دریاچه آرال خشک شد، بادهای صحرای قره قوم شدید‌تر شد و روزهای سالم در خراسان شمالی کاهش یافت. ریزگردهای کشورهای همسایه پس از خوزستان، ایلام، سیستان و بلوچستان و هرمزگان حالا خراسان جنوبی، رضوی و شمالی را هم تحت تأثیر قرار داده است. در این میان خراسان شمالی در چالش با ریزگردها با دو منشأ داخلی و خارجی قرار گرفته است. منشأ داخلی ریزگردهای خراسان شمالی، بیابان‌های شمال استان سمنان، دشت‌های بی‌پوشش در اطراف اسفراین، جاجرم و حتی بخش‌هایی از بجنورد است. اما این ریزگردها منشأ مهم‌تری دارد که نه تنها خراسان شمالی بلکه خراسان رضوی را هم تحت تأثیر قرار داده است. صحرای قره‌قوم در ترکمنستان و بستر خشکیده دریاچه آرال در ازبکستان منشأ خارجی ریزگردهای خراسان شمالی است. پدیده گردوغبار با منشأ خارجی خصوصاً از صحرای قره‌قوم ترکمنستان است و سالانه تا 40 درصد ذرات معلق وارد شده به استان از این کانون برمی‌خیزد.متأسفانه این تغییر اقلیم اولین اثر خود را بر سلامت مردم گذاشته است.
بیابان قره قوم ترکمنستان بزرگترین کویر شنی جهان است. قره قوم که از واژه ترکی- ترکمنی به معنای شن سیاه گرفته شده، افزون بر ۷۰ درصد از خاک ترکمنستان همسایه شمالی کشورمان را در بر گرفته است.
به گفته مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی فعالیت سامانه جوی و وزش باد سبب خیزش گرد و غبار در صحرای قره قوم ترکمنستان و راه یافتن آن به آسمان این استان شده و اکنون آسمان شهر بجنورد و شیروان متأثر از این ریزگردها شده و کیفیت هوا کاهش یافته است.
نوربخش داداشی با بیان اینکه منشأ اصلی گرد و غبار این روزهای استان، صحرای قره قوم کشور همسایه است گفت: « بیابان‌های استان سمنان از دیگر کانون‌های گرد و غبار خراسان شمالی است بطوری که آسمان استان در برخی موارد از گرد و غبار استان سمنان متأثر می‌شود.»
مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی خاطرنشان کرد: خشکسالی و کاهش بارندگی از علت‌های اصلی انتشار ریزگردهاست و اکنون بخش قابل توجهی از پهنه خراسان شمالی درگیر خشکسالی است که با وزش کوچک‌ترین باد شاهد انتشار ذرات گرد و غبار هستیم.
 
افزایش روزهای آلوده
در سال 1402، گزارش‌های رسمی از ثبت بیش از 35 روز هوای ناسالم در بجنورد حکایت داشت که این رقم نسبت به سال قبل افزایش 28 درصدی را نشان می‌دهد.  همچنین براساس گزارش وزارت بهداشت، در سال 1401 بیش از 500 مورد مراجعه اورژانسی به دلیل مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی هوا در استان ثبت شد. کارشناسان محیط زیست تأکید دارند که تداوم روند فعلی نه تنها تبعات سلامت، بلکه پیامدهای اقتصادی و کشاورزی جدی برای منطقه به دنبال خواهد داشت.
 هراتی، معاون محیط زیست خراسان شمالی با اشاره به چالش‌های زیست‌محیطی این استان اظهار کرد: «برخلاف تصور عموم که منشأ گردوغبار را سنگ‌شکن‌ها و کارگاه‌های صنعتی اطراف شهر می‌دانند، مهم‌ترین عامل بروز گردوغبار در استان، تغییرات اقلیم و کاهش بارش‌ها در سال‌های اخیر است. »
وی افزود: «کاهش بارندگی و خشکی سطح زمین سبب شده با کمترین وزش باد و تلاطم جوی، شاهد افزایش گردوغبار باشیم؛ با اینکه مجاورت خراسان شمالی با صحرای قره‌قوم ترکمنستان - به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بیابان‌های جهان -  نیز نقش مهمی در انتقال گرد وغبار به استان دارد.» معاون محیط زیست خراسان شمالی در ادامه بحران آب را یکی از عوامل تأثیرگذار بر حوزه محیط زیست ارزیابی کرد و گفت: «برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و سطوح جاری، موجب بروز پدیده فرونشست زمین و آسیب به اقتصاد کشاورزی استان شده است.»
 
ریزگردها؛ واقعیت زندگی روزمره
دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی تأکید کرده است شهروندان این استان ریزگردها را به‌عنوان واقعیت زندگی روزمره باید در نظر داشته و آمادگی و اطلاعات خود را برای مواجهه با این پدیده افزایش دهند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی نیز در این باره توصیه کرد که مردم در شرایط هشدار، در صورت امکان از منزل خارج نشوند و در موارد ضروری برای حضور در فضای باز توصیه‌های ایمنی را رعایت کنند.
افشین دلشاد با بیان اینکه شهروندان در روزهای آلودگی هوا از تردد در معابر شهری خودداری کنند اظهار کرد: «بیماران قلبی، ریوی و مبتلایان به آسم در فضاهای باز فعالیت نکنند و در صورت تشدید علائم به مراکز درمانی مراجعه کنند.»  وی با تأکید بر اینکه افراد از هرگونه پیاده‌روی در روزهای آلوده خودداری کنند، گفت: «نوشیدن مایعات بویژه آب در شرایط آلودگی هوا، باعث شست‌و‌شوی دستگاه گوارش می‌شود و عطش و خشکی دهان ناشی از آلودگی هوا را نیز از بین می‌برد.»