علی عوض‌خواه
روزنامه‌نگار

ایران و پاکستان، دو همسایه با بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک، سال‌هاست با چالش‌های امنیتی مشترکی نظیر فعالیت گروه‌های تروریستی، قاچاق مواد مخدر و ناامنی‌های مرزی مواجه‌اند. این مسائل، محور اصلی گفت‌وگوهای اخیر مقامات ارشد دو کشور بود. این دیدارها یک روز پس از سفر رسمی نخست‌وزیر پاکستان به تهران و دیدار با مقامات عالی‌رتبه ایران رخ داد.
سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در دیدار با ژنرال «عاصم منیر»، فرمانده ارتش پاکستان و اسکندر مؤمنی وزیر کشور در دیدار با «محسن نقوی» همتای پاکستانی خود، بر ضرورت تقویت همکاری‌ها برای رفع معضل تروریسم و ناامنی تأکید کردند.
در دیدار سرلشکر باقری و ژنرال منیر، سرلشکر باقری با اشاره به عزم راسخ دو کشور برای ریشه‌کنی تروریسم در مناطق مرزی، هماهنگی‌های موجود میان نیروهای مسلح ایران و پاکستان را مؤثر و ارزشمند خواند و خواستار گسترش این همکاری‌ها شد. ژنرال منیر نیز بر تقویت همکاری‌های امنیتی و دفاعی و مبارزه با تروریسم تأکید و با اشاره به تجربیات موفق ایران، از توسعه روابط دفاعی استقبال کرد.
همزمان، دیدار اسکندر مؤمنی و محسن نقوی بر موضوعاتی چون امنیت مرزها، مبارزه با تروریسم، مقابله با قاچاق مواد مخدر و تسهیل تردد زائران اربعین از پاکستان به ایران و عراق متمرکز بود. مؤمنی ابراز امیدواری کرد این گفت‌وگوها سرآغاز فصل نوینی در روابط دوجانبه باشد و به ارتقای همکاری‌ها در همه حوزه‌ها منجر شود. نقوی نیز با تأیید آغاز دوره‌ای جدید در روابط دو کشور، بر اهمیت همکاری‌های امنیتی و مرزی تأکید کرد.
 
 چرا همکاری مشترک؟
برخی مناطق مرزی ایران و پاکستان به دلیل جغرافیای صعب‌العبور، به پناهگاه برخی گروه‌های تروریستی مانند جیش‌الظلم و لشکر جهنگوی تبدیل شده‌ است که از خلأهای امنیتی ناشی از وضعیت جغرافیایی منطقه برای عملیات خرابکارانه در دو سوی مرز بهره می‌برند. حملات به پاسگاه‌های مرزی ایران و درگیری‌های مشابه در مناطق مرزی پاکستان، عمق این چالش را نشان می‌دهد. ایران با دیوارکشی در مرزهای شرقی و اجرای عملیات‌های نظامی و امنیتی، پاکسازی این مناطق را دنبال کرده اما تثبیت امنیت پایدار نیازمند همکاری نزدیک با پاکستان و افغانستان است.
از سوی دیگر، برخی از مناطق مرزی صعب‌العبور، به‌ عنوان گذرگاه قاچاق مواد مخدر از افغانستان به بازارهای جهانی استفاده می‌شود. ایران سالانه هزینه‌های هنگفت جانی و مالی برای مقابله با این معضل متحمل می‌شود.
به این دلایل همکاری‌های مشترک و تبادل اطلاعات درباره تحرکات گروه‌های تروریستی، شبکه‌های قاچاق و شناسایی مخفیگاه‌ها و شبکه‌های مالی و لجستیکی آنها از مهم‌ترین حوزه‌های همکاری تهران-اسلام‌آباد به شمار می‌آید. عملیات مشترک سال گذشته در ایالت بلوچستان پاکستان و استان سیستان و بلوچستان ایران، که پس از سفر عباس عراقچی به اسلام‌آباد انجام شد، نمونه‌ای از موفقیت این همکاری‌هاست. ایجاد پاسگاه‌های مشترک، نصب سامانه‌های نظارتی پیشرفته مانند دوربین‌های مداربسته و پهپادها و افزایش گشت‌های مرزی هم می‌تواند از نفوذ گروه‌های تروریستی جلوگیری کند. تصمیم دو طرف برای فعالیت 24 ساعته برخی گذرگاه‌های مرزی، همان‌طور که در دیدار وزرای کشور مطرح شد، در همین راستا قابل بررسی است. اسکندر مؤمنی بر توسعه بازارچه‌های مرزی و افزایش تبادلات تجاری هم تأکید کرد. این بازارچه‌ها می‌توانند با ایجاد فرصت‌های اقتصادی در مناطق مرزی، مانند سیستان و بلوچستان، محرومیت اقتصادی را کاهش داده و از جذب افراد به گروه‌های تروریستی جلوگیری کنند.
همکاری‌های نظامی دو کشور قرار نیست به مبارزه با تروریسم محدود باشد و می‌تواند در حوزه‌های متعددی گسترش پیدا کند. برگزاری مانورهای نظامی مشترک می‌تواند آمادگی نیروهای مسلح دو کشور را برای مقابله با تهدیدات تقویت کند. این رزمایش‌ها می‌توانند شامل تمرین‌های ضدتروریستی و مدیریت بحران‌های مرزی یا از جنس رزمایش مشترک دریایی که بهمن‌ماه سال قبل برگزار شد، باشند.
در مجموع گفت‌وگوهای اخیر میان مقامات ایران و پاکستان نشان‌دهنده اراده مشترک دو کشور برای مقابله با تهدیدات امنیتی و تقویت روابط در ابعاد مختلف است. این همکاری‌ها، در صورت تداوم و گسترش، می‌توانند نه‌تنها به تثبیت امنیت در مناطق مرزی منجر شوند، بلکه به توسعه اقتصادی، تقویت پیوندهای فرهنگی و افزایش ثبات منطقه‌ای کمک کنند.