در حالی که خبرهای رسمی و غیررسمی درباره آینده مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در هفته‌های اخیر شدت گرفته، اکنون فضای حاکم بر گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم میان دو کشور وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ مرحله‌ای که با طرح جدید و نقش‌آفرینی عمان و رایزنی فشرده با شرکای سنتی تهران همراه شده است. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در تازه‌ترین اظهارنظر خود اعلام کرده که زمان و مکان دور بعدی مذاکرات ظرف چند روز آینده مشخص خواهد شد. اعلام این خبر در حالی صورت می‌گیرد که تهران و واشنگتن در پنجمین دور از رایزنی‌های غیرمستقیم، با طرحی تازه روی میز مواجه شده‌اند؛ طرحی که نقش عمان در طراحی و برجسته‌سازی آن پررنگ عنوان شده و به گفته منابع خبری، تمرکز آن بر حل گره قدیمی اختلاف‌نظر بر سر موضوع غنی‌سازی است. ایران بارها تأکید کرده که هیچ توافقی بدون به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی نمی‌تواند قابل ‌قبول باشد. به همین دلیل، منابع غربی و منطقه‌ای از احتمال شکل‌گیری یک کنسرسیوم بین‌المللی یا دستیابی به توافق موقت سخن گفته‌اند؛ فرمول‌هایی که شاید بتوانند راهی برای توافقی موقت یا گام ‌به ‌گام باز کنند، هرچند هنوز جزئیاتی از این طرح‌ها منتشر نشده است.
هم‌زمان با این تحولات، سفر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری ایران به مسقط نیز به عنوان حرکتی چندوجهی تلقی شده است که به نظر می‌رسد مذاکرات هسته‌ای بخشی از محورهای مورد گفت‌وگوی او با سلطان عمان باشد. خود عراقچی نیز این موضوع را تلویحاً تأیید کرده و گفته است: «طبیعی است که در این سفر درباره مذاکرات ایران و آمریکا مشورت‌هایی صورت گیرد، ولی اصل این سفر به خاطر مذاکرات نیست.»
در همین حال، «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه با تأکید بر حق ایران برای غنی‌سازی در چهارچوب برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای، این مسأله را «اصلی کلیدی» در مذاکرات میان ایران و آمریکا خوانده است.
او همچنین ابراز امیدواری کرده که دو طرف بتوانند در مسیر گفت‌و‌گوها به پیشرفت ملموسی برسند.
از سوی دیگر، کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی وزارت امور خارجه، در پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» از رایزنی با سفرای چین و روسیه خبر داد و اعلام کرد که در این دیدار، آخرین تحولات مربوط به دور اخیر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم بررسی شده است. این رایزنی‌ها را می‌توان بخشی از سیاست ایران برای مشورت کامل و شفاف با شرکای کلیدی خود پیش از هر تصمیم‌گیری مهم در پرونده مذاکرات دانست. در بازخوانی مسیر طی‌شده تاکنون، پنج دور مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا برگزار شده است که در آن دو طرف تلاش داشته‌اند بن‌بست‌های پس از توقف احیای برجام را بشکنند.
از «مسقط» تا «رم»، هر دور از این مذاکرات با نوعی امید و در عین حال تردید همراه بوده است. اکنون، در پنجمین دور، نشانه‌هایی از ورود ابتکارهای جدید و نقش‌آفرینی میانجی‌های سنتی مانند عمان دیده می‌شود که ممکن است مقدمه‌ای برای خروج از وضعیت فرسایشی کنونی باشد.

تجدید نظر در ترکیب بازرسان در صورت تفاهم
در آستانه دور جدیدی از مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، «رافائل گروســــی»، مدیرکل آژانس بین‌الملـــــــلی انرژی اتمی نیز در گفت‌وگویی جدیــــــــــــــد با لحنی امیدبخش، تأکید کرد که تطبیق مواضع ایران و آمریکا درباره موضوع حساس غنی‌سازی «غیرممکن نیست» اما گروسی به همین اکتفا نکرد و بلافاصله از نقش بازرسی‌‌های سخت‌گیرانه به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی هرگونه توافق احتمالی میان دو کشور سخن گفت.
اما در تهران، پاسخ‌ها دقیق و با محاسبه مطرح می‌شود. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، در پاسخ به پرسشی درباره احتمال پذیرش بازرسان آمریکایی برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران، با یادآوری اینکه «در سال‌های گذشته ایران هرگز از کشورهایی که با آن خصومت داشته‌اند، بازرس نپذیرفته است»، صریحاً گفت: «در شرایط کنونی مذاکرات، اگر مطالبی مطرح شود و توافق حاصل شود و خواسته‌های ایران مدنظر قرار گیرد، آن زمان ما در پذیرش بازرسی آمریکایی از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تجدیدنظر خواهیم کرد». در سال‌های اخیر، باوجود خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، تهران همکاری با آژانس را قطع نکرد.
حتی در برخی مقاطع، دوربین‌های نظارتی آژانس در تأسیسات کلیدی باقی ماندند و گروسی نیز بارها به تهران سفر کرد تا خطوط ارتباطی حفظ شود.
اکنون که بار دیگر سخن از تفاهم احتمالی میان ایران و آمریکا به میان آمده، نقش آژانس و بازرسی‌های آن بار دیگر در مرکز توجه قرار گرفته است با این تفاوت که تهران این ‌بار آشکارا اعلام می‌کند: اگر حقوق ایران در توافق جدید تضمین شود، ممکن است در موضوعاتی همچون ترکیب بازرسان نیز تجدیدنظر کند.