بررسی ۵ دور مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن
اصرار بر «غنی‌سازی صفر» قمار محکوم به شکست
به گزارش ایرنا، مذاکرات غیرمستقیم جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا از نیمه فروردین ماه ۱۴۰۴ تا به امروز در پنج ایستگاه توقف داشته است؛ از مسقط تا رم. بدر بوسعیدی، وزیر خارجه سلطنت عمان تلاش کرده تا با رد و بدل کردن پیام‌های شفاهی و مکتوب میان سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیسجمهور آمریکا در امور غرب آسیا، دو طرف را در یک «مسیر واحد» با هدف رسیدن به ایستگاه پایانی برای حصول توافقی جدید قرار دهد. هدفی که تاکنون محقق نشده اما نه تهران و واشنگتن و نه واسطه عمانی از رسیدن به آن ناامید نیستند. در شرایطی که هنوز زمان و مکان دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا مشخص نشده و وزیر خارجه و سخنگوی این وزارتخانه نسبت به تعیین آن از سوی طرف عمانی ظرف چند روز آینده ابراز امیدواری کرده‌اند، ادله موجود گواهی قوی بر این گزاره است که اختلاف اولیه میان ایران و آمریکا هنوز به قوت خود باقی است و طرف آمریکایی هنوز موافقت تمام عیار خود را با پذیرش اصل غیرقابل انکار و تداوم غنی‌سازی در داخل ایران اعلام نکرده است.
در این میان آنچه پس از پایان دور پنجم مذاکرات در رم به چشم رسانه‌ها آمد انتشار تصاویری از رایزنی بدر بوسعیدی و سیدعباس عراقچی، وزرای خارجه عمان و ایران بود. رایزنی دو جانبه که پس از پایان مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا و ترک رزیدانس سفیر عمان در رم توسط ویتکاف به مدت بیست دقیقه ادامه داشت و حالا مشخص شده که طرف عمانی ابتکارهایی را برای خروج دو طرف از بن‌بست در حوزه غنی‌سازی در این جلسه ارائه کرده است.
به نظر می‌رسد یکی از ایده‌های مطرح شده از سوی عمان، طرح تشکیل یک کنسرسیوم غنی‌سازی در منطقه باشد به گونه‌ای که نیاز کشورهای منطقه به مواد غنی شده از این مرکز تأمین شود.
جمهوری اسلامی ایران هرچند که موافقت اولیه خود را با این ایده اعلام کرده اما تأکید دارد که با توافق یا بدون توافق، با عملیاتی شدن ایده کنسرسیوم و یا در نبود آن، غنی‌سازی در ایران برای یک دقیقه هم متوقف نخواهد شد.
وزیر خارجه ایران در چند روز اخیر بارها چه در مواجهه با پرسش خبرنگاران و چه در واکنش به موضع‌گیری‌های متنوع دال بر ضرورت «غنی‌سازی صفر» در ایران از سوی مقام‌های اروپایی و آمریکایی هشدار داده که پافشاری بر این موضوع به معنای حرکت در مسیر معکوس و دور از شدن از نقطه توافق خواهد بود.
همزمان سخنگوی وزارت خارجه ایران هم تأکید کرده که هرچند ایران از هرگونه ابتکار و پیشنهاد برای خروج از بن‌بست جاری استقبال می‌کند اما پیشنهادهایی که حقوق اولیه هسته‌ای ایران را نادیده بگیرد مورد پذیرش واقع نخواهد شد.
در آستانه تلاش مسقط برای مشخص کردن زمان و مکان دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا، پای تحولات دیگری هم به میدان کشیده شده است. اولین آنها تلاش ایالات متحده و بازوهای رسانه‌ای آن برای هشدار به تهران درباره قریب‌الوقوع بودن حمله نظامی است.
هرچند که اختلاف میان ترامپ و نتانیاهو در زمینه فرصت دادن به دیپلماسی در پرونده ایران عیان است اما در چند روز اخیر رسانه‌های آمریکایی با تمرکز بر آخرین تماس تلفنی این دو مقام درباره ایران و خبرسازی درباره سخنان وزیر دفاع عربستان سعودی در جریان سفر به تهران مبنی بر اینکه ایران باید توافق مدنظر ترامپ را بپذیرد در غیر اینصورت گزینه نظامی روی میز ترامپ است، سعی کرده‌اند تهران را به ظن خود در منگنه زمانی برای پذیرش مطالبه‌های رئیس‌جمهوری آمریکا قرار دهند.
مؤلفه دیگری که به نظر می‌رسد برای تأثیر‌گذاری بر تصمیم‌گیری ایران در رسانه‌های غربی طراحی و پیگیری شده طرح ادعای «نزدیک بودن توافق میان ایران و ایالات متحده» است. ادعایی که البته از زبان رئیس‌جمهوری آمریکا هم به کرات شنیده شده اما وزیر خارجه ایران با انتشار نوشته‌ای در حساب کاربری خود در شبکه ایکس آن را رد کرده و می‌گوید این مسأله قریب‌الوقوع به نظر نمی‌رسد. با توجه به شواهد و قرائن موجود نیز به سختی می‌توان ادعای نزدیک بودن توافق فنی میان تهران و واشنگتن را قرین به صحت فرض کرد.
هرچند که از زمان آغاز زنجیره گفتوگوها میان ایران و آمریکا در مسقط و رم، دو طرف در فضای عمومی و البته با مقاومت در برابر ترک میز مذاکره، تلاش کردند اراده و جدیت خود را در پیگیری دیپلماسی نشان دهند اما مقایسه مجموع رفتارهای دو طرف نشان می‌دهد که هیأت ایرانی از جدیت و ثبات رأی بیشتری در پیگیری گفتوگوها با تمرکز بر «نتیجه محور بودن» آنها برخوردار است.
مصادیق این ادعا را می‌توان در ترکیب هیأت ایرانی دانست که از همان اولین دور تیم کاملی از کارشناسان حقوقی، مالی و بانکی و بعضاً هسته‌ای را شامل شد.
همزمان هیأت ایرانی هربار برای جلوگیری از اتلاف‌وقت و تبدیل شدن کل پروسه به روند نامطلوب «مذاکره برای مذاکره» برای تداوم مذاکرات از یک روز به دو روز و بیشتر هم اعلام آمادگی کرده بود.
در طرف هیأت آمریکایی اما نشانه‌های عدم ثبات به وفور دیده می‌شود، از اتخاذ مواضع متناقض و زیگزاگی که بعضاً موارد پذیرفته شده از سوی هیأت آمریکایی در جریان مذاکرات را هم زیر سؤال برده تا وضع تحریم‌های جدید در میانه مذاکرات که جدا از نشان دادن عدم حسن‌نیت، روند رفع‌تحریم در صورت توافق را هم سخت‌تر و پیچیده‌تر خواهد کرد.
در شرایطی که هیأت آمریکایی در دور ششم مذاکرات دست از پافشاری بر غنی‌سازی صفر در ایران بردارد، روند گفت‌وگوهای دو طرف می‌تواند سرعت بیشتری به خود بگیرد، بخصوص که طرف ایرانی بارها اعلام کرده درباره جزئیات و چند و چون غنی‌سازی به منظور شفاف‌سازی درباره برنامه هسته‌ای خود حاضر به برداشتن گام‌های اساسی بخصوص در حوزه راستی‌آزمایی خواهد بود.
نکته‌ای که به نظر می‌رسد طرف آمریکایی نادیده گرفته، ارتباط مستقیم میان طولانی شدن گفتوگوها و تأثیر منفی بازیگران مخرب و تحولات حاشیه‌ای بر متن مذاکرات است. از تلاش رژیم اسرائیل برای تخریب مسیر مذاکرات ایران و آمریکا با تهدید به حمله نظامی تا هشدار تروئیکای اروپایی به تهران در خصوص فعال‌سازی مکانیسم بازگرداندن خودکار تحریم‌های شورای امنیت و تلاش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ارجاع پرونده ایران به شورای حکام همه‌و‌همه می‌توانند مذاکرات جاری را از مسیر فعلی خود منحرف کنند.
برهمین اساس می‌توان اصرار بیهوده طرف آمریکایی بر «غنی‌سازی صفر» در ایران را که تجربه تاریخی نیز بی‌ثمر بودن آن را اثبات کرده، قماری دانست که بی‌شک منجر به شکست روند کلی گفتوگوها و تشدید تنش در منطقه خواهد شد.
