در دیدار رئیس‌جمهوری و وزیر دفاع عربستان مطرح شد
نقش تهران و ریاض در تأمین امنیت منطقه
پنجشنبه گذشته حضور یک میهمان عالی‌رتبه از منطقه در تهران، از آغاز تحولات جدید در غرب آسیا خبرداد. «شاهزاده خالد بن سلمان بن عبدالعزیز»، وزیر دفاع عربستان سعودی که فرزند «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه و برادر «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور است، به دعوت رئیس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان به تهران آمد. پس از دیدار دوجانبه باقری و خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان با رهبر معظم انقلاب دیدار کرد که در آن، پیام پادشاه این کشور را به رهبر انقلاب تقدیم کرد. خالد بن سلمان با رئیس‌جمهوری و دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز دیدار کرد. در دیدار با سرلشکر باقری، پزشکیان و علی احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی، مهم‌ترین محور اظهارات دو طرف یک نکته بود: گسترش روابط تهران و ریاض تأثیراتی تعیین کننده در منطقه دارد. مقام‌های ایران و خالد بن سلمان، توامان، ایران و عربستان را دو ستون مهم منطقه خواندند که ارتقای روابط آنها فرآیندها و فرجام فرآیندها در منطقه را تعیین خواهد کرد. وزیر دفاع عربستان سعودی در این سفر از سوی هیأتی بلندپایه و به نسبت پرتعداد همراهی شد. این امر بیانگر دستورکارهای گسترده‌ای است که در این سفر تعریف شده بود.
دقت در اخبار منتشر شده از دیدارهای وزیر دفاع عربستان در تهران، نشان می‌دهد امنیت منطقه‌ای و سازوکارهای ارتقای آن با تکیه بر کشورهای منطقه، یک مسأله مهم مورد بحث بوده است. اما تحولات دیدارها فقط به این حوزه متوقف نبود. اینکه رئیس‌جمهوری «از ایجاد کارگروه‌های مشترک در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان دو کشور استقبال کرد» بیانگر این است که روابط ایران و عربستان در حوزه‌های مختلف گسترش خواهد یافت.
شما را برادران خود می‌دانیم
رئیس‌جمهوری در دیدار «خالد بن سلمان بن عبدالعزیز»، با اشاره به اینکه ما شما را برادران خود می‌دانیم و از ابتدای آغاز به کار دولت، بر تقویت ارتباطات برادرانه میان کشورهای اسلامی اهتمام داشته‌ایم، انسجام کشورهای اسلامی را شرط لازم برای دستیابی به صلح، امنیت و توسعه اقتصادی پایدار در منطقه دانست. پزشکیان افزود: «جای تأسف است که ملت‌هایی با قبله، کتاب و دین مشترک، در سرزمینی سرشار از برکت، درگیر اختلاف و فقر باشند. این وضع شایسته امت اسلامی نیست. »
آمادگی ایران برای گسترش روابط
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه ایران آمادگی دارد تا در همه زمینه‌ها روابط خود با عربستان را گسترش داده و همکاری‌های دوجانبه را به سایر کشورهای اسلامی تعمیم دهد، از ایجاد کارگروه‌های مشترک در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی استقبال کرد و گفت: «ایران و عربستان می‌توانند با تکیه بر ظرفیت‌های مشترک و بدون نیاز به مداخلات خارجی، بسیاری از مشکلات منطقه را حل و فصل کنند. امیدواریم مودت شکل‌گرفته میان دو کشور، موجب تحکیم منافع جهان اسلام شده و دشمنان را از دخالت و تفرقه‌افکنی مأیوس سازد.»
پزشکیان با تأکید بر اینکه درصورت وحدت کشورهای اسلامی رژیم صهیونیستی قادر نخواهد بود فجایع غزه را رقم بزند، آمادگی برای میزبانی از خادم حرمین شریفین و ولیعهد سعودی را اعلام کرد.
تأکید بن سلمان
بر نقش کلیدی دو کشور در منطقه
وزیر دفاع عربستان سعودی نیز سلام‌های گرم خادم حرمین شریفین و ولیعهد سعودی را به رئیس‌جمهوری ابلاغ کرد و با مفید و سازنده خواندن دیدارها، اظهار کرد: جنابعالی به‌درستی به ریشه اصلی مشکلات جهان اسلام، یعنی نبود وحدت و انسجام اشاره کردید. هرگونه تحولی، مثبت و منفی، در منطقه تمامی کشورها را متأثر می‌کند. خالد بن سلمان با تأکید بر نقش کلیدی تهران و ریاض در معادلات منطقه‌ای افزود: «ایران و عربستان دو ستون اصلی منطقه هستند و روابط مستحکم میان دو کشور، می‌تواند الگویی مؤثر برای همگرایی و هم‌افزایی در جهان اسلام باشد.»
وی با اشاره به اینکه توافق پکن، آغاز مسیر همکاری میان دو کشور است و سقف روابط ما می‌تواند بسیار فراتر از آن تعریف شود، از اشتیاق رهبران عربستان برای سفر به ایران در اولین فرصت خبر داد و گفت: «مواضع ایران و عربستان در قبال تحولات غزه و فلسطین همسو است. اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه، کرانه باختری، لبنان و سوریه، نشان از تلاش این رژیم برای سوء‌استفاده از خلأهای موجود در منطقه دارد.»
خالد بن سلمان با اشاره به اهمیت تداوم گفتوگوهای دوجانبه، از طرف ولیعهد و خادم حرمین شریفین، از پزشکیان برای سفر رسمی به عربستان سعودی دعوت و بر آمادگی مقامات سعودی برای گسترش همکاری‌ها در همه حوزه‌ها تأکید کرد.
تأکید باقری بر تحکیم روابط
نیروهای مسلح دو کشور
سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان نیز در دیدار وزیر دفاع عربستان، سیاست اصولی ایران را تأمین و تضمین امنیت منطقه از سوی کشورهای منطقه عنوان و تأکید کرد: «دو کشور می‌توانند در تحقق این امر مهم و راهبردی نقش بسزایی ایفا کنند.» وی با اشاره به اینکه گسترش و تعمیق همکاری‌های دوجانبه علاوه بر تأمین امنیت و منافع دو کشور، موجب تضمین منافع ملت‌های منطقه و تأمین صلح، ثبات و امنیت مؤثر در منطقه خواهد شد، روابط دو کشور بویژه در شرایط خاص و پیچیده منطقه‌ای و بین‌المللی را مهم خواند و از آمادگی نیروهای مسلح ایران برای توسعه روابط دوجانبه دفاعی با عربستان سعودی خبر داد. سرلشکر باقری با اشاره به نقش مخرب رژیم صهیونیستی در صلح و آرامش کشورهای اسلامی و تلاش بر گسترش آشوب در منطقه، از مواضع پادشاهی عربستان سعودی در قبال مسأله غزه و فلسطین قدردانی و تصریح کرد: «مقابله با جنایات این رژیم مستلزم اتحاد، همدلی و اتخاذ مواضع واحد کشورهای اسلامی در قبال جنایات رژیم صهیونیستی است.» وی گفت: «حقیقتاً روابط حسنه بین دو کشور و دو نیروی مسلح، موجب یأس و ناامیدی دشمنان و شادی دوستان ما خواهد شد.»
اصرار عربستان بر توسعه روابط
خالد بن سلمان نیز با تشکر و قدردانی از میزبانی ایران و ستاد کل نیروهای مسلح و ابلاغ سلام پادشاه عربستان سعودی، گفت: «حسن میهمان‌نوازی شما نشان‌دهنده روابط خیلی خوب بین ماست.» وزیر دفاع عربستان گفت: «روابط مهم دو کشور دارای تأثیر فراوان در تأمین امنیت دو کشور و منطقه است و پادشاهی عربستان سعودی بر تقویت و توسعه روابط دو کشور اصرار دارد.» وی افزود: «ان‌شاءالله رهاورد این روابط حسنه و ارتقای سطح روابط در حوزه‌های مختلف، نتایج خوبی برای دو کشور و منطقه خواهد داشت و بدون شک امنیت منطقه و کشورهای اسلامی مستلزم اهتمام و مشارکت کشورهای منطقه است.» شاهزاده خالد بن سلمان در پایان از سرلشکر باقری برای سفر به عربستان دعوت کرد.
در دیدار خالد بن سلمان و علی‌اکبر احمدیان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان درباره همکاری‌های دوجانبه، امنیت منطقه‌ای، ادامه تجاوزگری رژیم صهیونیستی در غزه و تحولات بین‌المللی بحث و تبادل نظر شد.
یادداشت
اهمیت، پیام‌ها و پیامدهای سفر وزیر دفاع عربستان به ایران
سید رضی عمادی
مدرس دانشگاه و کارشناس منطقه
سفر خالد بن سلمان وزیر دفاع عربستان به تهران علاوه بر اهمیت فراوان آن، پیام‌ها و پیامدهای مهمی نیز دارد.
1. عزم کم‌سابقه دو کشور برای گسترش روابط
این سفر عالی‌ترین سطح سفر یک مقام امنیتی عربستان به تهران است. اولین سفر یک وزیر دفاع سعودی به ایران اردیبهشت ۱۳۷۸ انجام شد که سلطان بن عبدالعزیز به تهران آمد. خالد بن سلمان، دومین وزیر دفاع عربستان است که به ایران سفر می‌کند. همچنین این دومین سفر مقام ارشد دفاعی عربستان به ایران در یک دهه اخیر است. سال گذشته رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان به دعوت سرلشکر باقری به ایران آمد. سفرهای مقامات امنیتی عربستان به ایران گویای عزم جدی و کم‌سابقه تهران و ریاض برای گسترش روابط دوجانبه و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای است. روابط ایران و عربستان در سال ۲۰۱۶ از سوی عربستان قطع شد. در 7 سال پس از آن روابط دو کشور از «رقابت» به «خصومت» تنزل یافت، تا جایی که در دولت اول ترامپ، عربستان ضدیت بسیاری نسبت به ایران نشان داد. اما پس از همه تحولات منطقه‌ای، سرانجام با میانجی‌گری چین در مارس 2023 روابط دو کشور احیا شد. از علل اصلی احیای روابط، بروز شکاف در روابط واشنگتن- ریاض و نیاز عربستان برای کاستن از تنش در روابط خارجی با هدف پیشبرد برنامه‌های توسعه‌‌محور در داخل در قالب سند 2030 بود. در همین راستا پس از احیای روابط، دو کشور برای بهبود و در ادامه گسترش آن گام برداشته‌اند. سفر خالد بن سلمان در همین راستا ارزیابی می‌شود و می‌تواند نقطه عطف روابط دو کشور محسوب شود.
۲. سفر با اهمیت زمانی چندگانه
از دلایل دیگر اهمیت این سفر به شرایط زمانی آن بازمی‌گردد. سفر خالد بن سلمان در شرایط جدید منطقه غرب آسیا انجام شد. در سوریه دولت جدید روی کار آمد که با ترکیه روابط نزدیکی دارد و در عین حال شاهد حمله‌های مداوم رژیم صهیونیستی است. جنایت‌های رژیم صهیونیستی و افزایش نفوذ ترکیه در سوریه، از دلایلی است که زمینه تلاش ایران و عربستان برای تقویت روابط دوجانبه، با هدف ممانعت از به‌هم خوردن موازنه قدرت منطقه‌ای را فراهم می‌کند. از سوی دیگر خالد بن سلمان پس از برگزاری اولین دور گفتوگوهای ایران و آمریکا و در آستانه دور دوم این گفت و گوها به ایران سفر کرد. این موضوع بیانگر تغییر آشکار در مواضع عربستان درباره گفتوگوهای هسته‌ای است. در گذشته این کشور از مخالفان این روند بود، اما اکنون از گفتوگوهای هسته‌ای ایران با غرب استقبال می‌کند و بر خلاف گذشته، با دولت آمریکا در تهدید علیه ایران همسو نمی‌شود.
سفر خالد بن سلمان می‌تواند پیام‌ها و پیامدهای مهمی داشته باشد؛ مهم‌ترین آنها اینکه دوره جدید روابط تهران و ریاض آغاز شده، دوره‌ای که طرفین با خصومت به هم نگاه نمی‌کنند، بلکه مناسبات را در روابط دارای ماهیت «رقابت‌آمیز- همکاری‌جویانه» قرار می‌دهند. بر این اساس حتی در جهت افزایش همکاری‌های دفاعی حرکت می‌کنند. پیش از این چنین تحولی در روابط ایران و عربستان ایجاد نشده بود. در همین راستا نیز «خالد بن سلمان» در دیدار با رهبر انقلاب گفت که «من با دستور کار گسترش روابط با ایران و همکاری در تمام زمینه‌ها آمده‌ام و امیدواریم با گفتوگوهای سازنده انجام شده، روابط قوی‌تر از گذشته میان عربستان و ایران را فراهم کند.» پیامد مهم تحول جدی در روابط ایران و عربستان، همکاری در منطقه خواهد بود. با توجه به جایگاه آنها در غرب آسیا، گسترش روابط تهران و ریاض می‌تواند به گسترش روابط دیگر کشورهای عربی با ایران تسری پیدا کند و نیز زمینه ایفای نقش مشترک دو کشور در حل مسائل غرب آسیا را فراهم کند؛ مسائلی که در سایه جنایت‌های رژیم صهیونیستی و مداخله‌های آمریکا افزایش یافته است.
سفر خالد بن سلمان هم با توجه به جایگاه حقوقی وی در ساختار قدرت عربستان به عنوان وزیر دفاع، هم با توجه به اینکه فرزند پادشاه و برادر ولیعهد عربستان است اهمیت بسیاری دارد. این سفر از آنجا که با هدف گسترش روابط ویژه حوزه دفاعی انجام شد نیز حائز اهمیت است. ایران و عربستان در شرایط جدید غرب آسیا می‌توانند در جهت تقویت روابط دوجانبه جدی‌تر از گذشته حرکت کنند. گام‌های مثبت آنها در جهت بهبود، گسترش روابط و همکاری‌های دوجانبه می‌تواند به تقویت ثبات در غرب آسیا کمک کند. همچنان که می‌تواند الگویی برای دیگر کشورهای منطقه در جهت همکاری و همبستگی بیشتر هم باشد.
