علی عوض‌خواه
روزنامه نگار

دولت عراق و سازمان امنیت داخلی اقلیم کردستان این کشور، در راستای عمل به توافق امنیتی با جمهوری اسلامی ایران، به سه شاخه گروهک تجزیه‌طلب «کومله» دستور داده‌اند تا ۲۰ اردیبهشت‌ماه، پایگاه‌های خود را از ساکنان باقی مانده به‌طور کامل تخلیه کنند و به نواحی دوردست در داخل خاک اقلیم کردستان عراق منتقل شوند. امجد حسین پناهی، از سرکرده‌های گروهک کومله زحمتکشان کردستان ایران-یکی از سه شاخه کومله-هم اعلام کرده است «هشدار رسمی نیروهای امنیتی سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق، به این احزاب ابلاغ و تأکید شده است که آنان باید مقرهای خود را ترک کرده و به کمپ «سورداش» واقع در نزدیکی شهر دوکان در استان سلیمانیه این اقلیم منتقل شوند.» کمپ سورداش در سال ۲۰۱۴ و با همکاری دولت اقلیم کردستان و وزارت مهاجرت و پناهندگان عراق ساخته شده است.
این اردوگاه مجموعه‌ای بزرگ از کانکس‌های پیش‌ساخته است که به اعتقاد کومله، برای اقامت و زندگی نیروهای این گروهک تروریستی و تجزیه‌طلب مناسب نیست.
وضعیت جغرافیایی این منطقه به گونه‌ای است که دسترسی نیروهای گروهک «کومله» به داخل کشورمان را که در سال‌های اخیر با اهداف تروریستی و خرابکارانه انجام شده است، ناممکن می‌سازد. درعین حال نواحی مرزی ایران نیز امنیت بیشتری را تجربه خواهند کرد که این امر می‌تواند زمینه مناسبی برای رونق تجارت مرزی در این مناطق باشد.
نیروهای امنیتی در سلیمانیه عراق به این گروهک‌های ضدایرانی هشدار داده‌اند اگر مقرهای خود را در «زرگویز»، «بانه‌گه‌وره» و «کوله‌ره‌ش» تخلیه و جابه‌جا نکنند، از زور علیه آنان استفاده خواهد شد.
 
فقط 10 روز مهلت دارند
سرهنگ «سلام عبدالخالق» سخنگوی نیروهای امنیتی سلیمانیه عراق، این اقدامات را در راستای تکمیل اجرای توافق امنیتی میان بغداد و تهران در زمینه حضور احزاب ضدایرانی در اقلیم کردستان دانست و تأکید کرد که «مهلت داده شده به این گروهک‌ها چندین بار تمدید شده است، اما در حال حاضر فقط ۱۰ روز مهلت دارند که به اردوگاه سورداش بروند.»
این هشدار بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر عراق برای اجرای توافقنامه امنیتی است که از شهریور ۱۴۰۳، همزمان با سفر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به عراق شدت گرفت.
فرآیند تخلیه اعضای گروهک کومله در شهریورماه سال گذشته و در آستانه سفر مسعود پزشکیان در قامت رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به عراق آغاز شد. همان زمان کمیته مرکزی گروهک کومله با صدور اطلاعیه‌ای، از ناکام ماندن مذاکرات خود با اقلیم کردستان عراق به‌‎منظور منصرف کردن اقلیم از اخراج اعضای گروهک تروریستی کومله از مرزها خبر داد و اعلام کرد: «به‌رغم مقاومت دو ساله ما، تصمیم به انتقال مرحله‌بندی شده کمپ‌های زرگویز، بانه‌ گه‌وره و زرگویزله گرفته شده است.»
این ناکامی نشان‌دهنده اهمیت توافقنامه 1401 برای ایران است که اجرای آن از سوی طرف عراقی را به یک اولویت تبدیل کرده است. چه آنکه پزشکیان در جریان سفر خود به عراق، هم در دیدار با «شیاع السودانی» نخست‌وزیر این کشور و هم در گفت‌و‌گو با مقامات اقلیم کردستان، بر اجرای کامل این توافقنامه تأکید کرد. متقابلاً دولت عراق و حکومت اقلیم کردستان قول دادند نسبت به اجرای کامل تعهدات خود اهتمام داشته باشند. اولتیماتوم اخیر عراق به گروه‌های تجزیه‌طلب ضدایرانی نیز در همین راستا قابل ارزیابی است.
علاوه بر گروهک کومله، حزب دموکرات کردستان و گروهک تروریستی «پاک» نیز از مواضع خود در نواحی مرزی با ایران پاکسازی شده‌اند. به عنوان مثال گروه تروریستی «حزب دموکرات کردستان ایران» که سابقه‌ای طولانی‌تر از کومله دارد، پس از سه دهه حضور در اقلیم کردستان، مجبور شد مقر اصلی خود در «کوینسجق» اقلیم کردستان عراق معروف به «قلعه دموکرات» را تخلیه کند.
 
هم ممنوعیت حضور نظامی
هم فعالیت سیاسی
برخورد دولت عراق با گروهک‌های ضدایرانی صرفاً محدود به تخلیه آنان از جوار مرزی ایران نمی‌شود. در یک سال گذشته، دولت عراق و اقلیم کردستان خلع سلاح گروهک‌های تجزیه‌طلب را هم در دستورکار خود قرار داده‌اند. این بخشی از تعهدات عراق نسبت به تأمین امنیت ایران است. گروه‌هایی که از نزدیکی مرزهای ایران تخلیه می‌شوند، باید سلاح‌های خود را تحویل مقامات اقلیم کردستان دهند. در چنین شرایطی گروه‌های ضدایرانی امیدوار بودند بتوانند فعالیت‌های سیاسی‌شان در اقلیم کردستان را ادامه دهند. «جنین پلاسخارت» نماینده سازمان ملل در امور عراق هم به احزاب کرد ضدایرانی وعده داد که فعالیت‌های سیاسی آنان ممنوع نخواهد شد، وعده‌ای که البته چندان برای گروهک‌ها باورپذیر نیست. به زعم آنان فشارهای دولت ایران به عراق برای اجرای کامل تعهدات امنیتی، مانع اجرای چنین وعده‌هایی می‌شود. بویژه در شرایطی که همزمان با خبر اولتیماتوم به سه شاخصه کومله برای تخلیه کامل پایگاه‌های خود، عراق فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گروهک‌های ضدایرانی را هم ممنوع اعلام کرده است.
روز گذشته «قاسم الاعرجی» مشاور امنیت ملی عراق در یادداشتی خواستار ممنوعیت فعالیت احزاب کرد مخالف ایران در اقلیم کردستان شده است. این درخواست خطاب به نهادهای ذی‌ربط عراق و همچنین وزارتخانه‌ داخله و پیشمرگ اقلیم کردستان ارسال شده و در آن خواسته شده است تمامی فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی احزاب و گروهک‌های کرد مخالف ایران در خاک عراق ممنوع شود. در این یادداشت تأکید شده است که حضور این احزاب در خاک عراق برخلاف قانون اساسی و قوانین جاری کشور است. این تصمیم با بسته شدن دفتر حزب جمهوری‌خواهان در اربیل عملیاتی شده و نشانه‌ای از عزم جدی بغداد برای اجرای تعهدات خود در قبال ایران است.
 
پیام تعهد عراق
توافق امنیتی میان ایران و عراق که در سال‌های اخیر به یکی از محورهای اصلی همکاری‌های دوجانبه تبدیل شده است، ریشه در نگرانی‌های مشترک دو کشور از فعالیت گروهک‌های مسلح و تجزیه‌طلب در مناطق مرزی دارد. این توافق که بویژه پس از مذاکرات فشرده میان مقامات دو کشور در سال ۲۰۲۳ نهایی شد، بر خلع سلاح، جابه‌جایی و محدودسازی فعالیت‌های گروه‌های ضدایرانی مستقر در اقلیم کردستان عراق تمرکز دارد.
تخلیه پایگاه‌های گروهک‌های تجزیه‌طلب، خلع سلاح آنها و ممنوعیت فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی‌شان در اقلیم کردستان، گامی مهم در راستای اجرای توافق امنیتی ایران و عراق به شمار می‌رود. این اقدامات نه‌تنها امنیت مرزهای ایران را تقویت می‌کند، بلکه نشان‌دهنده تعهد دولت عراق به حفظ روابط استراتژیک با همسایه شرقی خود است.