زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

آب‌های محصور در یک کانال
 حبیب مسیحی‌تازیانی به «ایران» می‌گوید:«در سطح بندر شهید رجایی یک کانال بتنی وجود دارد که همیشه آب‌های سطحی ناشی از باران در آن جمع و به ساحل هدایت می‌شوند. ما برای اینکه آب‌های جمع‌آوری شده بعد از حادثه، راهی آب‌های سواحل خلیج فارس نشوند، دو‌طرفه این کانال را مسدود کرده‌ایم.»
به گفته مسیحی‌تازیانی، عرض این کانال نزدیک به هشت تا ده متر است، عمق آن در حدود سه متر و طول این کانال بیش از هشت کیلومتر است.
او توضیح می‌دهد:«در یک طرف کانال خاکریز مناسب ایجاد کرده‌ایم و تا انتهای کانال در هر دو سه کیلومتر، یک بند خاکی زده‌ایم تا آب، مرحله به مرحله عبور کند و اگر در این منطقه خاکی که طول آن هشت کیلومتر است نفوذی ایجاد کرد، در بند بعدی خروجی نداشته باشیم که خوشبختانه آثاری از خروج این آب‌ها مشاهده نشده و در همین کانال بتنی محصور است تا مدیریت پساب‌ها انجام شود.»
مسیحی‌تازیانی در پاسخ به این سؤال که آب در انتهای این کانال هشت کیلومتری به کجا می‌ریزد هم می‌گوید:«این کانال برای جمع‌آوری آب‌های سطحی است که به ساحل بندر شهید رجایی منتهی می‌شود، اما برای جلوگیری از ورود این آب، بندهای خاکی زده‌ایم که اصلاً هیچ آبی از کانال خارج نشود.»
او درباره سرنوشت آب‌های جمع شده در این کانال بتنی هم می‌گوید:«این آب را در زمان حادثه در کانال جمع کرده‌ایم تا پس از مدیریت بحران درباره آن تصمیم گرفته شود که تصفیه شود یا در لاگون‌های کاملاً ایزوله قرار بگیرد تا تبخیر شود. اگر در لاگون‌ها قرار بگیرد، مازاد آن که پسماند است و تبخیر نمی‌شود نیز به جایگاه پسماندهای ویژه منتقل می‌شود تا دفن ‌شود.»
او با اشاره به وجود کارخانه‌ها، پالایشگاه‌ها، کارخانه‌های فولاد و... همجوار بندر شهید رجایی که می‌توانند در تصفیه آب‌های جمع‌آوری شده از بندر شهید رجایی همکاری کننـــد، می‌گویـــد:«تصمیم‌گیـــــــــری درباره روند کار انجام شده و با توجه به فرآیند لکه‌گیری حریق، مراحل مدیریتی آن را به بعد از مرحله مدیریت بحران واگذار کرده‌ایم. باید از پساب و پسماند آنالیز انجام دهیم، ببینیم شرایط این پساب‌ها با کدام تصفیه‌خانه‌ها همخوانی دارد. آیا پساب‌های جمع‌آوری شده باید به تصفیه‌خانه‌های صنعتی برده شود یا به تصفیه‌خانه‌های بهداشتی منتقل شود؟»
او در پاسخ به این سؤال که امکان دارد پساب ناشی از شست‌وشوی بندر بیشتر از ظرفیت این کانال باشد، پاسخ منفی می‌دهد و می‌گوید:«بیشتر نیست. هنوز حجم آب‌های جمع‌شده در کانال‌ها به نصف نرسیده‌اند.»
مسیحی‌تازیانی تصفیه آب‌های جمع‌آوری شده در بندر شهید رجایی را در اولویت می‌داند و می‌گوید، اگر مجبور به استفاده از لاگون‌ها شوند از حوضچه‌های ایزوله صنایع استفاده می‌کنند. به گفته مدیرکل محیط‌زیست هرمزگان، حوضچه‌های ایزوله تبخیری در موارد اضطراری در صنایع احداث می‌شوند که اگر در شرایط بارندگی یا موضوعات دیگر آبشستگی اتفاق بیفتد، بتوانند در مراحل ابتدایی آنها را در لاگون‌های بزرگ تبخیر کنند.
این مسئول تأکید می‌کند:«استفاده از لاگون‌ها یکی از گزینه‌های ماست. اولویت با تصفیه پساب‌هاست اما اگر شرایط تصفیه اتفاق نیفتد ما از این روش هم به عنوان یک روش متداول استفاده می‌کنیم. بعد از آن، پسماند‌های به جا مانده در لند‌فیل (خاک‌چال)‌ را با شرایط خاص دفن می‌کنیم.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا دفن پسماندها باعث آلودگی خاکی نمی‌شود هم می‌گوید:«در محل دفن، ژئوممبران (لایه‌های غیر‌قابل نفوذ) وجود دارد که اجازه انتشار آلودگی را نمی‌دهد.»
 
چرا همه مردم بندرعباس ماسک نزدند؟
این مسئول درباره لزوم استفاده از ماسک در روزهای اول حادثه بندر شهید رجایی هم می‌گوید:«بیشترین آلودگی‌ها در همان محدوده بندر بود و غلظت دود در سایر محدوده‌ها به دلیل ارتفاع گرفتن دود کمتر بود. دستورات درباره محدوده انفجار کاملاً مطابق با دستورات HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) بندر و بهداشت استان بود. در آن مکان دانشگاه علوم پزشکی تأکید به رعایت نکات ایمنی می‌کرد. کسانی که آنجا بودند، اصول کار را رعایت می‌کردند که نزدیک‌ترین گروه که باید شرایط ایمنی را رعایت می‌کرد همین مجموعه آتش‌نشان‌ها بودند.»
 
پرندگان مهاجر
دلنگرانی دیگری هم وجود دارد؛ بهار، فصل زادآوری پرندگان بومی و مهاجر حیات وحش است. بسیاری نگران هستند که صدای انفجارها پرندگان را فراری داده باشد و تخم‌ها و جوجه‌ها در مناطق محیط‌زیست تنها مانده باشند. مسیحی‌تازیانی در پاسخ به این نگرانی می‌گوید:«جوجه‌آوری‌ها بیشتر در حاشیه مناطق تالابی اتفاق می‌افتد. فاصله تالاب‌ها تا منطقه انفجار به طور متوسط چیزی حدود نزدیک به سی تا چهل کیلومتر است.»
او تأثیرگذاری انفجار روی حیات وحش بویژه پرندگان تالابی را کم می‌داند و می‌گوید:«با این وجود، همکاران من گشت‌های دریایی‌شان را در این مدت قطع نکرده‌اند.»
او گشت‌های دریایی را مرتبط با حادثه تلخ بندر شهید رجایی نمی‌داند و می‌گوید:«این گشت‌های مراقبتی همیشه در حال انجام وظیفه هستند.»