«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا صبح 8 آوریل 2025 درحالی که در کاخ سفید کنار «بنیامین نتانیاهو» نشسته بود از مذاکره قریب الوقوع با ایران خبر داد تا بار دیگر پرونده گفت‌و‌گوهای پرچالش با ایران باز شود. از هفته‌ها قبل از سفر «نتانیاهو» به واشنگتن همه می‌دانستند که او حامل درخواستی است که در آن مجوز حمله به تأسیسات هسته ای ایران را جست‌و‌جو می‌کند.
موضع ایران هم از مدت‌ها قبل آشکار شده بود؛ «زیر بار فشار مذاکره نمی‌کنیم» این وسط فقط آن ادعاهایی می‌ماند که دولتمردان کاخ سفید روی کاغذ و بیرون آن برجسته کرده بودند اما این گفته «ترامپ» در همنشینی‌اش با نتانیاهو که «مذاکرات با تهران در راه است» نشان داد سعی دارد پیشنهاد دیپلماسی  را روی میز قرار دهد. «شنبه ملاقات مستقیم و مهمی در سطح خیلی بالا با ایرانی‌ها خواهیم داشت. بعضی‌ می‌گویند این مذاکره از طریق واسطه خواهد بود اما من می‌گویم خیر. ما با آنها مستقیم در تماس هستیم و شاید بتوانیم به یک توافق برسیم. برای ایران توافق خیلی خوبی خواهد بود.
باید ببینیم چه می‌شود.» ساعتی پس از این گفته «ترامپ» و موج خبری‌ای که درباره مذاکره با ایران به راه انداخت، عباس عراقچی، وزیر خارجه در پیامی توئیتری نوشت: «ایران و ایالات متحده روز شنبه در عمان برای مذاکرات غیرمستقیم در سطح بالا دیدار خواهند کرد.این هم فرصتی است و هم یک آزمون. توپ در زمین آمریکاست». منابع خبری اعلام کردند که سکاندار این مذاکره «استیو ویتکاف» نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه و عراقچی هستند که روز شنبه در شهر مسقط با یکدیگر مذاکره می کنند.
عراقچی توضیح می‌دهد: «اهمیت شکل مذاکره، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، به نظر من در درجه اول نیست. آنچه که واقعاً اهمیت دارد، مؤثر بودن یا غیرمؤثر بودن مذاکرات، جدیت طرفین و نیات آنها و اراده آنها در رسیدن به توافق است».
این گفته نشان می‌داد هرچند طبق ادعاهای ترامپ، مذاکره به صورت مستقیم و رودرو انجام می‌شود ولی در مقابل، مسئولان ایرانی تأکید دارند، مذاکره غیرمستقیم است اما آنچه در خبر مذاکره و موضع‌گیری‌های پس از آن از سوی تهران بازتاب یافت،   تفاهم دو طرف در مورد ضرورت آغاز مذاکره است.
هرچند ناگفته پیداست که اولین نشست دو طرف در عمان این وظیفه را به دوش می‌کشد که از واقعیات غبارزدایی کند و بعد با مشخص کردن عیار اراده‌ها راه تفاهم و توافق را پیدا کند. گام اول همین است که آمریکا نشان دهد آنچه به عنوان دیپلماسی، تصور می‌کند تا حد زیادی محصول ضرورتش برای گفت گو با ایران و دوری از قلدرمآبی است. چنانکه مقام‌های آمریکایی ناگزیر شده‌اند در آستانه مذاکرات روز شنبه، لفاظی نظامی خود را علیه ایران کاهش دهند و از تهدید ایران فاصله بگیرند.

شرم آور برای نتانیاهو
چالش ایران و آمریکا در حالی به ایستگاه مذاکره رسیده که اراده ترامپ برای حل و فصل پرونده هسته‌ای نامعلوم است اما اگر ماجرا آنطور که اسرائیل می‌خواهد، حل نشود، نتانیاهو می‌ماند و جنگ با اشباح در ناکجاآباد؛ یا باید بار دیگر نمای دیگری از اقدامات خرابکارانه‌اش را علیه ایران به نمایش بگذارد یا روی ویژگی‌های ناپیدای ترامپ در زمین مذاکره با ایران حساب کند. آنطور که رسانه‌های اسرائیلی سفر نخست‌وزیر اسرائیل به واشنگتن را از زبان مقام‌های تل آویو روایت کرده‌اند، اعلام آغاز مذاکرات ترامپ با ایران در کنار نتانیاهو برای او شرم‌آور بوده است. روزنامه «اسرائیل هیوم» به نقل از یک منبع در هیأت اسرائیلی همراه با نتانیاهو در سفر به واشنگتن می‌نویسد: «اسرائیل پیش از توافق ترامپ و مقامات ایرانی برای آغاز مذاکرات از روز شنبه در عمان، از این موضوع مطلع نشده و در کاخ سفید و از زبان ترامپ از این موضوع آگاه شده است. شوک در چهره هیأت اسرائیلی قابل مشاهده بود».
به اعتقاد محافل صهیونیستی اگر سیاست جنگ طلبانه نتانیاهو و تلاشش برای همراه کردن نئوکان‌ها علیه ایران بی‌نتیجه بماند، برای نسل‌کشی‌ای که در غزه و لبنان به جریان انداخته است، گران تمام خواهد شد و بعید است اروپا و آمریکا هم که به شکل سنتی پشت اسرائیل ایستاده بودند، او را در قمارعلیه ایران همراهی کنند.

استقبال چین و روسیه
قابل انتظار بود چین و روسیه به خبر آغاز مذاکرات تهران و واشنگتن که با میانجی‌گری عمان برگزار خواهد شد، واکنش مثبت نشان دهند. کرملین اعلام کرد که از مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم بین ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای تهران حمایت می‌کند، زیرا این مذاکرات می‌تواند منجر به کاهش تنش بین دو طرف شود. پکن نیز از ایالات متحده خواست تا در مذاکرات هسته‌ای با ایران صداقت نشان دهد. در همین حال یک سخنگوی اتحادیه اروپا هم به استقبال مذاکرات آتی میان ایران و آمریکا رفت و تأکید کرد که تنها راه‌حل پایدار برای رسیدگی به موضوع هسته‌ای ایران، راه‌حل دیپلماتیک است. همزمان با اعلام زمان مذاکرات مسقط، کارشناسانی به نمایندگی از ایران، چین و روسیه نیز روز گذشته دومین نشست خود را در مسیر حل و فصل موضوع اختلافی بر سر پرونده هسته‌ای به میزبانی مسکو برگزار کردند؛ نشستی که با ابتکارعمل مقام‌های ایرانی با هدف یافتن راهکارهای عملی برای گره گشایی از چالش هسته‌ای ایران ذیل همسویی سه عضو غیر غربی برجام برگزار شد و جلوه عینی رویکرد عمل گرایانه دولت مسعود پزشکیان را برای عبور از موانع یکی از بزرگ‌ترین پرونده‌های سیاست خارجی به نمایش گذاشت.   
همه این تحولات درحالی جریان دارد که نمی‌توان شروع مذاکرات عمان را نشانه‌ای قطعی از دستیابی به توافق خواند. توافق ممکن نمی‌شود مگر آنکه دولتمردان آمریکایی در بطن مواضع اعلامی و تدارک برای برپا کردن میز مذاکره، خاطره شکست استراتژی دولت اول ترامپ در قبال ایران را نیز با خود یادآوری کنند؛ همان راهبرد فشار حداکثری که پیشتر در قبال ایران کار نکرد بلکه متقابلاً به شکل‌گیری مجموعه تنش‌هایی انجامید که حاصل آن افزوده شدن بر ظرفیت توسعه و پیشرفت برنامه‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران بود.

بــــرش

توضیح عراقچی در جریان سفر به الجزایر درباره مذاکره قریب‌الوقوع با آمریکا:
در صورت اراده واقعی طرف آمریکایی، حتماً به نتیجه خواهیم رسید

سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه که به الجزایر سفر کرده است، در جریان این سفر درباره جزئیات گفت‌و‌گوی پیش روی تهران و واشنگتن در عمان توضیح داد. عراقچی با تصریح اینکه مذاکرات روز شنبه در عمان برگزار خواهد شد و این مذاکرات به صورت غیرمستقیم انجام خواهد گرفت و ما شیوه دیگری را برای مذاکره نمی‌پذیریم، افزود: «به نظر من اهمیت شکل مذاکره، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، در درجه اول نیست. آنچه که واقعاً اهمیت دارد، مؤثر بودن یا غیرمؤثر بودن مذاکرات، جدیت طرفین و نیات و اراده آنها در رسیدن به توافق است. در این زمینه، ما شکل مذاکره را تابع مسائل مختلفی می‌دانیم و به همین دلیل مذاکرات غیرمستقیم را انتخاب کرده‌ایم.» عراقچی افزود: «دلیل این انتخاب این است، مذاکراتی که آنها به‌ وسیله فشار و تهدید نکات خود را تحمیل کنند، در واقع دیکته کردن است و ما به این شیوه اعتقادی نداریم. مذاکره غیرمستقیم می‌تواند تضمین‌کننده یک گفت‌و‌گوی واقعی و مؤثر باشد. ما هم به این شیوه پیش خواهیم رفت». وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه این نوع مذاکره چیز عجیب و غریبی نیست، خاطرنشان کرد: «این نوع مذاکره در تاریخ روابط بین‌الملل بارها اتفاق افتاده است. کشورهایی هستند که به دلایل تاریخی و سایر دلایل حاضر نیستند با هم مذاکره مستقیم داشته باشند. به عنوان مثال، هم‌اکنون مذاکرات بین روسیه و اوکراین به‌ صورت غیرمستقیم و از طریق آمریکا در حال انجام است؛ زیرا دو طرف به دلایل خاص خود حاضر به ملاقات مستقیم نیستند و مذاکرات از طریق یک واسطه انجام می‌شود.»
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «در موضوع میان ما و آمریکا، عمان واسطه است. ما به عمان به عنوان واسطه به دلیل سابقه خوبی که وجود داشته، اطمینان داریم و امیدواریم با اراده جدی طرف مقابل برای رسیدن به یک راه‌حل دیپلماتیک مواجه شویم. این هست که در مذاکرات مهم است.»
 
دستورکار مذاکرات
عراقچی درباره محور مذاکرات پیش رو میان ایران و آمریکا نیز گفت: «در مورد محور مذاکرات، طبیعی است که هر کسی ممکن است گمانه‌‌زنی یا آرزوهای خود را مطرح کند. آنچه مقامات رژیم صهیونیستی گفته‌اند (مدل مذاکراتی لیبی)، آرزوهای آنهاست که هرگز محقق نخواهد شد. ما به دنبال تأمین منافع مردم ایران هستیم و برنامه هسته‌ای ما کاملاً صلح‌آمیز و مشروع است. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نیز بر مشروعیت برنامه ما صحه گذاشته است. بنابراین از لحاظ بین‌المللی شبهه‌ای به این برنامه وارد نیست.» وزیر امور خارجه در ادامه افزود: «در صورتی که سؤالات یا ابهاماتی وجود داشته باشد، آماده‌ایم تا روشنگری کنیم. ما به صلح‌آمیز بودن برنامه خود اعتماد داریم و برای اعتمادسازی بیشتر در این باره هم مشکلی نداریم مگر اینکه محدودیتی برای ما ایجاد کند یا مانعی در راستای اهداف ایران باشد. در مقابل اعتماد‌سازی طبیعی است تحریم‌هایی که ناعادلانه به خاطر اتهامات نادرست وارد شده بر ایران تحمیل شده باید برداشته شود.»
 
توپ در زمین آمریکاست
عراقچی با یادآوری اینکه هدف اصلی ما در مذاکرات، احقاق حقوق مردم ایران و رفع تحریم‌هاست، افزود: «اگر اراده واقعی در طرف مقابل وجود داشته باشد، این هدف قابل دستیابی است و به شیوه آن هم ارتباطی ندارد چه مستقیم باشد و چه غیرمستقیم. در حال حاضر، ترجیح ما برگزاری مذاکرات به‌صورت غیرمستقیم است و هیچ قراری برای تبدیل آن به مستقیم نداریم، زیرا مستقیم را برای اهداف مذاکره مفید نمی‌دانیم. اگر طرف مقابل اراده لازم و کافی را داشته باشد، توافق قابل حصول است. در نهایت، طبق عبارت معروف توپ در زمین آمریکاست، اگر طرف مقابل با اراده واقعی به عمان بیاید، حتماً به نتیجه خواهیم رسید. وزیر امور خارجه در پاسخ به پرسشی درباره وجود پیش‌شرط در مذاکرات پیش رو، گفت: «هیچ پیش‌شرطی از نظر ما پذیرفتنی نیست.» عراقچی در پایان گفت: «طبق اطلاعاتی که داریم از طرف ایالات متحده، استیو ویتکاف حضور خواهد داشت و از طرف ایران هم من شرکت خواهم کرد.»