مسعود پزشکیان امروز راهی باکو می‌شود
گام‌های نو در مسیر قفقاز
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری امروز راهی باکو می‌شود؛ سفری که تنها یک دیدار دیپلماتیک نیست، بلکه تلاشی جدی برای ترمیم شکاف‌های کهنه‌ای است که سال‌ها بر چهره روابط تهران و باکو نشسته است. در این سفر، ۱۲۰ فعال اقتصادی و چهار استاندار شمال غرب کشور، پزشکیان را همراهی می‌کنند؛ نشانه‌ای روشن از اینکه این بار سیاستمداران ایرانی تنها با دست دیپلماسی به قفقاز نرفته‌اند، بلکه با کارنامه‌ای اقتصادی و نگاه به آینده راهی سفر شده‌اند. اما این سفر در خلأ اتفاق نمی‌افتد. روابط ایران و آذربایجان پیش‌تر در گرداب حوادث تلخی گرفتار شده بود: از حادثه حمله به سفارت باکو در تهران که مناسبات را به یخبندان کشاند، تا جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ که شکاف‌های سیاسی را عمیق‌تر کرد. تصرف مناطق مورد مناقشه، نقض آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۰ و تلاش برای تحمیل کریدور زنگزور، زخم‌هایی بودند که بر اعتماد دو کشور نشستند. آغاز این مسیر پرمناقشه را باید در جنگ ۴۴ روزه پاییز ۲۰۲۰ میان باکو و ایروان جست‌وجو کرد؛ جنگی که با وجود سیاست میانه‌روانه تهران، اولین ترک‌ها را در روابط ایران و آذربایجان ایجاد کرد. تسخیر کامل منطقه محاصره‌شده توسط نیروهای باکو، نقض آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۰ و تحرکات نظامی علیه ارمنستان در سال ۲۰۲۲، تنش‌ها را بیش از پیش شعله ور ساخت. بویژه تلاش‌های باکو برای تحمیل کریدور زنگزور به ایروان که در صورت تحقق، می‌توانست مرز حیاتی ایران با ارمنستان را قطع کند و وابستگی ایران به مسیرهای دیگر، از جمله ترکیه را ناگزیر سازد.
در میانه این تنش‌ها، بازیگرانی فرامنطقه‌ای همچون رژیم صهیونیستی، تلاش داشتند با دمیدن بر آتش اختلافات، فاصله تهران و باکو را به شکافی غیرقابل عبور تبدیل کنند. با این حال، تیرماه گذشته و با بازگشایی رسمی سفارت آذربایجان در تهران، نشانه‌های تازه‌ای از تمایل دو طرف به ترمیم روابط آشکار شد. افتتاح مشترک سد «قیز قلعه‌سی» در اردیبهشت‌ماه سال گذشته توسط رؤسای‌جمهوری وقت دو کشور، نقطه عطفی در این مسیر بود؛ پروژه‌ای که هم نماد همکاری عملی و هم نشانه‌ای از اراده سیاسی برای عبور از سوءتفاهم‌ها تلقی شد. اکنون پزشکیان در اولین سفر خود به این کشور همسایه به دنبال تثبیت مسیر تازه‌ای است؛ سفری که هدف اصلی‌اش نه فقط توسعه مناسبات اقتصادی، بلکه مقابله با تلاش بازیگران تنش‌آفرین همچون تل آویو برای ایجاد شکاف میان ایران و همسایگانش است. به نظر می‌رسد تهران در دوره جدید دیپلماسی خود، قفقاز را نه به عنوان عرصه رقابت، بلکه به عنوان فرصت تعامل و پیوند اقتصادی و امنیتی می‌نگرد؛ پیوندی که سفر امروز پزشکیان به باکو می‌تواند نقطه عطفی در تحقق آن باشد.
