حمله مرگبار به گردشگران در کشمیر، هند و پاکستان را در آستانه جنگی سهمگین قرار داد
بازگشت تنش به شبهقاره
یک حمله مرگبار به گردشگران در کشمیر تحت کنترل هند، بار دیگر هند و پاکستان را تا آستانه جنگ پیش برد؛ چرا که این دو رقیب روابط دیپلماتیک و تجاری خود را کاهش داده، گذرگاه مرزی اصلی را بسته و ویزاهای صادرشده برای اتباع یکدیگر را لغو کردهاند.
هند کشتاری که در آن افراد مسلح ۲۶ نفر (که بیشترشان هندی بودند) را به قتل رساندند، یک «حمله تروریستی» توصیف کرده و پاکستان را به حمایت از آن متهم کرده است. پاکستان نقش داشتن در این حمله را که در شهر تفریحی پهلگام رخ داد، رد کرده است. این حمله منجر به کشته شدن ۲۶ گردشگر در نقطهای دیدنی از منطقه هیمالیایی شد، جایی که هند مدعی است آرامش را به آنجا پس از شورش چند دههای بازگردانده است. یک گروه شبهنظامی ناشناخته که خود را «مقاومت کشمیر» مینامد، مسئولیت این حمله را برعهده گرفته است.
حمله روز سهشنبه در کشمیر، مرگبارترین حملهای بود که در سالهای اخیر غیرنظامیان را در این منطقه ناآرام هدف قرار داد. از آن زمان، تنشها بین هند و پاکستان که دو جنگ از سه جنگ خود را بر سر کشمیر انجام دادهاند، بهطور خطرناکی افزایش یافته است.
با افزایش تنش در منطقه، سه مقام ارتش هند گفتند که سربازان پاکستانی پنجشنبه شب به یک موقعیت هندی در کشمیر تیراندازی کردند. این مقامات که به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند، گفتند که سربازان هندی نیز مقابله به مثل کردند.
به گزارش آسوشیتدپرس، هند مجموعهای از اقدامات تنبیهی را انجام داد؛ روابط دیپلماتیک با پاکستان را کاهش داد، معاهده حیاتی تقسیم آب را به حالت تعلیق درآورد و تمام ویزاهای صادرشده برای شهروندان پاکستانی را لغو کرد. هند همچنین اعلام کرد که تعداد کارکنان خود را در کمیسیون عالی در پاکستان کاهش داده و تعداد دیپلماتهای پاکستانی در دهلینو را از ۵۵ به ۳۰ نفر از اول ماه مه کاهش خواهد داد.
«نارندرا مودی» نخستوزیر هند در سخنرانیای در ایالت بیهار در شرق هند، دستانش را به نشانه دعا برای یادبود ۲۶ مردی که در دشتی در منطقه «پهلگام» کشمیر هند به ضرب گلوله کشته شدند، به هم گره کرد و در اشاره به مهاجمان، بدون آنکه به هویت آنها یا نام پاکستان اشاره کند، گفت: «ما آنها را تا آخر دنیا تعقیب خواهیم کرد.»
پاکستان هم در واکنش به این اقدام، ویزاهای صادره برای شهروندان هندی را لغو کرد، حریم هوایی خود را برای تمام خطوط هوایی متعلق به هند بست و تجارت با هند را حتی از طریق کشوری ثالث به حالت تعلیق درآورد. پاکستان همچنین هشدار داد که ممکن است توافقنامه شیملا را نیز به حال تعلیق درآورد که اقدامی مهم و نگرانکننده خواهد بود. این معاهده صلح که پس از جنگ ۱۹۷۱ هند و پاکستان امضا شد، خط کنترل که پیشتر «خط آتشبس» نام داشت را بهعنوان مرز غیررسمی و بهشدت نظامیشدهای که کشمیر را میان دو کشور تقسیم میکند، تثبیت کرد. این توافق همچنین به جدایی بنگلادش از پاکستان انجامید.
هشدار اسلامآباد درباره جنگ آبی
تصمیم هند برای تعلیق معاهده آب میتواند نقطه عطفی مهم در مدیریت یک منبع حیاتی مشترک میان دو کشور باشد. پاکستان روز پنجشنبه هشدار داد که هرگونه تلاش هند برای توقف یا منحرف کردن جریان آب، بهعنوان یک «اقدام جنگی» تلقی خواهد شد. تعلیق این معاهده آبی میتواند به کمبود آب در زمانی منجر شود که برخی مناطق پاکستان از هماکنون با خشکسالی و کاهش بارشها دست و پنجه نرم میکنند.
معاهده آبهای سند که با میانجیگری بانک جهانی در سال ۱۹۶۰ امضا شد، به تقسیم آبهای یک سیستم رودخانهای میپردازد که شریان حیاتی هر دو کشور است. این معاهده بر تقسیم آب سیستم رودخانه سند و شاخههای آن حاکم است. طبق آن، هند کنترل رودخانههای شرقی راوی، ستلج و بیاس را در اختیار دارد و پاکستان بر رودخانههای غربی جهلم، چناب و سند که از منطقه کشمیر میگذرند، کنترل دارد.
پاکستان اعلام کرده که این معاهده الزامآور است و هیچ بندی برای تعلیق یکجانبه در آن وجود ندارد. اسلام آباد همچنین این معاهده را «منافع ملی حیاتی» خوانده است که برای کشاورزی و تولید برق آبی در کشوری با جمعیت ۲۴۰ میلیون نفر حیاتی است.
روز پنجشنبه، نخستوزیر پاکستان شهباز شریف نیز پروژه آبیاری با استفاده از کانال را متوقف کرد؛ یک روز پس از آنکه هند از معاهده آبهای سند خارج شد؛ اقدامی که نگرانیهایی درباره تأمین آب در پاکستان ایجاد کرده است.
شریف در بیانیهای که از سوی دفتر او منتشر شد، گفت: «با وجود اینکه پاکستان از کشته شدن گردشگران در کشمیر تحت کنترل هند متأسف است، اقدامات اعلامشده از سوی هند در تاریخ ۲۳ آوریل ۲۰۲۵ را یکجانبه، ناعادلانه، با انگیزه سیاسی، بسیار غیرمسئولانه و فاقد وجاهت قانونی میداند.
خوجا آصف، وزیر دفاع پاکستان نیز در گفتوگو با الجزیره گفت: «اتهامات مطرحشده توسط دولت هند را بهشدت رد میکنم» و افزود کشورش «هیچ ارتباطی» با گروههای مسلح فعال در کشمیر تحت کنترل هند ندارد.
اسلامآباد همچنین اعلام کرده گذرگاه مرزی واگه با هند بهزودی بسته خواهد شد، اما تا ۳۰ آوریل باز خواهد ماند. تمامی شهروندان هندی بهجز زائران سیک، موظفاند ظرف ۴۸ ساعت خاک پاکستان را ترک کنند.
تظاهرات در دهلی و کشمیر
پاکستان و هند هر دو ادعای مالکیت تمام منطقه کشمیر را دارند، اما هر کدام بخشهایی از آن را بهطور جداگانه اداره میکنند. الجزیره گزارش داد 2 روز پس از حمله در پهلگام، منطقه همچنان متشنج است و تدابیر امنیتی افزایش یافتهاند و نگرانی در سطح وسیعی احساس میشود. روز گذشته صدها نفر در مظفرآباد، پایتخت کشمیر تحت کنترل پاکستان تجمع کردند تا تعلیق معاهده تقسیم آب را محکوم کنند. تظاهراتکنندگان شعارهایی علیه نخستوزیر هند، نارندرا مودی سر دادند و تندیس او را سوزاندند. صدها تظاهراتکننده نیز در پایتخت هند، دهلی نو، به خیابانها آمدند؛ جایی که بیشتر بازارها در اعتراض به این کشتار تعطیل بودند. آنها خواستار اقدام علیه پاکستان شدند.
هسته اختلاف
روابط هند و پاکستان همواره تحت تأثیر مناقشه، دیپلماسی تهاجمی و بیاعتمادی متقابل بوده است، بهویژه درباره منطقه زیبای هیمالیایی کشمیر. شورشیان مسلح در کشمیر دهههاست با دهلینو مقابله میکنند و بسیاری از مسلمانان کشمیری برای پیوستن این منطقه به پاکستان یا ایجاد کشوری مستقل حمایت میکنند. هند، پاکستان را به دامن زدن به خشونت متهم میکند، اتهامی که اسلامآباد آن را رد میکند. در جریان این مناقشه طی سالها، دهها هزار غیرنظامی، شورشی و نیروی دولتی کشته شدهاند.
هند و پاکستان طی سالها ارتشها و زرادخانههای هستهای خود را توسعه دادهاند. هند نخستین آزمایش هستهای خود را در سال ۱۹۷۴ انجام داد و در سال ۱۹۹۸ آزمایش دیگری انجام داد. پاکستان چند هفته بعد آزمایشهای هستهای خود را انجام داد. از آن زمان، دو کشور خود را به صدها کلاهک هستهای، سیستمهای پرتاب موشکی، جنگندههای پیشرفته و تسلیحات مدرن برای مقابله با یکدیگر مجهز کردهاند.
ایران آماده میانجیگری برای کاهش تنش بین هند و پاکستان
وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد، تهران آماده است تا تفاهم بیشتری را میان دهلینو و اسلام آباد ایجاد کند. همزمان با بروز تنشهای جدید میان هند و پاکستان، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز جمعه و در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هند و پاکستان برادران و همسایگان ایران هستند و از روابطی برخوردارند که ریشه در پیوندهای فرهنگی و تمدنی چند صد ساله دارد. ما آنها را، مثل دیگر همسایگان، اولویت اول خود میدانیم.» وی تصریح کرد: «تهران آماده است تا با استفاده از مساعی جمیله خود در اسلامآباد و دهلینو، در این زمان دشوار تفاهم بیشتری را بین طرفین ایجاد کند.» وزیر امور خارجه ایران در پایان نوشت: این روحیهای است که سعدی شاعر پارسیگو به ما آموخته:
«بنیآدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار»