۳۵ محله و بیش از ۲۱۰۰ هکتار بافت قدیمی جان صدها هزار نفر را تهدید می‌کند
بافت فرسوده کرمانشاه نوسازی می‌خواهد
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
وجود ساختمان‌های فرسوده و ناایمن در نقاط مختلف استان کرمانشاه، زنگ خطر آسیب‌پذیری در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله و آتش‌سوزی را به صدا درآورده و در صورت بی‌توجهی مسئولان ممکن است جان و مال مردم را به خطر بیندازد. محلاتی با گستره‌ای از بناها، فضاها، راه‌ها و تأسیسات شهری فرسوده و ناکارآمد که به‌رغم اصالت فرهنگی و معماری ارزشمند، از نظر دسترسی حداقلی به خدمات شهری و بهداشتی و وجود مشکلات اجتماعی، فرهنگی و...، با الزامات زندگی شهری و شهرسازی مدرن همخوانی چندانی ندارد. با این حال در سال‌های گذشته، مجموعه مدیریت شهری تلاش بسیاری کرده تا مالکان ساختمان‌های فرسوده را نسبت به تخریب، نوسازی و مقاوم‌سازی تشویق کند اما هنوز در مناطق حاشیه‌ای شهر کرمانشاه و سکونتگاه‌های غیررسمی، ساختمان‌هایی با بیش از یک قرن قدمت همانند بمب ساعتی عمل کرده و هر لحظه ممکن است جان صدها هزار انسان بی‌گناه را به خطر بیندازد.
«رامین الماسی» مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه به «ایران» می‌گوید:«یکی از مشکلات استان کرمانشاه وجود ۳۵ محله و بیش از ۲۱۰۰ هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد است که ۱۲۰۰ هکتار آن در شهر کرمانشاه قرار داشته و نیازمند نوسازی است؛ موضوعی که در افزایش آسیب‌های اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی مردم تأثیر‌گذار بوده و مشکلاتی را به مردم تحمیل کرده است. برای رفع این مشکل، طرح‌های نهضت ملی مسکن در محلات فرسوده و حاشیه‌نشین اجرایی شده و در این مدت، نام کرمانشاه را به رتبه سوم تحقق برنامه نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری در سال ۱۴۰۲، رتبه هشتم در تحقق برنامه کلی نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده و رتبه ۱۰ استانی بر اساس میزان پیشرفت طرح نهضت ملی مسکن در نوسازی بافت فرسوده، ارتقا داده است.»
ایمن‌سازی بافت فرسوده
وی با اشاره به اهمیت ایمن‌سازی بافت فرسوده و ارائه مشوق‌ها و تسهیلات نوسازی در سطح استان کرمانشاه می‌گوید:«خدمات‌رسانی در این محدوده‌ها دارای شرایط خاصی است؛ به همین دلیل ساکنین بافت‌های فرسوده به محض مراجعه به شهرداری، پروانه ساخت دریافت خواهند کرد. در حقیقت صدور پروانه ساختمانی در بافت فرسوده در کرمانشاه از لحظه خروج از نظام مهندسی و ارسال به شهرداری و پاسخ استعلامات، حداکثر ظرف یک هفته انجام می‌شود.»
طبق گفته رامین الماسی، کرمانشاه با مساحتی بالغ بر ۲۴هزار کیلومتر مربع، دارای بیش از 60 هزار و 200 هکتار بافت ناکارآمد، سکونتگاه رسمی و بافت تاریخی فرسوده است که حدود ۶۰۰ هکتار آن به سکونتگاه‌های رسمی پیرامون شهر کرمانشاه اختصاص دارد. همین امر، نام کرمانشاه را پس از مشهد در لیست بیشترین میزان سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت فرسوده در کشور قرار داده و زنگ خطر رسیدگی فوری به بافت‌های فرسوده در سطح این استان را به صدا درآورده است.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد:«در سنوات قبل برای حل مشکلات ناشی از بافت فرسوده در سطح استان کرمانشاه اگرچه اقداماتی انجام شده اما چشمگیر نبوده است؛ بدین معنا که برنامه مشخص و مدونی برای درمان مشکلات تدوین نشده یا عملیاتی نشده است. بنده برای رفع مشکلات ناشی از بافت فرسوده در سطح استان کرمانشاه، نهضت ملی مسکن را در اولویت دوم استانی قرار دادم و تمرکز اصلی را روی بازآفرینی شهری و احیای بافت‌های فرسوده و ناکارآمد گذاشتم. کار را ابتدا از پیرامون کرمانشاه آغاز کردیم و بازآفرینی بافت مرکزی کرمانشاه را با اتخاذ سیاست‌هایی مانند تصویب افزایش بسته‌های تشویقی ۱۹گانه و بومی، استقرار و جانمایی نهضت ملی مسکن و استفاده از ظرفیت نهضت ملی مسکن در راستای ارتقای سطح کیفی زندگی محلات هدف و استفاده از ظرفیت تعاونی‌های دارای زمین در محدوده بافت فرسوده و... انجام دادیم.»
بهسازی سکونتگاه‌های غیررسمی
مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه یکی از مشکلات موجود در این استان را وجود سکونتگاه‌های متعدد پیرامون شهر کرمانشاه معرفی کرده و تصریح می‌کند:«این سکونتگاه‌های غیررسمی طی 50-40 سال گذشته تشکیل شده و مردم با ساخت خانه‌هایی ناایمن در بافتی شبیه زاغه‌نشین‌ها که هیچ خدماتی را دریافت نمی‌کنند، سکونت پیدا کرده‌اند. شرایط دوران جنگ، تراکم بالای جمعیتی در داخل شهر کرمانشاه و محرومیت روستاها، در افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی بی‌تأثیر نبوده است. برای رفع این مشکل، در قدم اول از ظرفیت نهضت ملی مسکن برای احیای سکونتگاه‌های غیررسمی بهره برده و با در نظر گرفتن مشکلاتی مانند کمبود سرانه در احداث مدارس و مراکز آموزشی و مراکز تجاری، بهداشتی و اداری، توافقاتی با شهرداری انجام دادیم و جریان نوسازی را به صورت مویرگی در بخش‌های مختلف سکونتگاه‌های غیررسمی به جریان انداختیم. با اجرای این فرمول، ساخت شبکه معابر و ارائه مشوق‌ها، چندین فاز شهرک مهدیه (دره دراز) از عنوان سکونتگاه‌های غیررسمی خارج شده و از نظر بازآفرینی شهری در رده 5 استان برتر کشور قرار گرفتیم. هم‌اکنون این فرمول را در راستای احیای بافت‌های فرسوده محلات چمن، صادقیه و ملاحسینی به کار بسته‌‌ایم و در تلاشیم تا پایان سال 1404 احیا و بازآفرینی این مناطق نیز به اتمام برسد.»
300 هکتار بافت تاریخی در کرمانشاه
مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه ادامه می‌دهد:« 1200 هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد در شهر کرمانشاه وجود دارد که 300 هکتار آن در بافت تاریخی قرار دارد؛ بافتی ارزشمند و دارای حساسیت ویژه که نوسازی‌اش به دلیل اهمیت آن با محدودیت‌های گسترده‌ای مواجه است، چرا که ضوابط شهرسازانه در بافت‌های تاریخی قابل اعمال نیست، زیرا حریم و بستر‌هایی دارد، لذا به دنبال ارائه تسهیلات هستیم که باید از سوی مردم، محدودیت‌ها در این بافت‌ها رعایت شود. لذا با کمک چندین مشاور، مطالعات نوسازی و احیای بافت تاریخی را با همکاری اداره کل میراث فرهنگی آغاز کرده‌ایم و برای اولین‌بار در کشور مطالعات نوسازی بافت تاریخی شهرستان سنقر را کلید زده‌ایم که هم‌اکنون مراحل نهایی را سپری می‌کند. اقدام دیگری که در بافت تاریخی کرمانشاه انجام داده‌ایم، شناسایی و احیای منازل دارای اهمیت تاریخی به کمک اداره میراث فرهنگی است که در این زمینه نیز ساخت یک ساختمان در بافت تاریخی را از منابع بازآفرینی آغاز کرده‌ایم که هم‌اکنون آماده افتتاح است؛ از طرفی قصد داریم ستاد بازآفرینی شهری را در بافت تاریخی کرمانشاه مستقر کرده و دسترسی به مناطق مذکور را آسان‌تر کنیم.»
رامین الماسی در ادامه می‌گوید:«در موضوعی مانند بافت فرسوده استان کرمانشاه، انباشت اقدامات رها شده بسیاری از گذشته تا کنون وجود دارد. در این میان عده‌ای نیز ایده‌های بدون مطالعه ارائه داده و قصد دارند طرح نهضت ملی مسکن را در داخل بافت فرسوده به اجرا درآورند، در حالی که در نهضت ملی مسکن باید زمین رایگان در اختیار مردم قرار گیرد اما عملاً در بافت‌های فرسوده این مقدار زمین وجود ندارد و تملک در این مناطق به دلیل وجود وراث متعدد با مشکلات بیشتری مواجه است. در هر صورت باید برای نوسازی و احیای بافت مرکزی استان کرمانشاه هزینه کرد و توقع سود نیز نداشته باشیم. از طرفی خانه‌هایی که امکان بازسازی آنها وجود ندارد باید شبکه معابر آن تأمین و بخشی از مشکلات آن رفع شود. رسیدن به این هدف نیز نیازمند تملکات و منابع مالی گسترده است، لذا در بخش‌هایی از این استان در قالب مولد‌سازی، منابع مالی لازم را تأمین کرده‌ایم تا بتوانیم تملکات را به نتیجه برسانیم.»
