مدیر صندوق بین المللی پول نسبت به تبعات بالا گرفتن تنش ها هشدار داد
پرتگاه بحرانی بازارهای جهانی
تجاوز اسرائیل علیه ایران و شعلهور شدن آتش آن در خاورمیانه، اقتصاد جهانی را بر لبه پرتگاه یک بحران بیسابقه قرار داده است. تجاوز رژیم صهیونیستی و پاسخهای تلافیجویانه تهران، بازارهای انرژی را به لرزه درآورده و زنگ خطر را برای اقتصاد آمریکا، اسرائیل و جهان به صدا درآورده است.
تنگه هرمز—که ۲۰ درصد از نفت و یکچهارم از گاز طبیعی مایع جهان از آن عبور میکند—میتواند بهدلیل تشدید تنشها دچار انسداد شود و به گفته «میدل ایست مانیتور» حتی احتمال چنین سناریویی قیمتهای انرژی را به سطح فاجعهبار رسانده است. برای ایالات متحده—که هماکنون زیر بار ۳۷ هزار میلیارد دلار بدهی و کسری بودجه سالانه ۱.۸ هزار میلیارد دلاری، است—ورود تمامعیار به این جنگ میتواند به معنای انتحار اقتصادی و ژئوپلیتیک باشد. چنان که ژنرال داگلاس مکگرگور، مشاور ارشد پنتاگون در دولت بایدن هشدار داده است که «دفاع در برابر پهپادهای ۲۰ هزار دلاری ایران با موشکهای ۴ میلیون دلاری پاتریوت، به سرعت بودجه نظامی آمریکا را تخلیه خواهد کرد.»
هشدار صندوق بین المللی پول
کریستالینا جورجیوا، مدیر صندوق بینالمللی پول، در گفت و گو با شبکه بلومبرگ اعلام کرد که «این نهاد بهدقت تحولات قیمت انرژی را زیر نظر دارد» و هشدار داد که «افزایش قیمت نفت میتواند اثرات پی در پی در اقتصاد جهانی ایجاد کند.» او گفت: «ممکن است بالا گرفتن تنش ها، پیامدهای ثانویه ای را به دنبال داشته باشد. اگر بیثباتی بیشتری ایجاد شود و چشمانداز رشد اقتصادهای بزرگ را تحت تأثیر قرار دهد، آنگاه شاهد تأثیر محرکِ کاهش پیشبینیهای رشد جهانی خواهیم بود.»
قیمت نفت در اواخر روز یکشنبه ابتدا بیش از ۵ درصد افزایش یافت و به ۸۱.۴۰ دلار (۶۰.۵۸ پوند) — بالاترین سطح در پنج ماه اخیر — رسید، اما بعداً کمی کاهش یافت. صبح دیروز، قیمت نفت برنت ۱.۲ درصد افزایش یافت و به ۷۷.۹۴ دلار در هر بشکه رسید. براساس برآوردهای جدید بانک سرمایهگذاری گلدمن ساکس، در صورتی که جریان نفت از تنگه هرمز به مدت یک ماه نصف شود و سپس در ۱۱ ماه بعدی ۱۰ درصد کاهش یابد، قیمت نفت ممکن است به ۱۱۰ دلار در هر بشکه برسد.
اثرات بر آمریکا
برای آمریکا، چنین شوک نفتی عواقب ویرانگری خواهد داشت. هر ۱۰ دلار افزایش قیمت نفت، تورم مصرفی را نیم درصد بالا میبرد. اگر قیمت نفت به ۱۳۰ دلار در هر بشکه برسد، تورم آمریکا ممکن است تا ۵.۵ درصد جهش کند و فدرال رزرو مجبور به افزایش نرخ بهره شود—اقدامی که میتواند بهبود شکننده اقتصادی را متوقف کند.
قیمت بنزین که هماکنون حدود ۴ دلار در هر گالن است، ممکن است به ۷ دلار یا بیشتر افزایش یابد و فشار غیرقابل تحملی بر خانوارهای آمریکایی که از قبل با هزینههای بالای زندگی دستوپنجه نرم میکنند، وارد کند. برآوردهای
Clear View Energy Partners نشان میدهد که چنین افزایشی میتواند سالانه تا ۲۵۰۰ دلار به هزینههای سوخت خانوارها اضافه کند. بخشهای کلیدی مانند حملونقل، تولید و کشاورزی با افزایش هزینهها مواجه خواهند شد و پیشبینی رشد ۲ درصدی اقتصاد در سال ۲۰۲۵ توسط صندوق بینالمللی پول را تهدید میکنند.
اثرات بر اسرائیل
رژیم صهیونیستی نیز با بحران اقتصادی داخلی فزایندهای مواجه است. به گزارش میدل ایست مانیتور، تجاوز اسرائیل به ایران روزانه ۲۰۰ میلیون دلار برای آن هزینه دارد،معادل ۵ درصد تولید ناخالص داخلی آن در سال ۲۰۲۵. یاکوف شینین، اقتصاددان اسرائیلی، هشدار داده است که یک درگیری طولانیمدت با ایران میتواند ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی اسرائیل را نابود کند و این بازیگر را به یک بحران مالی تمامعیار بکشاند. از طرف دیگر، توقف تولید میادین گاوی لوایتان و کاریش—که دوسوم گاز این کشور را تأمین میکنند—اسرائیل را مجبور به استفاده از سوختهای گرانتری مانند زغالسنگ و مازوت کرده است. این امر هزینههای انرژی داخلی را افزایش داده و صادرات گاز به مصر و اردن را متوقف کرده، همچنین درآمد ارزی اسرائیل را کاهش داده است. طبق آمارهای منتشر شده از سوی نهادهای بینالمللی از جمله OECD، در حال حاضر بیش از 70 درصد برق مصرفی اسرائیل از طریق گاز طبیعی تأمین میشود. این وابستگی انرژی، بهویژه در شرایط جنگ و درگیریهای منطقهای، به عنوان یکی از نقاط ضعف استراتژیک اسرائیل شناخته میشود.
اثرات بر بازارهای آسیایی
بلومبرگ گزارش داده که شاخص بازارهای ارز و سهام شرق آسیا دیروز کاهش یافتند چرا که حملات آمریکا به ایران سرمایهگذاران را به شدت نگران کرده و قیمت نفت را بالا برده است. در این میان، وون کره جنوبی پیشتاز کاهش در میان ارزها بود که به افت 0.3 درصدی شاخص دلار آسیای بلومبرگ کمک کرد.
روپیه اندونزی نیز کاهش یافت و بانک مرکزی این کشور تأیید کرد که هم در داخل و هم خارج مداخله کرده است تا از سقوط جلوگیری کند. در بخش سهام، شاخص بازارهای نوظهور مورگان استنلی تا 1.3 درصد کاهش یافت. فیونا لیم، استراتژیست ارشد ارز در بانک مالزیایی مایبانک گفت: «با نزدیک شدن قیمت برنت به سطح 80 دلار در هر بشکه، جهان اکنون با خطر فشارهای تورمی ناشی از نفت و تأثیر همزمان آن بر رشد مواجه است. ارزهای چرخهای آسیایی بهویژه کشورهای واردکننده نفت همچنان بیشترین تأثیر را میپذیرند.»
اثرات جهانی
تحلیلگران می گویند که قیمت بالاتر نفت، هزینههای تولید در بخشهای حیاتی مانند پتروشیمی، پلاستیک و کشاورزی را افزایش میدهد و قیمت کالاهای مصرفی را در سراسر جهان بالا میبرد. کشورهای آسیایی مانند هند، ژاپن و کرهجنوبی—که به شدت به واردات نفت وابسته هستند—با ذخایر محدود و فشار فزاینده بر ارزهای خود با این شوکها مواجهند. در اروپا—که پس از قطع گاز روسیه به گاز خلیجفارس روی آورده—اختلال در تنگه هرمز میتواند باعث افزایش سرسامآور قیمت انرژی و فرو رفتن اقتصادهای راکد به رکود شود.
همزمان بازارهای مالی جهانی نیز به لرزه افتادهاند. پس از حملات اولیه اسرائیل در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵، شاخص S&P 500 آمریکا ۲ درصد و شاخص STOXX 600 اروپا ۱.۸ درصد سقوط کرد. کپیتال اکونومیکس پیشبینی میکند که یک جنگ گستردهتر منطقهای میتواند رشد جهانی را ۰.۴ درصد کاهش و تورم را ۱.۵ درصد افزایش دهد و جهان را به سمت «رکود تورمی» دهه ۱۹۷۰ سوق دهد. در حال حاضر هزینههای بیمه دریایی تا ۳۰ درصد افزایش یافته و زنجیره تأمین جهانی مختل شده است. برای آمریکا—که به شدت به واردات آسیایی وابسته است—این به معنای افزایش قیمتها و کمبود کالاهای اساسی است.
رویدادهای ژئوپلیتیک گذشته
این همه در حالی است که تحلیلگران نگاهی به تجربه های پیشین نیز دارند. از جمله این که، هنگامی که عراق در آگوست ۱۹۹۰ به کویت حمله کرد، نگرانیهای مشابهی وجود داشت. شاخص S&P 500 در هفته پس از آن ۳.۳ درصد کاهش یافت و ماهها طول کشید تا بهبود یابد. با این حال، پس از یک سال، سهام بیش از ۱۰ درصد رشد داشت.
البته شرایط آن زمان با امروز متفاوت بود و آمریکا وضعیت دیگری را تجربه می کرد. رویدادهایی مانند جنگ جهانی دوم یا حملات ۱۱ سپتامبر نیز وجود دارند که در آنها بازارها یک سال پس از شروع تنش ها به میزان قابل توجهی کاهش یافتند.

