ایران در شرایطی با ناترازی شدید برق دست و پنجه نرم می‌کند که زنگ خطرها برای تابستان‌ پیش رو به صدا درآمده‌اند. در این میان، دولت چهاردهم و مسئولان مرتبط با حوزه انرژی و کارشناسان، «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر» را راهکاری مطمئن و پایدار برای عبور از این بحران می‌دانند. اما آیا این راهکار، فراتر از یک شعار، به مرحله عمل خواهد رسید؟  اظهارنظر دیروز مسعود پزشکیان بر تسریع در روند توسعه انرژی‌های پاک با رفع چالش‌های ایجاد انرژی‌های تجدیدپذیر، پاسخی روشن و شفاف به این پرسش است.

پزشکیان: انرژی‌های پاک،
مسیر روشن آینده کشور
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، در نهمین کنفرانس بین‌المللی و ششمین جایزه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر، با تأکید بر عزم جدی دولت برای توسعه همه‌جانبه انرژی‌های پاک، آن را مسیر روشن آینده کشور دانست.
او با بیان اینکه «سال گذشته بیش از ۳۰۰هزار میلیارد تومان خسارت ناشی از قطع گاز و برق به کشور وارد شده است»، افزود: «حل این معضل، بدون همراهی متخصصان میسر نیست.»
به گزارش ایرنا، پزشکیان با اشاره به نقش حیاتی انرژی در توسعه کشور، خاطرنشان کرد «کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و جاری کردن انرژی‌های پاک در زندگی مردم، مسیر توسعه پایدار را هموارتر خواهد کرد.»
یکی از نکات مهم سخنان پزشکیان، تأکید بر ضرورت جایگزینی برق به جای گاز در حوزه گرمایش بود. او افزود، برنامه‌ریزی‌های دقیقی در تمامی ابعاد، اعم از تولید و واردات پنل‌های خورشیدی، تجهیز نیروگاه‌ها، اصلاح خطوط تولید لوازم سرمایشی و گرمایشی و مهندسی ساخت‌وسازها، در حال انجام است.
 
علی‌آبادی: بازار جهانی انرژی
به سمت منابع پاک حرکت می‌کند
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو نیز در این کنفرانس با اشاره به اهمیت انرژی‌های پاک اعلام کرد بازار جهانی انرژی به سرعت به سمت منابع پاک حرکت می‌کند و ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی در ایران طی هفت ماه گذشته تقریباً دوبرابر شده است.
او افزود، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تجدیدپذیرها به ۵۵۰۰ گیگاوات افزایش یابد.  وزارت نیرو همچنین اقداماتی نظیر احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر با استفاده از ظرفیت ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید، راه‌اندازی تابلوی سبز در بورس انرژی و توسعه مزارع تجدیدپذیر برای استخراج رمزارز را برای تسهیل توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در دستور کار قرار داده است.
به گفته علی‌آبادی، تاکنون برای ۸۰هزار مگاوات ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر در کشور پروانه صادر شده و دولت چهاردهم متعهد به پیگیری این سیاست کلان است.
 
رشد شتابان ظرفیت تجدیدپذیرها
در دولت چهاردهم
محسن طرزطلب، رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران نیز در این کنفرانس از افزایش چشمگیر ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در دولت چهاردهم خبر داد. به گفته وی، ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر به ۱۷۱۰ مگاوات رسیده و در چند‌ماهه آغاز به کار دولت چهاردهم، ۵۱۴ مگاوات به ظرفیت این نیروگاه‌ها افزوده شده است. طرزطلب با اشاره به اینکه ظرفیت ایجاد شده در دولت چهاردهم نسبت به قبل از آن ۴۲درصد بیشتر شده است، اظهار کرد: «در دو دهه گذشته ظرفیت افزایش یافته تجدیدپذیرها زیر ۵۰ مگاوات سالانه بود، اما در دولت چهاردهم ماهانه ۵۰ مگاوات به این ظرفیت افزوده شده است.» وی با بیان اینکه تلاش براین است که هر هفته ۵۰ مگاوات به ظرفیت موجود انرژی‌های تجدیدپذیر اضافه شود، گفت: «از هفته‌های آتی کارگاه‌های احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر در سراسر کشور فعال می‌شوند.»
معاون وزیر نیرو همچنین از افزایش ۷۹درصدی ظرفیت تولید انرژی خورشیدی خبر داد و اظهار کرد: «دو ماه آینده نیز عملیات اجرایی احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر به ظرفیت ۳۰۰۰ مگاوات شروع می‌شود.» وی با بیان اینکه ۱۰۰۰ مگاوات تا اواسط تیرماه و ۸۰۰ مگاوات در خردادماه و ۱۰۰۰ مگاوات هم تا شهریور وارد مدار می‌شود، اظهار کرد: «از مهرماه عملیات اجرایی ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر برای روستاهای بالای ۲۰خانوار شروع خواهد شد.»

وضعیت حال حاضر تولید و مصرف برق
در شرایط کنونی، ایران با ناترازی چشمگیر برق، حدود ۲۰هزار مگاوات، مواجه است که پیش‌بینی می‌شود در تابستان‌ آتی به ۲۴هزار مگاوات برسد.
علاوه براین، ظرفیت تولید برق در سال‌های اخیر تنها ۱.۷ درصد افزایش یافته، در حالی‌که تقاضای پیک حدود ۵.۸ درصد رشد داشته است که این ارقام نشان‌دهنده ناکافی بودن توسعه نیروگاه‌ها در ایران بوده است.
کمبود منابع آبی نیز یکی دیگر از عوامل بحران بوده است؛ کاهش بارندگی و افت ذخایر سدها، توان برق‌آبی را کاهش داده است و بار مضاعفی بر دیگر نیروگاه‌ها وارد کرده است. وابستگی بیش از حد به سوخت‌های فسیلی و کمبود گاز در فصول سرد، تأمین سوخت نیروگاه‌ها را دشوار کرده است.
قیمت‌های پایین برق و یارانه‌های پنهان، مصرف بیش از حد و بی‌رویه را در پی داشته و نیازمند سیاست‌های قیمتی منطقی است. همچنین فرسودگی شبکه و تجهیزات برق، موجب کاهش راندمان و خرابی‌های مکرر شده است، به‌طوری که بسیاری از پست‌ها و خطوط انتقال بیش از ۲۰-۳۰ سال عمر دارند.
آنطور که داده‌ها می‌گویند مصرف خانگی رشد چشمگیری داشته و افزایش استفاده از سیستم‌های سرمایشی موجب افزایش مصرف و ناترازی شده است، به‌طوری که در تابستان ۱۴۰۲، بار مصرف به ۳۵هزار مگاوات رسید و ناترازی ۲۰هزار مگاواتی را رقم زد.

آینده انرژی‌های پاک
کارشناسان معتقدند تمرکز بر توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، راهکاری بهتر برای جبران ناترازی است. در حال حاضر، می‌توان حداقل ۳۰درصد برق کشور را از منابع تجدیدپذیر تأمین کرد، در حالی‌که هزینه‌های تولید این نیروگاه‌ها رقابتی و توجیه‌پذیر است، حتی زمانی که سوخت گاز و گازوئیل با قیمت جهانی محاسبه شده باشد.
برنامه هفتم توسعه نیز بر افزایش ظرفیت تولید برق از ۹۳هزار مگاوات به ۱۲۴هزار مگاوات تأکید دارد، که بیش از نیمی از این افزایش مربوط به نیروگاه‌های تجدیدپذیر است. توسعه این نیروگاه‌ها نه تنها می‌تواند بحران ناترازی را کاهش دهد، بلکه در صورت حمایت از بخش خصوصی و بهبود زیرساخت‌ها، فرصت‌هایی برای صادرات و درآمد ارزی ایجاد می‌کند.
از مشکلات ساختاری در این حوزه، نبود بازار رقابتی و سرمایه‌گذاری‌های محدود است، در حالی‌که کشورهای دیگر مانند ترکیه با رقابت‌پذیری، توسعه چشمگیری در انرژی‌های تجدیدپذیر دارند. سهم این منابع در تولید برق کشور، تنها حدود یک درصد است که نشان‌دهنده پتانسیل عظیم و نیاز به اصلاحات ساختاری است.
یکی از مشکلات اصلی کشور، یارانه‌های پنهان است؛ قیمت واقعی برق بسیار بالاتر از قیمت فروش است و این موضوع، توسعه و بهره‌برداری از انرژی‌های پاک را محدود می‌کند. اصلاح این سیاست‌ها و ترویج توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، در کوتاه‌مدت و بلندمدت، راهی مؤثر برای حل بحران برق و دستیابی به وضعیت پایدار است.
کنفرانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، بار دیگر بر ضرورت توسعه این منابع در ایران تأکید کرد. با این حال، تحقق این هدف، نیازمند عزم جدی‌تر دولت، رفع موانع ساختاری و جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی است.