جنگ ۱۲ روزه با ایران چگونه خسارات بی سابقه اقتصادی برای اسرائیل به بار آورد؟
خانه خرابی صهیون
با توقف جنگ تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی علیه ایران، ابعاد خسارات ناشی از جنگ ۱۲ روزه، از زیرساختهای ویرانشده گرفته تا اقتصادهای آسیبدیده، برای رژیم اسرائیل رفتهرفته آشکارتر میشود.
بر اساس گزارش منابع اقتصادی اسرائیل، جنگ ۱۲ روزه میان اسرائیل و ایران برای تلآویو حدود ۱۲ میلیارد دلار خسارت مستقیم بهجا گذاشته و پیشبینی میشود مجموع هزینهها تا ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
این ارقام شامل هزینههای نظامی، خسارات ناشی از حملات موشکی ایران، پرداخت غرامت به شهروندان و کسبوکارها و هزینه بازسازی میشود. تحلیلگران میگویند پس از ارزیابی کامل خسارات غیرمستقیم و پرداختهای مربوط به تلفات غیرنظامی، رقم نهایی میتواند بسیار فراتر رود.
به گزارش سایت عبری یدیعوت آحارونوت، وزارت خزانهداری اسرائیل تاکنون ۲۲ میلیارد شِکل (حدود ۶.۴۶ میلیارد دلار) زیان را ثبت کرده است. ارتش اسرائیل نیز درخواست ۴۰ میلیارد شِکل (۱۱.۷ میلیارد دلار) بودجه اضافی برای تأمین مجدد تسلیحات، سامانههای رهگیری، مهمات تهاجمی و پشتیبانی از نیروهای ذخیره کرده است.
منبعی در وزارت دارایی اسرائیل به یدیعوت آحارونوت گفت که تلآویو ممکن است برای جبران هزینههای جنگ و تأمین نیازهای فوری دفاعی، از آمریکا درخواست کمک مالی مستقیم یا تضمین وام کند.
تأثیرات امنیتی
به گزارش روزنامه اقتصادی کالکالیست، دولت صهیونیستی در هفته اول جنگ حدود ۵ میلیارد دلار هزینه کرده است. بر اساس برآورد پروفسور ناصر عبد الکریم از دانشگاه آمریکایی فلسطین، مجموع خسارات مستقیم و غیرمستقیم اسرائیل میتواند به ۲۰ میلیارد دلار برسد. وی هشدار داد که کسری بودجه اسرائیل ممکن است به ۶ درصد تولید ناخالص داخلی برسد و پرداختهای غرامت، فشار بیشتری بر بودجه عمومی وارد کند.
همچنین یک موشک ایرانی به ساختمان بورس الماس اسرائیل - که 8 درصد از کل صادرات اسرائیل را شامل میشود - اصابت کرد. این حمله باعث هراس سرمایهگذاران و فروش گسترده در بازار شد.
به گزارش رسانههای منطقهای از جمله TRT، این درگیری ۱۲ روزه، زنجیرههای تأمین منطقهای را تحت فشار قرار داد و بر بازارهای جهانی انرژی و تجارت اثراتی قابلتوجه گذاشت. با تداوم توقف جنگ، هنوز ابعاد کامل هزینههای این جنگ در حال آشکار شدن است.
آندریاس کریگ، دانشیار کالج کینگز لندن و مدیر مؤسسه تحلیلهای خاورمیانهای MENA Analytica میگوید جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل در ماه ژوئن، آسیبهای اقتصادی قابلتوجهی به سراسر منطقه وارد کرد.
اسرائیل در اولین هفته حملات به ایران حدود ۵ میلیارد دلار هزینه کرد؛ هزینه روزانه جنگ به ۷۲۵ میلیون دلار (۵۹۳ میلیون دلار برای عملیات تهاجمی و ۱۳۲ میلیون دلار برای دفاع و بسیج نیروها) میرسید. بر اساس گزارش والاستریت ژورنال، سامانههای پدافند موشکی بهتنهایی روزانه بین ۱۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار برای اسرائیل هزینه داشت. طبق برآورد مؤسسه سیاستگذاری اقتصادی آرون، اگر این درگیری یک ماه کامل ادامه مییافت، هزینهها میتوانست از ۱۲ میلیارد دلار فراتر رود. با وجود این کریگ، میزان زیانهای مستقیم و غیرمستقیم اسرائیل را بین ۱۱.۵ تا ۱۷.۸ میلیارد دلار برآورد میکند.
کریگ میافزاید: « این ارقام شامل هزینههای نظامی، خسارتهای واردشده به زیرساختها و رهگیری بیش از ۴۰۰ موشک ایرانی میشود. اما ورای این هزینههای مستقیم، لایهای عمیقتر از اختلالات نیز وجود دارد. بخش فناوری پیشرفته اسرائیل، که ۶۴ درصد از صادرات و یکپنجم تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل میدهد، به دلیل فراخوان هزاران نیروی ذخیره از پستهای کلیدی با کمبود شدید نیروی انسانی مواجه شد.» وی همچنین میگوید: «تعطیلی کسبوکارها، تعلیق پروازهای تجاری و کمبود نیروی کار در بخشهای کشاورزی و ساختوساز، فشار اقتصادی را افزایش داد. این هزینهها، از جمله توقف سرمایهگذاریها و تأخیر در اجرای پروژههای کلان، ممکن است پیامدهایی طولانیمدت به همراه داشته باشد.»
اختلال در تجارت جهانی
جنگ ۱۲ روزه همچنین بر تجارت جهانی و بازارهای انرژی اثر گذاشت، زیرا بسیاری از معاملهگران بیم آن داشتند که ایران تنگه راهبردی هرمز را مسدود کند؛ گذرگاهی که حدود یکچهارم صادرات نفت جهان از آن عبور میکند. در نتیجه، حق بیمه نفتکشها بهطور چشمگیری افزایش یافت - در برخی موارد دو برابر شد- و هزینههای حملونقل بالا رفت. فراتر از بازار نفت، کل تجارت جهانی نیز آسیب دید. شرکتهای بزرگ حملونقل دریایی مسیر کشتیهای خود را تغییر دادند، ظرفیت رزرو شده اجاره کردند و عملیات خود در خلیج فارس را به تعویق انداختند. این تغییرات لجستیکی هزینهها را افزایش داده و زمان تحویل کالاها را طولانیتر کردهاند؛ بویژه برای کشورهایی مانند هند، چین و کشورهای اروپایی که به واردات انرژی از خلیج فارس وابستهاند.»
کریگ میگوید: « در مجموع، این جنگ میزان آسیبپذیری شدید تجارت جهانی در برابر درگیری در خلیج فارس را آشکار کرد و نشان داد که تنگه هرمز چه نقش حیاتیای در شریان تجارت جهانی دارد.»
همچنین به گزارش بخش اقتصادی روزنامه هاآرتص، اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه با ایران متحمل دهها میلیارد شِکل خسارت شده است و هزاران نفر نیز در اثر حملات موشکی بیخانمان شدهاند.
هزینههای دفاعی در سال ۲۰۲۵ از بودجه مصوب دولت فراتر رفته و با توجه به تنش با ایران و ادامه جنگ در غزه، به ۲۰ تا ۳۰ میلیارد شِکل رسیده است. وزارت دفاع پیشبینی میکند که هزینهها در سال ۲۰۲۶ نیز بین ۲۵ تا ۳۰ میلیارد شِکل افزایش یابد. در نتیجه، وزارت دارایی اسرائیل اعلام کرد که کسری بودجه در پنج ماه اول سال ۲۰۲۵ به ۱۵.۹ میلیارد شِکل (۴.۵۶ میلیارد دلار) رسیده است.
این رسانه عبری، حملات موشکی را «ویرانگر» توصیف کرده و خسارات آن را دستکم ۵ میلیارد شِکل برآورد کرده است. پس از اجرای آتشبس در روز سهشنبه، بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل گفت: «بیتردید صبح امروز طعم تلخی دارد.»
هزاران درخواست غرامت
TheMarker ( بخش اقتصادی روزنامه هاآرتص) مینویسد: «سؤال این است که از این به بعد چه خواهد شد: خانههای بخش بزرگی از آوارگان در صف تخریب قرار دارند و حتی اگر تخریب نشوند، بازسازی آنها تا رسیدن به وضعیت قابل سکونت زمانبر خواهد بود.»
دولت باید برای مدت نامعلومی اجارهبهای هزاران خانواده را تا زمانی که ساختمانهای تخریبشده بازسازی شوند - فرایندی که ممکن است سالها طول بکشد - پرداخت کند.»
بر اساس دادههای منتشرشده توسط روزنامه اسرائیل هیوم، تا روز پنجشنبه، بیش از 41 هزار درخواست به «صندوق غرامت دولتی» ارائه شده که انتظار میرود این رقم افزایش یابد. در همین حال، اسرائیل متحمل هزینههای غیرمستقیم زیادی نیز شده است، زیرا در طول جنگ فقط کارکنان ضروری اجازه فعالیت داشتند. دولت انتظار دارد برنامهای حمایتی برای کارگران و صاحبان مشاغل آسیبدیده از جنگ اعلام کند که هزینهای بین ۲ تا ۳ میلیارد شکل خواهد داشت. بر اساس این گزارش، هزینههای دولت در سالهای آینده نیز افزایش خواهد یافت، زیرا دولت همچنان به پرداخت غرامتهای دائمی به اسرائیلیهای آسیبدیده از جنگ ادامه خواهد داد. یک مقام مسئول در اداره مالیات اسرائیل اعلام کرد که خسارات وارده به اموال در پی حملات موشکی و پهپادی ایران طی ۱۲ روز گذشته احتمالاً به ۵ میلیارد شِکل (۱.۴۷ میلیارد دلار) خواهد رسید، رقمی که تقریباً دو برابر مجموع خسارات حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و درگیریهای ۶۱۵ روز بعد از آن برآورد شده است. آمیر داهان، رئیس بخش غرامت اداره مالیات، روز دوشنبه در کمیته مالی کنست گفت: «اینها ارقامی هستند که تا به حال برای خسارات مستقیم به اموال سابقه نداشتهاند.» داهان تأکید کرد که قدرت تخریبی معدود موشکهای ایرانی که موفق به عبور از سپر دفاع هوایی اسرائیل شدند بسیار بالا بود، بهطوریکه برخی از این موشکها با کلاهکهای عظیم خود ساختمانهای مسکونی چندطبقه را به کلی ویران کردند و موج انفجار آنها خسارات گستردهای در مناطق مختلف برجای گذاشت.
برش
آغاز موج مهاجرتی
تمام این عوامل موجب تضعیف دولت جنگطلب اسرائیل شده و به گفته آندریاس کریگ، «موج مهاجرتی قابلمشاهدهای» در میان ساکنان دوتابعیتی اسرائیل آغاز شده است. بسیاری از این افراد که از تکرار و گستره حملات موشکی به اهداف راهبردی نظیر پالایشگاهها و شهرهای بزرگ به وحشت افتادهاند، اکنون در حال ترک کشور هستند. در اقدامی جنجالبرانگیز، دولت اسرائیل اخیراً ممنوعیت سفر برای ساکنان سرزمینهای اشغالی وضع کرده؛ اقدامی که به نظر میرسد با هدف کاهش روند مهاجرت صورت گرفته است. کریگ میگوید: «اعتماد سرمایهگذاران و حمایت یهودیان مهاجر در حال فرسایش است. این احساس که دولت اسرائیل دیگر قادر به تأمین امنیت نیست، بهسرعت در حال گسترش است.»