جامعه باستان شناسان و موزه داران خطاب به نهادهای بین المللی:
ساز‌و‌کار حفاظت از میراث فرهنگی ایران فعال شود
جامعه باستان‌شناسی و جمعی از موزه‌داران ایران با انتشار بیانیه‌های جداگانه و رسمی، تجاوز نظامی اخیر رژیم اسرائیل به خاک ایران را به‌شدت محکوم کرده و نسبت به تهدیدهای ناشی از این اقدامات علیه جان غیرنظامیان و میراث فرهنگی کشور هشدار دادند. در این بیانیه که خطاب به ۱۶ نهاد بین‌المللی از جمله یونسکو، ایکوم، ایکوموس و دیگر سازمان‌های مرتبط با حفاظت از میراث جهانی صادر شده، از جامعه بین‌المللی خواسته شده است با دقت تحولات اخیر را رصد کرده و سازوکارهای اضطراری برای صیانت از میراث فرهنگی ایران فعال شود.
به گفته جامعه باستان‌شناسی ایران، این تجاوز نه‌تنها جان غیرنظامیان، به‌ویژه خانواده‌ها و کودکان را در معرض خطر قرار داده، بلکه زیرساخت‌های فرهنگی و میراث تاریخی کشور را با تهدیدی جدی روبه‌رو کرده است. در این بیانیه تأکید شده است که بر اساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه، از جمله کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه برای حمایت از اموال فرهنگی در زمان درگیری مسلحانه، پروتکل‌های الحاقی سال ۱۹۷۷ به کنوانسیون‌های ژنو و اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی مصوب ۱۹۹۸، حملات عمدی به اماکن فرهنگی می‌تواند مصداق جنایت جنگی تلقی شود.
جامعه باستان‌شناسی ایران یادآور شده است که جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده و رژیم اسرائیل به‌عنوان اعضای کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه، به‌صورت قانونی موظف به احترام و حفاظت از اموال فرهنگی هستند و باید از هرگونه اقدام نظامی که این اموال را در معرض آسیب قرار دهد، خودداری کنند. اصل تمایز میان اهداف نظامی و غیرنظامی نیز از اصول بنیادین حقوق بشردوستانه است که باید مورد احترام کامل قرار گیرد. این نهاد علمی مستقل در ادامه خواستار اقدامات فوری از سوی نهادهای ذی‌ربط بین‌المللی شد. در بیانیه جامعه باستان‌شناسان آمده است:
یونسکو، ایکوم، ایکوموس، سپر آبی بین‌المللی (Blue Shield International) و سایر نهادهای مرتبط، باید شرایط موجود را به‌دقت زیر نظر گرفته و فوراً سازوکارهای حفاظتی خود را در قبال میراث فرهنگی ایران فعال کنند.
مؤسسات دانشگاهی و فرهنگی در سراسر جهان با صدور بیانیه و اعلام موضع، از میراث فرهنگی ایران و جان غیرنظامیان دفاع کنند.
دولت‌های عضو کنوانسیون‌های بین‌المللی و دیگر نهادهای حقوقی، به تعهدات خود پایبند بمانند و از گسترش بیشتر خشونت و خسارات جبران‌ناپذیر جلوگیری کنند. در پایان بیانیه تأکید شده است که میراث فرهنگی، متعلق به تمامی بشریت است و تخریب آن به‌معنای حمله به هویت، حافظه تاریخی و بنیان‌های صلح جهانی است. جامعه باستان‌شناسی ایران خواستار اقدام فوری و هماهنگ بین‌المللی برای حفاظت از جان انسان‌ها، صیانت از میراث فرهنگی و دفاع از ارزش‌های حقوق بین‌الملل و انسانیت مشترک شد.
متن این بیانیه به دو زبان فارسی و انگلیسی به نهادهای یادشده ارسال شده است.
موزه‌ها در سایه تهدید
جمعی از موزه‌داران کشور هم با انتشار بیانیه‌ای، نسبت به نقض گسترده حقوق بشر، زیر پا گذاشتن قوانین بین‌المللی جنگ و آسیب‌های وارد آمده به مردم و میراث فرهنگی ایران واکنش نشان دادند.
در این بیانیه آمده است: «ما، جمعی از موزه‌داران ایران، در روزهایی تلخ و پراندوه که جان شهروندان بی‌دفاع از جمله کودکان، زنان، هنرمندان و مردم عادی در معرض خطر قرار گرفته و قربانی خشونت شده‌اند، شاهد ویرانی‌های جبران‌ناپذیر در عرصه فرهنگ و میراث تمدنی نیز هستیم.»
این بیانیه تصریح می‌کند: «موزه‌هایی که طی سالیان با تلاش و عشق حفظ شده‌اند، اکنون در سایه تهدید و ناامنی یا تعطیل شده‌اند و یا در آستانه نابودی قرار دارند. آثار تاریخی که زبان گویای تمدن، گفت‌وگو و همزیستی ملت‌ها هستند، به‌گونه‌ای هدف حمله قرار گرفته‌اند که هیچ توجیه حقوقی یا اخلاقی برای آن قابل تصور نیست.»
موزه‌داران ایرانی در ادامه با استناد به کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه درباره حفاظت از میراث فرهنگی در جریان درگیری‌های مسلحانه و پروتکل‌های الحاقی آن، تأکید کرده‌اند: «هرگونه تخریب یا استفاده نظامی از اماکن فرهنگی طبق این کنوانسیون‌ها، جنایت جنگی محسوب می‌شود. حملات اخیر رژیم اسرائیل نه‌تنها جان انسان‌های بی‌گناه را گرفته، بلکه به‌صورت مستقیم ناقض این تعهدات بین‌المللی بوده است.»
این بیانیه با انتقاد از انفعال نهادهای سیاسی و بین‌المللی، ادامه می‌دهد: «سکوت مجامع جهانی در قبال آغاز و تداوم این جنگ برای ما، به‌عنوان حافظان فرهنگ و تاریخ، غیرقابل قبول است. ما از نهادهای مستقل فرهنگی، علمی و اجتماعی جهان می‌خواهیم در برابر این فجایع انسانی و فرهنگی، موضعی شفاف، قاطع و مسئولانه اتخاذ کنند.»
موزه‌داران ایرانی در بخش دیگری از بیانیه خود آورده‌اند: «ما حافظان حافظه تاریخی ملت بزرگ ایران هستیم؛ مردمانی که هزاران سال در این سرزمین زیسته و میراثی غنی از گفت‌وگوی تمدن‌ها، همزیستی ادیان و صلح‌جویی از خود بر جای گذاشته‌اند. امروز که این ارزش‌ها در معرض نابودی قرار گرفته‌اند، خاموشی وجدان جهانی پذیرفتنی نیست.»
در پایان این بیانیه، از سازمان‌های بین‌المللی مسئول در حوزه میراث فرهنگی از جمله شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM)، یونسکو، شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ICOMOS) و مرکز بین‌المللی مطالعه، حفاظت و مرمت اموال فرهنگی (ICCROM) خواسته شده است تا با اتخاذ مواضعی شفاف، نقض آشکار تعهدات بین‌المللی در این زمینه را محکوم کرده و خواستار توقف آن شوند.
این بیانیه در نهایت با تأکید بر مسئولیت تاریخی جامعه فرهنگی می‌افزاید: «موزه‌ها جایگاه روایت، حفظ و انتقال میراث گذشتگان برای آینده هستند. اگر امروز از ارزش‌های فرهنگی دفاع نشود، فردا چیزی برای آیندگان باقی نخواهد ماند. همراهی نهادهای جهانی نه‌تنها حمایتی از مردم ایران، بلکه پاسداری از اصول بنیادین فرهنگ، حافظه جمعی و اخلاق جهانی است. ما، به‌عنوان حافظان تاریخ، سکوت در برابر تحریف، تخریب و تحقیر را جایز نمی‌دانیم و این بیانیه را برآمده از تعهدی تاریخی و اخلاقی می‌دانیم؛ با این امید که حقیقت، صلح و عدالت، بر جهل، خشونت و بی‌تفاوتی پیروز شود.»
رضا عاملی، رئیس کرسی یونسکو در فرهنگ و جهانی شدن نیز در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و نیز مدیرکل یونسکو، تخریب مراکز آموزشی، میراث فرهنگی و مؤسسات تحقیقاتی ایران را ناقض بند یک ماده پانزده میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عنوان کرد.
بــــرش
درخواست فوری ایران از یونسکو برای حمایت بین‌المللی از میراث فرهنگی و طبیعی
جمهوری اسلامی ایران با ارسال نامه‌ای رسمی به آدری آزولای، دبیرکل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، از این نهاد بین‌المللی خواست تا برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی ایران در برابر تهدیدات ناشی از تجاوزات نظامی اخیر، اقدامات فوری و مؤثری انجام دهد.
این درخواست که توسط سید رضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشورمان امضا شده، با استناد به کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه (حمایت از اموال فرهنگی در زمان جنگ) و کنوانسیون ۱۹۷۲ حمایت از میراث جهانی، بر مسئولیت یونسکو و جامعه بین‌المللی در حفظ این گنجینه‌های بی‌بدیل تأکید دارد.
