میلیون‌ها رأی‌دهنده در سه کشور اروپایی در «یکشنبه بزرگ» انتخاباتی در آخر هفته، در بحبوحه نگرانی‌ها از پیروزی راستگرایان، به‌ویژه در رومانی و لهستان، رأی خود را به صندوق انداختند. با این حال، میانه‌روها در دو کشور عضو اتحادیه اروپا و ناتو که با اوکراین جنگ‌زده هم‌مرز هستند، جایگاه خود را حفظ کردند. حزب حاکم راست میانه پرتغال نیز پیروزی پارلمانی را به دست آورد، اما راستگرایان دستاوردهای بی‌سابقه‌ای داشتند.
در رومانی و در یک عقبگرد برای نیروهای ملی‌گرای در حال رشد اروپا، «نیکوشور دان» سیاستمدار میانه‌رو در انتخابات ریاست‌جمهوری رومانی پیروز شد و نامزد راست افراطی را شکست داد؛ کسی که با دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات متحده همسویی دارد و با کمک نظامی به اوکراین مخالفت کرده است.
دان ۵۵ ساله و شهردار بخارست در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری ۵۴ درصد آرا را به دست آورده است. رقیب او، جورج سیمیون، یک ملی‌گرای افراطی و تحسین‌گر پرشور ترامپ که به طور گسترده‌ای پیشتاز این رقابت تلقی می‌شد، تنها ۴۶ درصد آرا را کسب کرد.
پیروزی نامزد میانه‌رو به احتمال زیاد نگرانی‌های جریان اصلی سیاست در اروپا را کاهش خواهد داد؛ نگرانی از اینکه رومانی، کشوری در مرز اوکراین با نقش حیاتی در دفاع از جناح شرقی ناتو در برابر روسیه، ممکن است به جمع کشورهای مخالف اوکراین مانند مجارستان و اسلواکی بپیوندد و به مسکو نزدیک شود.
با این حال، این پیروزی احتمالاً خشم اردوگاه ملی‌گرای رومانی و حامیان آن در خارج از کشور، از جمله معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده، «جی‌دی ونس» را برخواهد انگیخت و باعث افزایش اتهامات مبنی بر دست‌کاری در نظام انتخاباتی خواهد شد. سال گذشته دادگاهی در رومانی در لحظات پایانی، دستور لغو انتخاباتی ریاست‌جمهوری را صادر کرد که در آن یک نامزد اولترا‌ناسیونالیست در موقعیت مناسبی برای پیروزی قرار داشت.
آقای دان که دکترای خود را در فرانسه دریافت کرده و سپس استاد دانشگاه در بخارست شد، کارزار انتخاباتی خود را با موضعی محافظه‌کارانه و میانه‌رو پیش برد؛ متعهد به اتحادیه اروپا ـ که رومانی از سال ۲۰۰۷ عضو آن است-و ناتو که رومانی از سال ۲۰۰۴ به آن پیوسته است.
اگرچه دان دست‌کم به طور ضمنی از سوی بخش زیادی از نهادهای سیاسی رومانی حمایت می‌شد، اما به عنوان یک نامزد مستقل وارد رقابت شد و خود را فردی بیرون از ساختار قدرت معرفی کرد که با دو حزب اصلی رومانی ارتباط نزدیکی ندارد؛ احزابی که از زمان سرنگونی نیکلای چائوشسکو در سال ۱۹۸۹ بارها در قدرت جابه‌جا شده‌اند.
این نامزد میانه‌رو، فعالیت عمومی خود را با کارزار علیه فساد و تخریب ساختمان‌های قدیمی توسط سازندگان املاک وابسته به سیاستمداران فاسد آغاز کرد. هر دو نامزد در اوایل دهه ۲۰۰۰ در تجمعاتی برای نجات مرکز تاریخی بخارست مشارکت داشتند.
اما در حالی که سیمیون به سیاست ملی‌گرایانه روی آورد و برای «اتحاد» رومانی با جمهوری مولداوی-که عمدتاً رومانیایی‌زبان است-و بخش‌هایی از اوکراین که ساکنان‌شان رومانیایی‌تبارند، تبلیغ می‌کرد، آقای دان دستورکار میانه‌روتری را دنبال کرد. «نیکوشور دان» به تأسیس حزب لیبرال «اتحاد برای نجات رومانی» کمک کرد. چپگرایان او را یک محافظه‌کار می‌دانند و ملی‌گرایان، او را فردی می‌دانند که به اتحادیه اروپا باج داده است؛ اما پیروزی او در روز یکشنبه نشان داد که رأی‌دهندگان خواهان مسیری میانه بین اردوگاه‌های سیاسی به‌شدت دوقطبی‌شده هستند.

پیروزی شکننده میانه‌روها در پرتغال
ائتلاف دموکراتیک پرتغال (AD) از جناح راست میانه، با وجود آنکه یکشنبه در یک انتخابات زودهنگام پارلمانی پیروز شد اما بار دیگر نتوانست اکثریت لازم برای پایان دادن به یک دوره طولانی بی‌ثباتی سیاسی را به دست آورد.
این انتخابات که سومین انتخابات در سه سال گذشته بود، تنها یک سال پس از آغاز به کار دولت اقلیت ائتلاف دموکراتیک برگزار شد. این اتفاق پس از آن رخ داد که نخست وزیر لوئیز مونته‌نگرو در ماه مارس نتوانست رأی اعتماد پارلمان را به دست آورد؛ چراکه اپوزیسیون صداقت او را به دلیل معاملات شرکت مشاوره متعلق به خانواده‌اش زیر سؤال برده بود.
در همین حال، حزب سوسیالیست (از جناح چپ میانه) و حزب راست افراطی «شگا» (Chega) تقریباً با هم رتبه دوم انتخابات را کسب کردند. با شمارش کامل آرا، داده‌های انتخاباتی نشان داد که ائتلاف دموکراتیک ۸۹ کرسی از مجموع ۲۳۰ کرسی پارلمان (۹ کرسی بیشتر نسبت به انتخابات قبلی) را به دست آورده است. مونته‌نگرو در سخنرانی‌ای میان هواداران خود گفت: «مردم پرتغال دیگر انتخابات زودهنگام نمی‌خواهند، آنها یک دوره قانون‌گذاری چهار ساله می‌خواهند.» هواداران او شعار «بگذارید لوئیز کار کند» سر دادند که شعار کمپین او بود.  حزب راست افراطی «شگا» در بیشتر نظرسنجی‌ها عملکردی بهتر داشت و موفق شد ۵۸ کرسی، یعنی 8 کرسی بیشتر از سال گذشته به دست آورد. حزب سوسیالیست تنها حدود ۵۰ هزار رأی بیشتر از «شگا» کسب کرد و شمار کرسی‌هایش از ۷۸ به ۵۸ کاهش یافت؛ که ضربه‌ای سنگین به یکی از دو حزب اصلی پرتغال است.  

ما تاریخ‌ساز شدیم
آرای خارج از کشور که در روزهای آینده شمرده می‌شوند، می‌توانند جایگاه دوم را به حزب «شگا» بدهند؛ در این صورت، برای نخستین بار در نزدیک به ۴۰ سال گذشته، حزب سوسیالیست در میان دو حزب برتر انتخابات قرار نخواهد گرفت.
لوئیز مونته‌نگرو از هرگونه همکاری با حزب «شگا» خودداری کرده است؛ بنابراین، دولت او ناچار خواهد بود برای پیشبرد امور، حمایت موردی و موقت در پارلمان را جلب کند، مگر اینکه راه‌حل دیگری بیابد. او گفت انتظار دارد بار دیگر دولت اقلیتی تشکیل دهد. «آدلینو مال‌تش» استاد علوم سیاسی، به خبرگزاری رویترز گفت که نتایج حزب «شگا» نشان‌دهنده پایان «دو‌حزبی‌گرایی» در پرتغال است و افزود: «اگر دموکراسی در خطر باشد، حزب مونته‌نگرو و سوسیالیست‌ها باید برای تشکیل یک ائتلاف بزرگ به توافق برسند.» احزاب چپ میانه و راست میانه تنها یک بار در فاصله سال‌های ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۵ یک ائتلاف رسمی با یکدیگر تشکیل داده‌اند. حزب «شگا» که ضد مهاجرت و نهادهای سنتی قدرت است، در سال ۲۰۱۹ توسط آندره ونتورا-مفسر سابق فوتبال-تأسیس شد. این حزب در سال ۲۰۲۲ به سومین نیروی بزرگ پارلمان تبدیل شد و در انتخابات ۲۰۲۴ شمار کرسی‌هایش را چهار برابر کرد. ونتورا در میان هواداران پرشورش گفت: «ما این انتخابات را نبردیم، اما تاریخ‌ساز شدیم.»

برش

لهستان؛ شکست راستگراها در دور اول

رافائل ترزاسکوفسکی، شهردار لیبرال ورشو با فاصله اندک در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری لهستان در مقابل رقیب راستگرای خود پیروز شد؛ انتخاباتی که زمینه را برای کارزارهای شدید برای دور دوم انتخابات فراهم کرد. پولیتیکو نوشت: «دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در لهستان اول ژوئن (۱۱ خرداد) برگزار می‌شود و بر اساس نتایج نظرسنجی خروج رأی‌‌دهندگان از حوزه‌های انتخاباتی که بعد از پایان رأی‌گیری روز یکشنبه توسط مؤسسه آیپسوس منتشر شد، رافائل ترزاسکوفسکی به عنوان بخشی از حزب موسوم به «پلتفرم مدنی» دونالد توسک نخست وزیر لهستان توانست ۳۰.۴ درصد آرا را کسب کند. کارول ناوروتسکی نامزد راستگرای انتخابات لهستان که از حزب پوپولیست عدالت و قانون (PiS) حمایت می‌کند، در این دور ۲۹.۱ درصد از آرا را کسب کرد. انتخابات روز یکشنبه در لهستان همچنین رویارویی نزدیک بین دو رقیب و آزمونی برای ماندن این کشور درمسیر حمایت از اروپا یا گرایش به طرفداران دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا محسوب می‌شد.