علی عوض خواه
روزنامه نگار

شامگاه یکشنبه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از جدیدترین موشک بالستیک با نام «قاسم بصیر» رونمایی کرد. این موشک که در روزهای پایانی فروردین ماه امسال آخرین تست و آزمایش عملیاتی خود را پشت سر گذاشت، با برد دست‌کم 1200 کیلومتر در رده موشک‌های میان‌برد ایران قرار می‌گیرد. «قاسم بصیر» فرزند خلف موشک «حاج قاسم» است؛ موشکی با سوخت‌جامد، تاکتیکی و دو مرحله‌ای که در سال ۱۳۹۹ رونمایی شد. موشک «حاج قاسم» با وزن 7 تن و طول 11 متر توانایی حمل سر جنگی 500 کیلوگرمی را دارد و بردش بین 1400 تا 1800 کیلومتر تخمین زده می‌شود. سرعت ورود به جو این موشک نیز 11‌ماخ و سرعت اصابت آن 5 ماخ است. وزارت دفاع در طراحی و ساخت «قاسم بصیر» به پلتفرم «حاج قاسم» متعهد مانده و اساساً از ویژگی‌های این موشک بهره برده است. پس نقطه متمایز «قاسم بصیر» با نسخه قبلی و البته دیگر موشک‌های بالستیک چیست؟

تجربه‌ای از دل «وعده صادق»
عملیات‌های «وعده صادق» نه‌تنها قدرت موشکی ایران را به رخ دشمنان کشید، بلکه آزمونی واقعی برای سنجش توان موشک‌های بالستیک در برابر سامانه‌های پدافندی پیشرفته بود. در «وعده صادق ۱»، ترکیبی از پهپادها، موشک‌های کروز و بالستیک به سوی سرزمین‌های اشغالی شلیک شد تا سامانه‌های پدافندی رژیم صهیونیستی و متحدانش محک بخورد. نتیجه؟ در «وعده صادق ۲»، ۹۰ درصد موشک‌های بالستیک ایران با عبور از دیوارهای دفاعی چندلایه دشمن، اهداف خود را با دقتی خیره‌کننده منهدم کردند. هرچند در این عملیات نیز سامانه‌های الکترونیکی و پدافندی اسرائیل و آمریکا توانستند تعدادی از موشک‌های شلیک شده را منحرف یا رهگیری کنند.
این تجربه گران‌بها وزارت دفاع ایران را به سوی طراحی موشک‌هایی سوق داد که بتوانند با چابکی و دقت، از سد پیشرفته‌ترین پدافندهای دشمن عبور کنند. به گفته امیر عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع، «قاسم بصیر» ماحصل این تجربیات است؛ موشکی که با رفع کاستی‌های گذشته و بهره‌گیری از درس‌های «وعده صادق»، در آزمایش‌های اخیر خود حتی در برابر اخلال‌های الکترونیکی شدید، بی‌هیچ لغزشی مأموریتش را به انجام رساند. وزیر دفاع پیش‌تر نیز در جلسه با کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس، در بخشی از گزارش جامع خود از برنامه‌ها، اقدامات و دستاوردهای وزارت دفاع در طول هفت ماه گذشته، اشاره کرده بود که عملیات‌های وعده صادق تجربیات ارزشمندی را برای ایران به همراه داشت و پس از آن، روش‌های جدیدی در حوزه‌های آفندی و پدافندی در دستور کار قرار گرفت که پس از گذراندن تست‌های موفق، به مرحله عملیاتی و اجرا در سیستم‌های دفاعی و موشکی منتج شده است.
 صحبت از چه موشکی است؟
موشک بالستیک «قاسم بصیر» یک موشک سوخت جامد با برد حداقل 1200 کیلومتر است که احتمالاً این برد تا 1400 کیلومتر هم می‌رسد. قابلیتی که مشخصاً امکان هدف‌گیری نقاط دوردست در منطقه را برای ایران فراهم می‌کند. بهره‌مندی از سوخت جامد باعث می‌شود که سرعت آماده‌سازی و عملیاتی شدن این موشک افزایش پیدا کرده و نیاز به مراحل پیچیده سوخت‌گیری مایع از روند شلیک حذف شود. وزن سرجنگی جدیدترین موشک بالستیک ایران 500 کیلوگرم و دقت اصابت آن با دایره احتمال خطایی کمتر از یک متر است.
بدنه موشک از فیبر کربن ساخته شده که در کنار طراحی آیرودینامیک، خاصیت رادارگریزی‌اش را تقویت کرده و تشخیص آن توسط رادارهای دشمن را دشوار می‌سازد.
اما مهم‌ترین ویژگی موشک بالستیک «قاسم بصیر» برخورداری از سامانه هدایت تصویرساز حرارتی (اپتیکی فروسرخ) برای افزایش دقت در فاز نهایی شلیک است. شیوه هدایت اپتیکی بخصوص دوربین‌های تصویر ساز حرارتی، جدای از آنکه دقت اصابت به هدف را به‌طور محسوسی افزایش می‌دهد، وابستگی موشک به سامانه ناوبری GPS را از بین می‌برد و در مقابل جنگ الکترونیک سامانه‌های پدافندی نیز مقاوم و حتی غیر قابل اخلال است. طبق اظهارات امیر نصیرزاده، در مراحل تست جدیدترین موشک بالستیک ایرانی، اخلال الکترونیکی بسیار شدیدی علیه آن انجام شد، اما تغییری در مأموریت موشک رخ نداد.
اساساً در شیوه هدایت اپتیکی، موشک با دریافت تصاویر دوربین نصب شده در سرجنگی خود یا با استفاده از حسگر به کار رفته، به سمت هدف حرکت می‌کند و به صورت دقیق به هدف اصابت می‌کند. یعنی موشک بعد از شلیک، اقدام به جست‌و‌جوی محیط روبه‌روی خود برای پیدا کردن هدف و اصطلاحاً قفل کردن روی آن می‌کند. «قاسم بصیر» این قابلیت را دارد که با انجام مانورهای سنگین و ویژگی خاصی که در هدایت دارد، به راحتی از سد سامانه‌های پدافندی پیشرفته‌ای مانند تاد و پاتریوت عبور کند؛ سامانه‌هایی که از فناوری‌های ماهواره‌ای برای رهگیری استفاده می‌کنند. در کنار این ویژگی مهم، سازگاری موشک بالستیک «قاسم بصیر» با لانچرهای متحرک و قابلیت استقرار در تأسیسات زیرزمینی، این موشک را به گزینه‌ای تاکتیکی و انعطاف‌پذیر تبدیل کرده که حامل این پیام است: هیچ سامانه‌ای نمی‌تواند سد راه موشک‌های ایرانی شود.