گشتی در نمایشگاه جشنواره مد و لباس فجر در مجموعه آسمان
کشف ایران با کوک طراح‌ها
سعیده احسانی‌راد
روزنامه‌نگار
با اینکه اواسط خرداد است و فصل برپایی جشنواره‌های فجر نیست، اما مجموعه فرهنگی هنری آسمان این روزها میزبان سیزدهمین جشنواره مد و لباس فجر است. جشنواره‌ای که به گفته مسئولان پیش‌درآمد چهاردهمین جشنواره مد و لباس فجر در بهمن ماه است. تغییر مدیران و نداشتن آمادگی برای برپایی جشنواره مد و لباس فجر با جشنواره‌های دیگر فجر باعث شد این جشنواره در زمانی برگزار شود که از داغی بازار حراجی‌ها و ترند شدن مد‌های فصلی خبری نیست.
تم نمایشگاه کشف ایران است با نگاهی به لباس مانکن‌ها که به ردیف و دورتادور فضای نمایشگاهی چیده شده است. نمادهایی از ایران به چشم می‌خورد، مثل کیفی به شکل نقشه ایران و پارچه‌های سنتی مناطق مختلف ایران که در دوخت لباس‌ها کار شده است.
در این نمایشگاه هر طراح ایده خودش را با زن‌های سنتی‌پوش اقوام ایرانی به اشتراک گذاشته و با برش‌های مختلف روی پارچه، لباسی دوخته که شاید هر زن ایرانی آن را بپوشد متفاوت و درخشان در یک میهمانی شود.
محصولات مختلف مثل اکسسوری، زیورآلات، کیف و کفش به منظور جذب گروه‌های مختلف مشتریان با سلیقه‌های متنوع در این نمایشگاه دیده می‌شود اما به دلیل نداشتن ویترین مناسب خیلی به چشم نمی‌آید.
با نگاهی به فضای کلی نمایشگاه، ویترینی که یک ابزار بازاریابی فوق‌العاده با طراحی خلاقانه باشد و با رنگ‌‌ها، نورپردازی، نمایش هنرمندانه محصولات و ایدههای نوآورانه جذب مشتری کند دیده نمی‌شود.
طراحان، ریل‌گذاران صنعت پوشاک و مد هستند اما آنها ایده‌شان را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهند و اینکه چقدر این ایده قابل پسند باشد و کاربردی و به بازار راه یابد سؤالی است که در گفت‌و‌گو با چند نفر از طراحان شرکت‌کننده در این جشنواره مورد بحث قرار گرفته است.
حمید قبادی دانا از اعضای شورای سیاست‌گذاری سیزدهمین جشنواره مد و لباس فجر و از چهره‌های شاخص در حوزه مد و پوشاک کشور است که از سال 91 تا 1400 در جشنواره مد و لباس فجر حضور داشته است. او درباره کارکردهای جشنواره فجر در حوزه مدل و لباس به «ایران» گفت: «اگر بخواهیم کارکردهای جشنواره فجر را بشماریم، ده‌ها و صدها مورد را می‌توان ذکر کرد. با ورق زدن تصاویر گذشته می‌توان این اتصال را دید. سال ۱۳۹۱ جشنواره خیلی مختصر بود، اما از سال ۱۳۹۲ چیزی به نام مؤسسات مد و لباس شروع شد. وقتی از مدل با هویت‌سازی صحبت می‌کردیم، خیلی‌ها می‌گفتند ما که هویت داریم؛ می‌گفتیم خب کو؟ می‌گفتند شناسنامه‌مان! در حالی که مقصود ما از هویت‌سازی، آن شناسنامه نبود، بلکه ساختار مشخص و قابل اتکا برای فعالان حوزه مد و لباس بود تا بتوانند در این زیست‌بوم سهم جدی داشته باشند.
حوزه مد و لباس متعلق به همه است. ممکن است نامهربانی ببینیم یا افت‌هایی را تجربه کنیم، ولی چون اصل موضوع بسیار مغتنم و ارزشمند است، همه باید در آن حضور داشته باشند. تأکید من این است که این حضور باید همراه با مهربانی باشد، حتی اگر خواسته‌ها عملیاتی نشود، همین که به حرف افراد گوش داده شود، کافی است. اگر امکان رفع مشکلی هست، نباید در انجام آن تردید کرد.»
قبادی درباره جایگاه طراحان و ایدههای خلاق در حوزه مد و پوشاک چه در هنر و چه در صنعت اظهار کرد: «در تحقیقات همان دوره‌ها، اوایل دهه ۹۰، به این جمع‌بندی رسیدیم که بالاخره تا مفهومی در موضوع مد و لباس وجود نداشته باشد کار پراکنده‌کاری است؛ این مفهوم‌سازی در کنار نمایش مفهوم با ابزار خلاقیت است که قابل لمس و دریافت است. از یک مقطعی مفهوم‌سازی شروع شد به عبارت خارجی‌ها کانسپت‌گذاری، برای رویدادها و جریان مد و لباس. ما همواره با این مواجه بودیم که تولیدکننده می‌گفت طراح برای خودش طراحی می‌کند، تولیدکننده نمی‌تواند بازار را تأمین کند. این نقد جدی بود، ولی تلاش شد که این دو تفکر را به هم نزدیک کنیم. به طراحان گفتیم کاردستی نمی‌خواهیم، کاردستی برای موزه است و به جای آن تکنیک، برش، ترکیب لباس و رنگ و پارچه را عوض کنید، از نیاز جامعه آگاهی داشته باشید و کاربرد لباس و محصول را بشناسید و در کنار آن هم تولیدکنندگان به جامعه طراحی اعتنا و توجه کنند و با آن واقع‌گرایانه برخورد و رفتار کنند. نمایشگاه مد و لباس فجر هم فرصت مناسبی است تا مردم چشم و ذائقه‌شان با بعضی از کارهایی عادت کند که ممکن است کمی فاصله داشته باشند.»
عضو سیاست‌گذاری جشنواره مد و لباس فجر درباره وضعیت ایران در زمینه طراحی و مد لباس گفت: «خوشبختانه ایران در حوزه هنر و خلاقیت غنی است؛ یکی از پایه‌های مهم صنعت مد، یعنی ایده‌پردازی و زیبایی‌شناسی، به‌صورت طبیعی در این فرهنگ وجود دارد، اما تنها این کافی نیست. ما باید زیست‌بومی برای طراحی، آموزش تخصصی، تولید صنعتی، سرمایه‌گذاری هوشمندانه، تبلیغات مؤثر و صادرات هدفمند ایجاد کنیم. همچنین نیاز به هم‌افزایی میان دانشگاه، صنعت، رسانه و دولت وجود دارد. تنها در صورت شکل‌گیری این اکوسیستم هماهنگ است که می‌توانیم از تولید صرف عبور و به سمت برند شدن جهانی حرکت کنیم.»
کشف استعدادها در جشنواره مد و لباس
آرام سلیمی از داوران جشنواره که از دوره دوازدهم جشنواره مد و لباس فجر جزو کمیته تخصصی بخش چرم و کیف و کفش جشنواره بوده، معتقد است جشنواره‌ها در کل محلی است تا استعدادها دیده و کشف شوند. رویکردی که چند سال است این جشنواره دارد حمایت از طراحان است که در دوره یازدهم
به کارآفرینان وام دادند. در این دوره هم بیشتر از اثر و طرح به طراح اهمیت داده شد تا به صنعت و تولیدکنندگان
وصل شوند. تنها نقطه ضعفی که کارگروه مد و لباس دارد عدم ثبات و تعدد
رؤسایی است که از این کارگروه می‌روند؛ اگر کسی بیاید که 4 سال در این کارگروه باشد خروجی‌های بهتری خواهیم داشت.
او ادامه می‌دهد: «هر چند که این جشنواره به تعویق افتاد اما ضرورت داشت که حتماً برگزار شود. کار خوبی که در این جشنواره انجام شد چندمرحله‌ای برگزار شدن بود و کار تیمی و گروهی هم اضافه کردند که بعضی‌ها در قالب تیمی شرکت کردند. ما داوران در مرحله اول انتخاب آثار را سنجش و پایش کردیم؛ آثاری انتخاب و وارد مرحله ساخت شدند چون شرکت‌کنندگان اول عکس و تصویر اثر ارسال کردند و یک سری حمایت برای ساخت آن توسط مسئولان جشنواره نیاز داشتند که به بعضی گروه‌ها هزینه ساخت آثارشان داده شد.»
تمرکز روی طراح
سحر کریمی‌زاده، یکی از داوران سیزدهمین جشنواره مد و لباس فجر نیز در مطالبی درباره این دوره از جشنواره گفت: «جشنواره سیزدهم مد و لباس فجر با رویکرد متفاوتی برگزار شد یک رویکرد، طراحی و اجرای لباس مفهومی بود و بخش دیگر لباس کاربردی که رویکردش لباس‌هایی است که در اجتماع پوشیده شود.» کریمی‌زاده رویکرد لباس مفهومی که می‌تواند آوانگارد و متفاوت باشد را ایجاد موضوع و داستان در ذهن مخاطبان دانست. او ایده سیزدهمین جشنواره مد و لباس فجر را کشف ایران با محوریت هر آنچه که بتواند نماد ایران باشد بیان کرد که طراحان یک سری موضوعات را بیرون آوردند و در قالب لباس و پوشش ارائه کردند. این طراح درباره اینکه چقدر این لباس‌ها می‌تواند کاربردی باشد و مورد توجه تولیدکنندگان قرار گیرد، گفت: «بخشی از داوران جشنواره مد و لباس فجر، داوران بخش صنعت هستند با محوریت اینکه طراحان لباس‌هایی طراحی کنند تا در اجتماع هم قابل استفاده باشد که این افراد کشف استعداد را در این بخش انجام می‌دهند.»
تفاوت دیگری که در این دوره از جشنواره شاهدیم تمرکز روی خود طراح است نه طرح‌هایی که ارائه شده است؛ طراحی که یک ایده متفاوت ارائه دهد می‌تواند با هر ایده طرحی را خلق کند. امیدوارم این جشنواره در کنار نمایش، خروجی هم داشته باشد.
این داور جشنواره مد و لباس فجر که از برگزیدگان دوره قبل است متذکر شد: «اولین توقع من به عنوان طراح از کسانی که جشنواره مد و لباس فجر را برگزار می‌کنند حمایت ویژه از طراحان لباس است؛ طراحی که ایده پردازی دارد اما بضاعت مالی ندارد. طراح برای طرح خوب و متفاوت نیاز به متریال مرغوب دارد به دنبال پارچه‌ای می‌رود که به بودجه‌اش بخورد. وقتی از آن حمایت مالی شود و به بخش صنعت و مزون‌ها و تولیدکننده معرفی شود او طرحی می‌دهد که قابل اجراست و در نهایت خروجی کارش در بازار دیده می‌شود.»
دوخت‌های مشتری‌پسند
راضیه عبدالرحیمی، فوق لیسانس نقاشی و استاد دانشگاه هنر که در این نمایشگاه اثری را به نمایش گذاشته درباره داوری لباس‌ها گفت: «در این نمایشگاه سعی کردند المان‌های ایرانی را لحاظ کنند، اما دوخت‌ها اصلاً قابل قبول نیست؛ به عنوان کسی که 45 سال است خیاطی می‌کنم و مزون دارم اگر به زیر کارها دقت کنید اصلاً برای صادرات مناسب نیست. دوخت تمیز در لباس حرف اول را می‌زند. لباس‌های برند خارجی به خاطر دوخت تمیز و درجه یک مشتری‌پسند است. تکنیک دوخت لباس‌هایی که در نمایشگاه است مشتری‌پسند نیست. کارهای مفهومی نمایشگاه هم برای تئاتر و مراسم‌های ویژه قابل استفاده است.»
او در توضیحاتی درباره کاری که به نمایشگاه آورده، گفت: «من مشغول پارچه‌سازی هستم و استحاله پارچه انجام دادم. با پارچه‌های سنتی و ایرانی مثل پارچه‌های قلمکار اصفهان که آن را از حالت اصلی خارج کرده‌ام تا به حالت‌های مختلف دربیاید.»
عبدالرحیمی اضافه کرد: «برگزارکنندگان نمایشگاه فقط به این فکر نکنند که بودجه‌ای گرفته‌اند تا تعدادی لباس معرفی کنند چون مد روی لباس زنانه است. هیچ وقت مردها لباس‌های فاخر متفاوت از سوژه محیط را نمی‌پوشند مگر اینکه ما خودمان مدی را ابداع کنیم؛ مثلاً قدیم‌ها، مردها قبای سرداری می‌پوشیدند و کلاه‌های خاص سر می‌کردند الان ایرانی‌ها این لباس‌ها را قبول نمی‌کنند. اگر میدانی باز شود من به عنوان طراح می‌توانم لباس‌هایی را برای آقایان طراحی کنم که بتوانند در اجتماع بپوشند. ما مسئولان دلسوزی داریم که برای این نمایشگاه هزینه کردند ولی این هزینه‌ها باید بازخورد داشته باشد تا طراحان دلگرم شوند و با حمایتی که می‌بینند کارشان را با نظارت و آموزش در کارخانه‌ها تولید کنند.»
افتتاحیه نمایشگاه سیزدهمین جشنواره مد و لباس فجر در بخش لباس، کیف و کفش و جواهرات توسط کارگروه ساماندهی مد و لباس با حضور قادر آشنا مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور و جمعی از کارآفرینان و فعالان صنعت پوشاک، مد و لباس در مجموعه فرهنگی آسمان تهران برگزار شد. این جشنواره تا ۲۲ خرداد ماه از ساعت ۱۴ الی ۲۰ در این مجموعه ادامه دارد. فرآیند بررسی آثار در دو بخش و با چهار نوبت ارزیابی در این دوره از جشنواره مد و لباس انجام شد. از میان 3هزار و ۲۰۰ اثر ارسالی توسط حدود هزار و ۳۰۰ طراح، بیش از ۲۰۰ طرح در مرحله اول پذیرش شدند که داوری نهایی این آثار با حضور نخبگان دانشگاهی و صنعتی انجام شد. در جشنواره فجر امسال ۷۰۰ تیم، 3هزار و ۳۰۰ اثر، ارسال شد که در مرحله اول طرح‌ها دریافت شد که ۲۱۴ تیم انتخاب شدند. در طول جشنواره آثار به نمایش گذاشته می‌شود و هر اثر بیشترین امتیاز را کسب کند، برگزیده خواهد شد.
کیوآرکد و لباس برای بانوان معلول
پایین هر لباس یا در کنار هر یک از زیورآلات، یک تابلوی کوچک با نام طراح اثر و یک کیوآرکد (QR code) برای توضیحات تکمیلی قرار دارد. البته با توجه به محل قرارگیری نمایشگاه در زیرزمین مجموعه، از اثر دوم به بعد دیگر خبری از اینترنت و حتی آنتن نیست و استفاده از این قابلیت عملاً بی‌معنا می‌شود. تقریباً تمام آثار به نمایش درآمده در بخش نمایشگاهی سیزدهمین جشنواره مد و لباس فجر، پوشاک و زیورآلات زنانه است و تنها موارد محدودی لباس کودک نیز به نمایش درآمده است. یکی از نکات قابل توجه طراحی لباسی برای بانوانی است که از ویلچر استفاده می‌کنند.
لباسی که در توضیح آن آمده است: «طراحی الگوی لباس به گونه‌ای است که پشت لباس در قسمت پایین‌تنه برای نشستن روی ویلچر، کاهش تعریق و سهولت استفاده، برشی مستطیل ایجاد شده.»
