از ضعف در خدمات پس از فروش تا ابهام در تعرفه و تأخیر در تحویل
چالش‌های تمام‌نشدنی واردات خودرو
سارا غضنفری
دبیر گروه خودرو
قصه واردات خودرو به ایران داستان عجیب و غریبی است. دوران طلایی واردات خودرو با سال‌های 1392 به بعد در اذهان عمومی اهالی خودرو ماندگار شده است. بعد از آن به اواخر سال‌های 1396 و 1397 رسیدیم که سایت ثبت سفارش خودروهای وارداتی برای همیشه بسته شد. در نهایت سال 1400 زمزمه‌های بازگشایی واردات خودرو مجدد شنیده شد و در دی ماه 1401دوباره شاهد واردات خودرو به کشور بودیم و کم‌کم به تعداد خودروهای وارداتی و شرکت‌ها افزوده شد. اما این بار داستان عجیبی پیش آمد. بیشتر شرکت‌ها از شرکت مادر مجوز رسمی واردات نداشتند و همین موضوع در امر خدمات پس از فروش این خودروها ایجاد مشکل می‌کرد. از سوی دیگر، تعداد شرکت‌های واردکننده زیاد شد. به طور مثال حدود 60 شرکت خصوصی اقدام به واردات تویوتا کرده‌اند. وزارت صمت مجوز واردات برای این شرکت‌ها را صادر کرده است که بعضاً دچار تخلفاتی نیز شده‌اند. مثلاً خودروها را با تأخیر تحویل می‌دهند. در زمان تحویل از قیمت قراردادی که از پیش تعیین شده مبلغ بیشتری طلب می‌کنند و مهم‌تر از همه خدمات پس از فروش مناسبی نیز ندارند.
از سوی دیگر باید به این موضوع مهم اشاره کرد که فقط واردکنندگان خودرو و شرکت‌ها مقصر نیستند و نهادهای بالادستی نیز باعث این روند تأخیر تحویل خودروها شده‌اند.
سامانه جامع تجارت کشور قطع است
از چند شرکت واردکننده خودرو پرسیدیم چرا در تحویل خودروها دچار تأخیر هستند و باعث اعتراض خریداران شده‌اند؟ یکی از مسئولان این شرکت‌ها که نامش نزد «ایران» محفوظ است؛ می‌گوید: «مدتی است سامانه جامع تجارت قطع است. حداقل می‌توانیم به ضرس قاطع بگوییم حدود 20 روز است دسترسی به این سامانه نداریم و می‌گویند مشکلات فنی دارد! یک مدت مشکلات مرتفع شد اما همچنان دچار اختلال است.» بنا بر اظهارات شرکت‌های واردکننده خودرو سامانه جامع تجارت بیش از 20 روز است که قطع شده و امکان ترخیص خودرو فعلاً وجود ندارد. البته این سامانه برای مدت کوتاهی در ساعات اداری باز و فعال است اما زمان کافی برای طی شدن فرآیندهای ترخیص را در اختیار واردکنندگان قرار نمی‌دهد. به همین دلیل در حال حاضر ترخیص خودرو از گمرکات متوقف شده است و شرکت‌ها هم امکان ترخیص خودروهای وارداتی را ندارند به همین دلیل محصولات دیر به دست مشتریانی که پول واریز کرده‌اند، می‌رسد.
تعرفه 100 درصدی و سردرگمی واردکنندگان
از سوی دیگر، مشکل عمده دیگری که بر سر راه واردکنندگان خودرو به وجود آمده است مسأله تعرفه 100درصدی واردات است که اصلاً معلوم نشد به کجا رسید! آخرین مرحله فروش خودروهای وارداتی در 18 اسفند 1403 برگزار شد و تا این لحظه هیچ نشانه‌ای از برنامه‌ریزی یا اعلام دور جدید فروش دیده نمی‌شود. وزارت صمت نه‌تنها آیین‌نامه تعرفه واردات را ابلاغ نکرده، بلکه حتی توضیح روشنی نیز درباره تأخیر در این مسیر ارائه نداده است. هرچند در قانون بودجه 1404 نرخ تعرفه واردات خودرو 100 درصد تعیین شده، اما اجرای آن منوط به تدوین و ابلاغ آیین‌نامه‌های تکمیلی از سوی دولت است؛ فرآیندی که تاکنون به انجام نرسیده و باعث شده خودروهای واردشده به گمرکات کشور همچنان ترخیص نشوند. این نامشخص بودن تعرفه واردات عامل دیگری در تأخیر تحویل خودروهای وارداتی است.
تجمع خریداران خودروهای وارداتی
هفته قبل تعدادی از خریداران سوزوکی بالنو با پلاکارد و نام شرکت واردکننده مقابل سازمان حمایت رفته و اعلام کردند پول واریز کرده‌ایم، خودرو تحویل نگرفته‌ایم. حالا باید مشخص شود با تفاسیری که در سطور بالا عنوان کردیم فقط شرکت‌های واردکننده مقصر این وضعیت هستند یا یک فرآیند نا‌بسامان باعث این وضعیت است؟ از سوی دیگر، مهم‌ترین نکته داستان خودروهای وارداتی، خدمات پس از فروش است. چالش‌های پیش روی خودروهای وارداتی شامل این موارد است: دسترسی به قطعات، هزینه قطعات، توان عیب‌یابی و تشخیص و تعمیرگاه و ابزار مناسب. اما وقتی یک شرکت فقط ثبت مجوز واردات را می‌گیرد و نهایت 30دستگاه خودرو وارد می‌کند، خودش را ملزم به حمایت از خریدار و رعایت قانون خدمات پس از فروش نمی‌داند.
لیست تعویق در تحویل
اسم شرکت‌هایی که در تحویل خودرو تأخیردارند فعلاً در این گزارش عنوان نخواهد شد. اما نام خودروها به این شرح است: «تویوتا کرولا و لوین که برخی مشتریان هزینه کامل را پرداخته‌اند اما هنوز ماشین تحویل نگرفته‌اند. نیسان سانی، نیسان سیلفی و برخی مدل‌های برند کیا نیز جزو این لیست تعویق تحویل قرار
دارند.»
اقدامات قانونی و حقوقی
طبق آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو، در صورت تأخیر بیش از سه ماه در تحویل خودرو، واردکننده موظف به پرداخت جریمه ماهانه ۵.۷ درصدی نسبت به قیمت خودرو و همچنین ۵ درصد جریمه فسخ قرارداد به مشتری است.
