سه‌گانه‌ای پیرامون مدیریت مصرف فرآورده‌ها در نوروز امسال
پویا نعمت‌اللهی
کارشناس صنایع پایین‌دستی نفت
با پایان دوران تعطیلات نوروزی می‌توان تصویر دقیقی از وضعیت مصرف بنزین در این دوره ارائه داد. در نوروز سال جاری بیشترین مصرف در 29 اسفند با 164 میلیون لیتر و کمترین مصرف در اول فروردین با 115 میلیون لیتر ثبت شده است. به طور متوسط فقط در طول اول تا 15 فروردین روزانه 131 میلیون لیتر بنزین مصرف شده که جمعاً چیزی حدود 1.96 میلیارد لیتر می‌شود.
اگر این بازه را اندکی به عقب برده و از 25 اسفند ماه محاسبه کنیم آنگاه به رقم متوسط 134.5 میلیون لیتر می‌رسیم که حاکی از مصرف اعجاب‌انگیز قریب به 2.9 میلیارد لیتر بنزین فقط در عرض سه هفته است.
این در حالی است که در سال گذشته میانگین مصرف روزانه بنزین حدود 124.5 میلیون لیتر در روز بوده است. بدین ترتیب در سال‌جاری میزان مصرف 15 روزه فروردین در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود 9 درصد بیشتر شده است. چکیده این اعداد را باید همین 9 درصد دانست. به عبارت دیگر انتظار می‌رود در سال جاری متوسط مصارف بنزین حدود همین میزان به نسبت سال قبل رشد کند. اول اینکه چگونه ممکن است که صنعت تولید و توزیع فرآورده در مجموعه صنایع پایین‌دستی نفت کشورمان به یکباره در معرض چنین افزایشی قرار گیرد و توان مدیریت مطلوب آن را داشته باشد به گونه‌ای که در طول این ایام کوچک‌ترین گزارشی از کسری یا عدم تأمین یا نقصان توزیع فرآورده در هیچ گوشه‌ای از پهنای گسترده کشورمان گزارش نشده باشد؟ در آستانه نوروز امسال و با اهتمام جهادی کارکنان صنعت نفت کشورمان در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی بود که کشور در موقعیت آرامش قرار داشت و سفرهای بدون دغدغه‌ای را برای مردم رقم زد. حجم تلاش‌ها واقعاً اعجاب‌انگیز است. ذخیره‌سازی فرآورده‌ها از مدت‌ها قبل انجام شده و برنامه‌ریزی‌های لازم برای تولید، تغییر نسبت فرآورده‌های تولیدی در صنایع پالایشی، برنامه‌های حمل‌و‌نقل فرآورده با مخزندار ریلی، خطوط لوله، نفتکش‌های جاده‌ای، شناورهای آبی و همچنین تعیین و اجرای نسبت‌های مشخصی از واردات فرآورده در دستور کار بوده است. فقط در بخش نفتکش‌های جاده‌پیما، ناوگانی با قریب به 16500 دستگاه نفتکش جهت حمل‌و‌نقل فرآورده‌ها به خدمت گرفته شدند. دوم اینکه افزون بر موضوع بنزین، دو فرآورده دیگر نیز بایستی مدیریت می‌شدند.
در دورانی که صنعت گاز کشور با ناترازی مواجه بود، بخشی از تأمین سوخت نیروگاهی از طریق گازوئیل و نفت‌کوره باید تأمین می‌شد، آن هم در دوران زمستان که اوج مصرف سوخت‌های حرارتی است و فرآورده‌های جایگزین نیز بخشی از سبد مصرف نیروگاه‌ها بود. در عین حال گازوئیل نیز علاوه بر بخش حرارتی و صنعتی، سوخت قابل در بخش حمل‌و‌نقل سنگین کشور است و تعداد بسیار زیادی از مردم کشورمان با همین وسایل به مسافرت‌های نوروزی عازم می‌شوند. به همین خاطر به نظر می‌رسد با مثلثی از فرآورده‌های نفتی مواجه هستیم (بنزین و گازوئیل و نفت‌کوره) و در مقطع نوروز مقارنت عجیبی به لحاظ همزمانی در اوج مصارف این سه فرآورده حادث می‌شود.
اما امسال در هیچ رسانه‌ای گزارش مشخصی از اختلال یا نقصان یا کسری در هیچ‌کدام از این فرآورده‌ها منتشر نشد.
سوم اینکه کوشش فرزندان این کشور در صنعت نفت قطعاً مایه تقدیر و تحسین است اما در کنار آن باید به این نکته هم توجه کرد که استمرار این شیوه اساساً نه منطقی و نه ممکن است.
کارکنان این صنعت تمام همت خود را بسیج کردند که هموطنان‌شان در آرامش و آسایش به تعطیلات نوروزی بروند. اکنون وضعیت مصرف به صورتی در حال افزایش است که چه‌بسا در آینده نزدیک میزان مصرف معمولی کشور به سطح مصرف نوروز امسال برسد. در این صورت باید چه کار کرد؟ تاکنون هر میزان تقاضا برای بنزین به طور مکفی اجابت شده است، اما آیا با افزایش مصرف به نرخ کنونی می‌توان شرایط را همواره شبیه شرایط نوروزی مدیریت کرد؟ طبعاً اگر این وضعیت موقتی بود، این امکان وجود داشت که بتوان آن را مدیریت کرد (شبیه ایام نوروز). اما شرایط به‌گونه‌ای است که وضعیت ناترازی استمرار خواهد داشت. چشم‌انداز مشخصی هم برای تثبیت وجود ندارد. به بیان دیگر هر اندازه که میزان تولید در پالایشگاه‌ها افزایش یابد، طبعاً به مصرف داخل خواهد رسید. هیچ نقطه معینی به‌عنوان نقطه سربه‌سر قابل تعریف نیست.
چند روز قبل یک مقام ارشد شرکت ملی پالایش و پخش اعلام کرد که در سال 1403 روزانه حدود 121 میلیون لیتر بنزین و 116 میلیون لیتر گازوئیل تولید می‌شد. مقایسه این میزان با آنچه که میزان متوسط مصرف کشور است، می‌تواند مبنای تعیین مسیر حرکت این صنعت در مقاطع پیش رو باشد.
