربانی اول جنگ‌ها. چون جنگ‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم اکوسیستم‌ها را تخریب می‌کنند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به طبیعت وارد می‌کنند. معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیز از آماده‌باش زیست‌محیطی در پی بحران‌های منطقه‌ای و به دنبال حمله متجاوزانه رژیم صهیونیستی به ایران خبر می‌دهد. احمد لاهیجان‌زاده نقبی به حادثه انفجار بندر شهید رجایی در ۶ اردیبهشت سال‌جاری می‌زند و می‌گوید: «این حادثه یک هشدار برای همکاران ما در محیط زیست بود.» او در گفت‌وگو با «مهر» می‌گوید: «در پی تشدید بحران‌های منطقه‌ای و با درس‌گرفتن از خسارت‌های زیست‌محیطی گذشته، ایران در حالت آماده‌باش کامل زیست‌محیطی قرار گرفته است.» او یادآوری می‌کند: «پیش از جنگ اخیر و حتی بدون پیش‌بینی آن، به تمامی وزارتخانه‌ها به‌صورت مکتوب اعلام آمادگی کامل برای مقابله با هرگونه رویداد و حادثه غیرمنتظره ابلاغ شد.»
آن‌طور که معاون محیط زیست دریایی توضیح می‌دهد، پردیسان از تمامی وزارتخانه‌ها خواسته است تا نقاط حساس در طول سواحل، از جمله صنایع آلودگی‌زا، سواحل و تالاب‌های ساحلی و بنادر و اسکله‌های شیلاتی را شناسایی کنند و مواردی را که بالقوه می‌توانند منشأ آلودگی ناشی از حوادثی مانند آتش‌سوزی باشند، بررسی کنند. لاهیجان‌زاده به دو مورد آتش‌سوزی در سواحل جنوبی کشور در یک ماه گذشته اشاره می‌کند و آن را گواه این آمادگی نسبی می‌داند.
لاهیجان‌زاده به تجربه جنگ اول و دوم آمریکا با عراق اشاره می‌کند که خسارات زیست‌محیطی فراوانی را به ایران تحمیل کرد؛ آتش زدن سکوهای نفتی، دکل‌های نفتی در کویت و آتش زدن نیزارهای تالاب‌های بین‌النهرین توسط صدام و همچنین خشکاندن این تالاب‌ها باعث شد تا ایران چند دهه درگیر گرد و غبار ناشی از آن باشد.
او به نکته مهمی اشاره می‌کند: «متأسفانه در آن مقطع زمانی، اواخر دهه ۶۰ و ۷۰، ما مستندسازی شایسته و بایسته‌ای انجام ندادیم و نتوانستیم این آلودگی‌ها و خسارات را به هزینه‌های مطالبه‌گری تبدیل کنیم. با توجه به این تجربه، در بحران اخیر، محیط زیست ایران بلافاصله بر بحث مستندسازی قوی تأکید کرد.»
او از همکارانش خواسته است تا هر جایی که مورد هجوم قرار می‌گیرد و منجر به تولید آلودگی می‌شود، از جمله آتش‌سوزی و آلودگی هوا، نشت مواد نفتی و آلودگی خاک ناشی از مواد منفجره، عکس و فیلم تهیه کنند.
او از ثبت تمامی اتفاقاتی که جنگ ۱۲ روزه رقم زد خبر می‌دهد و می‌گوید: «دستورالعمل مفصلی برای پایش و اندازه‌گیری ابلاغ شده است.»
پرندگان از جنگ می‌ترسند
پرندگان و حیات‌وحش هم قربانی جنگ می‌شوند. پرندگان همانند بسیاری از جانداران دیگر بشدت نسبت به صداها و تغییرات ناگهانی در محیط زندگی خود حساس هستند. جنگ و درگیری‌های نظامی با خود صداهای مهیب انفجار، دود، نور شدید و اختلالات شدید محیطی به همراه دارد که می‌تواند باعث وحشت، گریز، برهم خوردن مسیر مهاجرت، ترک لانه‌ها و حتی مرگ پرندگان شود. آنها در جنگ مسیر خود را گم می‌کنند. جرأت فرود در تالاب‌ها و زیستگاه‌های جنگ‌زده را از دست می‌دهند. صدای انفجار آنها را دچار استرس می‌کند، جهت‌یابی آنها مختل می‌شود و حتی باعث سکته برخی از همین گونه‌ها می‌شود.
نابودی زیستگاه‌ها از جمله آتش‌سوزی در نیزارها یا نشت مواد شیمیایی به منابع آبی، باز هم زیست پرندگان را مثل تمام زیستمندان این اکوسیستم به‌طور مستقیم تهدید می‌کند. برخی از گزارش‌ها نیز ناباروری یا کاهش تولیدمثل در پرندگان در اثر اضطراب مزمن ناشی از شرایط جنگی را تأیید می‌کنند. با این وجود، لاهیجان‌زاده می‌گوید: «در این موضوع که پیش آمد، گزارش آن‌چنانی نداشتیم که مثلاً در محدوده‌های تالابی یا سواحلی ما اتفاق خاصی افتاده باشد یا موضوع اضطراری پیش آمده باشد.»
او البته یادآوری می‌کند که اگر این وضعیت ادامه پیدا می‌کرد، قطعاً مسائل عدیده‌ای به وجود می‌آمد.
پیگیری‌های بین‌المللی
لاهیجان‌زاده از تهیه یک گزارش برای مرکز حفاظت از محیط زیست خلیج فارس و عمان خبر می‌دهد و می‌گوید: «این گزارش در حال نهایی شدن است تا به آنها اعلام شود که ایران در این قضایا در کنار آنهاست و همچنین پیگیری کنند که تمامی کشورها اهدافی را که می‌تواند باعث آلودگی خلیج‌فارس شود، مانند آسیب به نفتکش‌ها یا صنایع ساحلی، رعایت کنند.» او خاطرنشان می‌کند: «در حوزه دریای خزر خوشبختانه گزارش اتفاق خاصی نداشتند، اما کنوانسیون تهران مسئولیت پیگیری در آن حوزه را دارد.»
جنگ به دریا نرسید
در بسیاری از جنگ‌های خاورمیانه، دریا در جنگ‌ها آسیب‌پذیر و بی‌صداست، اما خسارت‌هایی که می‌بیند، عمیق، گسترده و گاه غیرقابل جبران‌اند. فسفر سفید، فلزات سنگین، مهمات حاوی اورانیوم ضعیف‌شده، وارد خاک و آب می‌شوند و باعث مرگ تدریجی موجودات دریایی می‌شوند.
لاهیجان‌زاده در پاسخ به سؤالی درباره تأثیر حملات هوایی و موشکی بر حیات‌وحش دریایی و اکوسیستم‌های حساس ساحلی می‌گوید: «خوشبختانه جنگ به دریا کشیده نشد و ما بیشتر در حوزه صحنه سرزمینی این موارد را داشتیم.
در حوزه دریا اتفاق خاصی نیفتاد و گزارشی در این زمینه نداشتند.
بــــرش
پروفسور بن سول، گزارشگر ویژه حقوق بشر و تروریسم، تجاوز غیرقانونی ایالات متحده آمریکا به ایران را محکوم کرده و می‌گوید: «تأسیسات هسته‌ای، به‌دلیل تهدید جدی برای جان انسان‌ها و محیط زیست، هرگز نباید هدف حمله قرار گیرند.»
