میزبانی کتابدارهای روباتیک در کتابخانه‌های آینده
محبوبه ستارزاده
گروه علم و فناوری
در سال‌های اخیر فناوری روند روبه رشدی داشته و هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین(ML) به کلمات کلیدی در محافل فناوری و رسانه تبدیل شده‌اند. در این میان، کتابخانه‌ها هم از تکنولوژی‌های نوین دور نمانده‌اند و مؤسسه تحقیقاتی و پژوهشی
Clarivate در گزارش خود با عنوان «نبض کتابخانه» خبر داده که هوش مصنوعی (AI) در کتابخانه‌های جهان در حال پیاده‌سازی است و توسعه آن، روند روبه رشدی دارد. ازسوی دیگر، حالا دیگر پای روبات‌ها هم به کتابخانه‌ها باز شده است تا کتابخانه‌های بزرگ در آینده به صورت کاملاً هوشمند و روباتیک اداره شوند و شاهد فعالیت کتابداران روباتیک باشیم.
یک کتابخانه روباتیک 3طبقه
به تازگی فیلمی از کتابخانه روباتیک چین در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که نشان می‌دهد برخلاف تصور عامه، همنشینی روبات‌ها و کتاب‌ها بسیار دلنشین است و این محصولات فرهنگی در کمترین زمان ممکن و با بیشترین میزان دقت، در اختیار مراجعان این کتابخانه قرار می‌گیرد درحالی که نیروهای انسانی در این کتابخانه، به حداقل رسیده است. البته این کتابخانه که در پکن واقع شده، هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و از آن به عنوان کتابخانه آینده یاد می‌شود. درحال حاضر این کتابخانه روباتیک 3طبقه، حدود ۵ میلیون جلد کتاب و 2 هزار و 500 صندلی را در خود جای داده است. سراسر دیوارهای این کتابخانه، به محلی برای قرارگرفتن کتاب‌ها تبدیل شده و سیستم مرتب‌سازی خودکار زیرزمینی این ساختمان ۳طبقه، تاکنون ۲.۷ میلیون درخواست را پردازش کرده است ولی هنوز برای فشار دادن دکمه‌ها به یک انسان نیاز دارد. کتاب‌ها بدون دخالت انسانی، توسط روبات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی(AI) روی نقاله‌ها حرکت داده می‌شوند و در جای درست و بر اساس فهرست موضوعی یا حروف الفبا قرار می‌گیرند. برخی روبات‌ها هم به صورت عمودی و عملاً شبیه آسانسور کار می‌کنند و کتاب‌های درخواستی اعضای کتابخانه را از بالاترین نقطه دیوار پایین می‌آورند بدون اینکه نیاز به دخالت انسان باشد. به این ترتیب هم از فضای کتابخانه بیشترین استفاده می‌شود و هم احتمال به زمین افتادن و خراب شدن کتاب‌ها به حداقل می‌رسد. این کتابخانه درواقع پیش درآمدی بر کتابخانه‌های روباتیک بعدی خواهد بود.
خوشامدگویی انسان دیجیتالی
مؤسسه تحقیقاتی Clarivate در گزارش خود آورده است که درحال حاضر حدود 60 درصد از کتابخانه‌ها در حال ارزیابی یا برنامه‌ریزی برای ادغام هوش مصنوعی هستند. به موازات این اتفاق، کتابداران هم در حال بررسی کاربردهای هوش مصنوعی در افزایش کارآیی تیم‌های حاضر در این کتابخانه‌ها هستند.
طبق این گزارش، شانگهای از کتابخانه‌های هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی استقبال می‌کند و مدتی است که اولین کتابخانه هوشمند شانگهای در منطقه چانگ‌نینگ Changningفعال است. در این کتابخانه، بازدیدکنندگان و اعضا از همان ابتدا با فناوری‌های پیشرفته روبه‌رو می‌شوند. در بدو ورود، هیچ انسانی حضور ندارد و بازدیدکنندگان با استقبال یک انسان دیجیتالی یا آواتار به نام Xin Ye روبه‌رو می‌شوند که می‌تواند گفت‌وگو کند. این آواتار به یک الگوریتم پیشرفته پیشنهاد کتاب مجهز است و پس از اسکن کارت‌های کتابخانه یا چهره افراد، سابقه مطالعه آنها را بررسی می‌کند تا بتواند کتاب‌ها را بر اساس سلیقه و نیاز آنها پیشنهاد دهد. همچنین این آواتار، میزان تعهد افراد در بازگرداندن کتاب‌ها به کتابخانه را بررسی می‌کند.
کتاب‌های مجهز به تراشه
پس از انتخاب کتاب توسط بازدیدکننده، حالا نوبت به روبات‌ها می‌رسد تا کتاب را به دست وی برسانند. همه کتاب‌ها به تراشه‌های RFID مجهز شده‌اند و این موضوع به روبات‌ها کمک می‌کند تا کتاب‌ها را به‌سرعت پیدا کنند و این کتابداران روباتیک، کتاب را به دست عضو کتابخانه برسانند. این تراشه‌ها همچنین امکان نمایش مکان دقیق هر کتاب را روی صفحه نمایش موجود روی هر قفسه کتاب فراهم می‌کنند و این موضوع، پیدا کردن کتاب‌ها را برای انسان‌ها نیز آسان‌تر می‌کند.
در این کتابخانه، برای مراجعان بالای ۶۰ سال هم میزهای هوشمندی طراحی شده است که اندازه فونت نوشته‌های روی آن به صورت خودکار تغییر می‌کند و بزرگ‌تر می‌شود. سالن تجربه متاورس، دسترسی کتابخانه را به دنیای مجازی گسترش می‌دهد و بازدیدکنندگان را در تجربیات فراگیر درگیر می‌کند. کتابخانه شانگهای با پذیرش فناوری‌های جدید، خلاقیت و رشد شخصی را افزایش می دهد و در عین حال آینده خدمات کتابخانه‌ای را شکل می‌دهد.
