نظم نوین جاده‌ای با مغزافزار راهور فراجا
سید تیمور حسینی
رئیس پلیس راهور فراجا
پلیس راهنمایی و رانندگی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای تخصصی در ساختار اجتماعی و شهری کشور، نقش حیاتی در مدیریت جریان ترافیک، امنیت جاده‌ای و ارتقای فرهنگ رانندگی ایفا می‌کند. این نهاد که با عنوان «راهور فراجا» شناخته می‌شود، در دهه‌های اخیر از یک ساختار اجرایی و سنتی، به نهادی هوشمند، تحلیل‌محور و مجهز به فناوری‌های نوین بدل شده است. در چنین شرایطی، نظم نوین جاده‌ای در کشور ما با پیوندی نظام‌مند از دانش، فناوری، فرهنگ‌سازی و حضور انسانی، در حال شکل‌گیری است. پلیس راهور امروز دیگر فقط ناظر عبور و مرور نیست، بلکه بازیگری هوشمند در صحنه مدیریت بحران‌های ترافیکی و امنیت حمل‌ونقل شهری و برون‌شهری است. ساختار این نهاد بر پایه سه اصل کلیدی طراحی شده است: مدیریت داده‌محور، فناوری هوشمند و توانمندی انسانی. با استاندارد شکل‌گیری پلیس ترافیک با استناد به این اصول، راهور فراجا در مسیر نوسازی‌ها، ارتقای تجهیزات و بازنگری‌ها گام‌های بلندی برداشته است. در نتیجه شاهد شکل‌گیری پلیس ترافیکی آینده‌نگر هستیم که با بهره‌گیری از سامانه‌های بینایی ماشین، رادارهای تحلیلی، حسگرهای محیطی، اینترنت اشیا و GIS به رصد دقیق و مستمر وضعیت راه‌ها، رفتارهای رانندگی و موقعیت‌های حادثه‌خیز می‌پردازد. در این میان، توسعه سیستم «پایش پارادایمی جاده‌ای» یکی از اقدامات مغزافزار فراجاست. در روش نوین، پلیس می‌تواند نه فقط وضعیت فعلی، بلکه الگوهای پرخطر، موقعیت‌های بحرانی و رفتارهای احتمالی رانندگان را شناسایی، تجزیه و تحلیل و پیش‌بینی کند. این امر به فرماندهی عملیات ترافیکی کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری در لحظه، تخصیص بهینه منابع و مقابله با آسیب‌ها و حوادث را انجام دهد. یکی دیگر از محورهای پژوهش‌پایه راهور فراجا، یکپارچه‌سازی پایش برخط مناطق حادثه‌خیز و تحلیل رفتاری رانندگان و کاربران جاده است. دوربین‌های جدید قادر به شناسایی و تشخیص حرکات پرخطر رانندگان (نظیر تغییر مسیر، سرعت غیرمجاز، رعایت نکردن فاصله ایمن و...) هستند. این داده‌ها به بانک اطلاعاتی پویا و قابل تحلیل منتقل می‌شوند تا مدیریتی در سطح ملی از تصمیم‌های علمی و آماری پایه‌ای ارائه دهند. پلیس راهنمایی و رانندگی با بازنگری در شیوه‌های جذب، آموزش و ارزیابی همکاران، گام مهمی در ارتقای شخصیت حرفه‌ای و اخلاقی مأموران ترافیکی برداشته است. افزایش تاب‌آوری هوش هیجانی و مهارت‌های میدانی مانند تکنیک‌های گفت‌و‌گو و ارتباط سازنده منتج به برهم کنش مصالحه‌گر، آموزش‌های مبتنی بر نوروبیولوژی، بوم‌شناسی انسانی و تحلیل سرزمینی، از جمله مؤلفه‌هایی هستند که در دستور کار نظام آموزش راهنمایی و رانندگی قرار گرفته‌اند. نتیجه این روند، نیرویی فرهیخته، مسئولیت‌پذیر و آماده برای مدیریت چالش‌های پیچیده ترافیکی در جامعه ایران امروز و آینده است. پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا در عین حال با دیدگاه بین‌بخشی و هم‌افزا با نهادهای دانشگاهی، شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، مسیر نوآوری و بومی‌سازی فناوری را هموار کرده و باعث شکل‌گیری سامانه‌های بومی پایش تصویری، الگوریتم‌های اختصاصی تحلیل رفتار راننده، نرم‌افزارهای پیش‌بینی تصادف و سامانه‌های اطلاع‌رسانی لحظه‌ای می‌شوند. ایجاد پیوست‌های فرهنگی، ویرایش آموزشی و حتی اطلاع‌رسانی فراگیر نیز نقش مهمی در ارتقای نگرش مردم نسبت به قوانین و وظایف پلیس ایفا می‌کنند. نمونه بارز این رویکرد، طراحی و اجرای پویش ملی «نه به تصادف» در نوروز ۱۴۰۴ بود که مورد اقبال در سطح ملی قرار گرفت؛ حرکتی که همزمان با صدمین سالگرد تدوین آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی کشور، با مشارکت اجتماعی، امید‌آفرین و فرهنگ‌ساز بود. پیوند دادن تجربه یک قرن فعالیت با ابتکارات فناورانه و فرهنگی، پلیس راهور را به الگویی بین‌المللی در مدیریت ترافیکی در حال توسعه، مبدل کرده است. در واقع پلیس راهور با ترکیب فناوری و مدیریت انسانی، از یک نهاد واکنشی به نهادی پیشرو و فراراهبردی در مدیریت شهری تبدیل می‌شود. راهور فراجا دیگر فقط متولی قانون نیست، بلکه به عنوان حافظ جان، همراه شهروند و برنامه‌ریزی هوشمند امنیت جاده‌ای، به بخشی از زیست‌فناورانه شهری آینده ایران تبدیل شده است. پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا در حالی صد سالگی تدوین آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی کشور را پشت سر می‌گذارد که به یک قرن خدمت صادقانه مردمی خود افتخار می‌کند و به پشتوانه و دلگرمی این سرمایه اجتماعی، افق چشم‌انداز آینده را در راستای پاسخگویی علمی به مطالبات و نیازهای کشور در حوزه وظایف مربوطه، با انگیزه‌ای قوی‌تر از گذشته طراحی و عملیاتی خواهد کرد.
