امید سجادیان
دبیر تشکل نهضت سبز زاگرس

نمایش ساحل نقره‌ای بدون شن‌های نقره‌ای، یا ساحل سرخ هرمز بدون خاک سرخش که بخشی از اکوسیستم این جزیره است، هشداری از گردشگری بی‌ضابطه است. این همان گردشگری‌ای است که فرقی نمی‌گذارد میان دل کویرهای بی‌نظیر ایران، کوهستان‌های زاگرس، سواحل خلیج فارس یا جنگل‌های ارزشمند هیرکانی. چنین گردشگری‌ای نه‌تنها به شناخت و حفاظت از این مناطق کمک نمی‌کند، بلکه به‌عنوان یک تهدید جدی برای طبیعت و فرهنگ آنها مطرح است. گردشگری می‌تواند ابزاری برای توسعه پایدار باشد اما زمانی که بدون شناخت از مقصد و بدون توجه به اصول گردشگری مسئولانه و پایدار تبلیغ شود، نه‌تنها سودی برای منطقه ندارد، بلکه در بلندمدت آن را از ارزش واقعی‌اش تهی کرده و به ضد ارزش تبدیل می‌کند. تناسب مقصد با انگیزه سفر، اصلی است که نادیده گرفته می‌شود.
یکی از اصول کلیدی در مدیریت گردشگری، تطابق مقصد با انگیزه سفر گردشگران است. هر منطقه، ویژگی‌های خاص خود را دارد و نمی‌توان یک مقصد را برای تمام سلیقه‌ها و انتظارات توصیه و تبلیغ کرد.
برای مثال، جزیره هرمز با طبیعت منحصربه ‌فرد، خاک رنگی و اکوسیستم خاصش، یک مقصد بکر برای طبیعت‌گردان است. طبیعت‌گردی که قبل از اینکه پا به جزیره بگذارد، بداند احترام به فرهنگ طبیعت، اولین اصل گردشگری طبیعت‌گردی و مسئولانه است. مناطق باید منطبق با آنچه هستند تبلیغ و توسعه داده شوند. هر منطقه متناسب با یک نوع گردشگری است. نمی‌شود در دل منطقه‌ای با تنوع زیستی بالا با ظرفیتی مشخص، کاروانی از آفرودسوارها با آلودگی صوتی و نوری راه انداخت.
البته برخی از این مشکلات به سیاست‌گذاری‌ها و نوع نگاه تصمیم‌گیران برمی‌گردد. باید متناسب با نیازهای مختلف اماکن مختلفی در نقاطی که این ظرفیت‌ها را دارند ایجاد شود. کیش با تفریحات مدرن، مراکز خرید و امکانات شهری، بیشتر مورد علاقه افرادی است که به گردشگری تفریحی علاقه دارند، یا در همان شهر‌ها و جزیره‌ها چند نوع خدمات داده می‌شود. متناسب با این اقدامات، قوانین حفاظتی محیط زیستی برای این نوع گردشگری وضع شود. اما وقتی تبلیغات نادرست، افراد را بدون شناخت به یک مقصد سوق می‌دهد، نتیجه آن نارضایتی گردشگران و تخریب ارزش‌های منطقه خواهد بود.
 
احترام به فرهنگ، سنت و محیط‌زیست محلی
علاوه بر انتخاب درست مقصد، یکی از مهم‌ترین اصول گردشگری، احترام به فرهنگ، سنت‌ها و محیط‌زیست محلی است. رشد بی‌سابقه تورهای گردشگری بدون در نظر گرفتن این مسائل، مشکلاتی جدی برای جوامع محلی و طبیعت ایجاد می‌کند. تبلیغ مکان‌های گردشگری بدون زیرساخت‌های مناسب و بدون در نظر گرفتن اصول گردشگری پایدار، نه‌تنها کمکی به توسعه منطقه نمی‌کند، بلکه در نهایت باعث تخریب محیط، نارضایتی گردشگران و آسیب به جامعه محلی خواهد شد.
علاوه بر انتخاب درست مقصد، یکی از مهم‌ترین اصول گردشگری، احترام به فرهنگ، سنت‌ها و محیط‌زیست محلی است. در گردشگری سبز و مسئولانه، هم میزبان و هم میهمان باید به این اصول پایبند باشند. نمایش ساحل نقره‌ای بدون شن‌های نقره‌ای، یا ساحل سرخ هرمز بدون خاک سرخش که بخشی از اکوسیستم این جزیره است، هشداری از گردشگری بی‌ضابطه است.
حتی عدم آموزش و زیر ساخت‌های مناسب برای مقصد گردشگری و جوامع محلی می‌تواند باعث ایجاد مشکلات و نارضایتی و تبدیل شدن محل به گردشگری انبوه شود. جوامع محلی باید ظرفیت‌های منطقه را بشناسند و بدانند که این ظرفیت‌ها می‌تواند منبع پایدار برای معیشت باشد و در حفظ منطقه کوشا باشد و برخی استاندارد‌ها و مسائل را رعایت کنند.
 
وقتی مقصد به اشتباه تبلیغ می شود
این نوع تبلیغات نادرست که بدون در نظر گرفتن تناسب بین مقصد و گردشگر انجام می‌شود، در نهایت به چند بحران مهم منجر می‌شود. برخی از مناطق گردشگری مانند هرمز، ظرفیت محدودی برای پذیرش گردشگر دارند و ورود انبوه افرادی که ارتباطی با طبیعت ندارند و تنها برای «تجربه‌ای جدید» سفر می‌کنند، باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیر به اکوسیستم منطقه می‌شود، وقتی کسی که به تفریحات مدرن علاقه دارد به مقصدی بکر و طبیعی سفر می‌کند، نه‌تنها تجربه مطلوبی نخواهد داشت، بلکه تصویر منفی از آن مقصد در ذهنش شکل می‌گیرد و به دیگران نیز منتقل می‌شود، تبلیغ نادرست باعث می‌شود مقصدی که روزی به‌عنوان یک جاذبه خاص شناخته می‌شد، به یک مکان معمولی یا حتی نامطلوب تبدیل شود، به طوری که مثلاً خاک سرخ جزیره هرمز در خود جزیره ارزشمند و نماد طبیعت آنجاست، اما وقتی آن را خارج از بستر طبیعی‌اش نمایش دهیم، جذابیت و مفهوم خود را از دست می‌دهد. همچنین گردشگرانی که بدون آگاهی به مقصد سفر می‌کنند، معمولاً بازدید کوتاه‌ مدتی دارند، هزینه چندانی در منطقه نمی‌کنند و در نهایت به اقتصاد پایدار منطقه کمکی نخواهند کرد و ضرر خواهند زد. گردشگر مسئولانه باید بداند نباید ساختار طبیعی مناطق تغییر و آسیب ببیند. برای جلوگیری از این وضعیت، باید سیاست‌های گردشگری بر پایه شناخت صحیح از مخاطب و مقصد تنظیم شود، تبلیغات باید دقیق، آگاهانه و متناسب با ویژگی‌های واقعی یک منطقه باشد. همچنین زیرساخت‌های لازم باید فراهم شده و آموزش‌های لازم به گردشگران و جوامع محلی داده شود تا اصول گردشگری سبز و مسئولانه رعایت شود. در نهایت، سفر آگاهانه تجربه‌ای ارزشمندتر برای گردشگر و آینده‌ای پایدارتر برای مقصد به ارمغان می‌آورد.