میترا جلیلی- آرزو کیهان
گروه علم و فناوری

سال ۱۴۰۳ برای حوزه علم و فناوری، سال جدال بر سر دوقطبی شکل گرفته میان موافقان و مخالفان فیلترینگ بود؛ جدالی که هرچند هنوز به پایان نرسیده ولی سرانجام با عزم جدی دولت وفاق، کفه ترازو را به نفع مخالفان فیلترینگ، سنگین‌تر کرد. رفع محدودیت دو پلتفرم گوگل پلی و واتس‌اپ، به عنوان گام اول طرح پیشنهادی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به شورای عالی فضای مجازی را شاید بتوان یکی از بزرگترین اتفاقات سالی دانست که حالا دیگر به نقطه پایانی خود نزدیک می‌شود؛ هرچند کاربران چشم به راه باز شدن گره از کار فروبسته دو پلتفرم یوتیوب و تلگرام تا قبل از عید، باقی مانده‌اند.

باز شدن گره کور رجیستری
باز شدن گره کور رجیستری آیفون ۱۴به بالا و اصلاح تعرفه‌های گمرکی، یکی دیگر از اتفاقات برجسته سال گذشته حوزه فاوا در دولت چهاردهم بود. کاربران که از اوایل تیرماه ۱۳۹۹ با محدودیت حدود ۲ساله واردات و رجیستری آیفون مواجه بودند، سرانجام در نهم آبان‌ماه خبری خوش از رفع این محدودیت شنیدند. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تدابیر دولت چهاردهم، موفق شد در یک بازه چهارماهه، این مشکل ۲ساله را حل کند، هرچند که این مسیر هم فراز و نشیب‌هایی داشت.

دیپلماسی فناوری
نگاه ویژه دولت چهاردهم به دیپلماسی فناوری، زمینه‌ساز برگزاری رویداد بزرگ «ایران کریدور» در سال ۱۴۰۳ شد. این رویداد در چهارچوب برنامه راهبردی «دیپلماسی فناوری» و به منظور عبور از تحریم‌ها برگزار و منجر به افزایش حدود ۲۰درصدی ترانزیت ترافیک داده شد. در این رویداد، توافق اولیه برای اجرای 3 فیبر دریایی مشترک در خلیج فارس نیز انجام شد و با توافق برای 3 ترابیت بر ثانیه ترانزیت ترافیک برای یک سال آینده، فرصت ویژه‌ای در اختیار ایران قرار گرفت. سفر به آمریکای لاتین و انعقاد قرارداد ساخت کارخانه تولید فیبر نوری با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیون دلاری در ونزوئلا نیز از دیگر اتفاقات برجسته ۱۴۰۳ در حوزه فاوا بود.

امیدی برای فعالان حوزه فاوا
صادرات محصولات و خدمات حوزه فاوا به میزان 50 میلیون یورو به‌ روسیه و ونزوئلا و همچنین تصویب 2 هزار میلیارد تومان تسهیلات برای حمایت از شرکت‌های فناور حوزه فاوا و استارتاپ‌ها، امیدی تازه برای فعالان این بخش بود.
 
توسعه اینترنت
وزارت ارتباطات در سال ۱۴۰۳ تلاش‌هایی برای توسعه 5G و فیبر نوری به منظور افزایش سرعت و کیفیت اینترنت داشت. اجرای بیش از 15 هزار کیلومتر فیبرکشی در کشور و اتصال بیش از 720 هزار مشترک به فناوری FTTx(فیبر نوری) بخشی از اتفاقات خوب سال ۱۴۰۳ در حوزه اینترنت بود. به موازات توسعه فیبر نوری، وزارت ارتباطات با افزایش سایت‌های نسل چهارم و چهار و نیم به 44 هزار و 94 سایت و افزایش تعداد سایت‌های نسل پنجم تلفن همراه به 2 هزار و 328 سایت، زمینه دسترسی کاربران به اینترنت باکیفیت‌تر در سال ۱۴۰۴ را فراهم کرد.

اینترنت روستایی
در توسعه اینترنت، روستاها هم از نظر دور نماندند و ۸۲۸ روستای بالای 20 خانوار کشور به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت پرسرعت و پایدار دسترسی یافتند.

موفقیت‌های فضایی
حوزه فاوا در زمینه فضا هم سال پرباری را پشت سر گذاشت. پیشرفت فاز اول پایگاه فضایی چابهار از 60 درصد ابتدای دولت چهاردهم به 81 درصد و پیشرفت ایستگاه‌های زمینی سلماس و چناران از 55 درصد ابتدای دولت چهاردهم به 72 درصد، بخشی از اتفاقات خوب سال ۱۴۰۳ در حوزه فضا بود. رونمایی از ماهواره‌های ناوک‌۱، پارس‌۲ و نسخه ارتقا یافته پارس‌۱ و همچنین پرتاب موفق ماهواره‌های چمران ۱، هدهد، کوثر و بلوک انتقال مداری سامان ۱، از دیگر دستاوردهای فضایی سال ۱۴۰۳ بود.

مقابله متخصصان امنیت سایبری با هکرها
اقدام بموقع متخصصان امنیت سایبری مرکز مدیریت راهبردی افتا و مقابله با نفوذ هکرها موجب قطع ارتباط آنان با زیرساخت‌های حیاتی ایران شد و سامانه‌های سایبری سازمان‌های هدف هکرها، پاکسازی و امن‌سازی شد.  گروه‌ هکری APT15 قصد داشت تا به اطلاعات حیاتی کشور دسترسی یابد اما با اقدام بموقع متخصصان امنیت سایبری از انجام موفقیت‌آمیز این حمله جلوگیری شد.

تلاش برای حل ناترازی انرژی
 در سال ۱۴۰۳ وزارت ارتباطات با طراحی پلتفرم «بازارگاه انرژی» و سیستم مدیریت انرژی «ای‌ان‌اس» به موضوع ناترازی انرژی در کشور ورود کرد.
بدین ترتیب با هوشمندسازی داده‌های ورودی و خروجی دستگاه‌های برقی و الکترونیکی، اطلاعات کافی در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد تا بتوان شاهد صرفه‌جویی ۱۰تا ۳۰درصدی مردم در مصرف انرژی، با استفاده از این دانسته‌ها شد.

بزرگترین اتفاق هوش مصنوعی
رونمایی از سکوی ملی متن‌باز هوش مصنوعی(MVP) در روزهای پایانی ۱۴۰۳، سال را به کام فعالان این بخش شیرین کرد، هرچند بسیاری معتقدند این تازه آغاز راه است و این سکو که به همت پژوهشگران ایرانی ایجاد شده، راه درازی در پیش دارد. این سکو به توسعه الگوریتم‌های داخلی بدون وابستگی به IPهای خارجی کمک می‌کند و گامی مؤثر در مسیر استقلال فناوری است.

تحولات جهانی دنیای فناوری
سالی که گذشت جهان نیز شاهد تحولاتی در دنیای فناوری بود که یکی از عجیب‌ترین آنها، اختلال جهانی کامپیوترها و اختلال در عملکرد مایکروسافت به عنوان بزرگترین شکست تکنولوژی بود. به دنبال این اختلال جهانی که گفته شد به دلیل بروز مشکل در یکی از به‌روزرسانی‌های شرکت امنیت سایبری «کراود استرایک» (CrowdStrike) رخ داده، فعالیت‌های بسیاری از صنایع متوقف و پروازهای جهانی دچار اختلال شدند.
رونمایی از گراک ۳
قوی‌ترین هوش مصنوعی
ایلان ماسک از پیشرفته‌ترین هوش مصنوعی سال، با نام گراک ۳، رونمایی کرد. این ابزار، نسخه بهبودیافته‌ای از هوش مصنوعی Grok بود که قابلیت تحلیل تصاویر و پاسخ‌گویی به سؤالات را داراست. همچنین گراک ۳ با قدرت پردازشی ۱۰ برابر بیشتر و مجموعه‌ داده‌های غنی‌تر، تحولی بزرگ در زمینه هوش مصنوعی ایجاد کرد.

انقلاب در چشم‌انداز هوش مصنوعی
و ظهور دیپ سیک
 ظهور هوش مصنوعی دیپ‌سیک در چین، جهان را شگفت‌زده کرد. این استارتاپ چینی مدل‌های پیشرفته‌ای از هوش مصنوعی را ارائه داد که عملکردی مشابه بهترین ابزارهای جهانی داشت، اما با هزینه‌ای بسیار کمتر، موفقیت دیپ‌سیک فشار زیادی بر رقبای آمریکایی وارد کرد و بازارهای جهانی سهام، به خصوص سهام مرتبط با فناوری، شاهد نوسانات شدیدی شده بودند.

 ماجرای پاول دوروف
پاول دوروف، بنیانگذار و مدیرعامل تلگرام، هنگام خروج از جت شخصی خود در فرودگاه لو بورژه در حومه پاریس توسط پلیس فرانسه دستگیر شد. فرانسه، فهرست بلندبالای اتهامات وارده به دوروف را نبود نظارت کافی بر محتوا و همکاری نکردن با مجریان قانون عنوان کرد. با این حال، پس از گذشت چندین ماه، دوروف در اسفند ۱۴۰۳ با مجوز مقامات قضایی فرانسه اجازه ترک این کشور را پیدا کرد.

قطعی پلتفرم محبوب تیک‌تاک
سال ۱۴۰۳ برای دنیای فناوری مملو از رویدادهای شگفت‌انگیز و غیرمنتظره بود. یکی دیگر از این اتفاقات، مسدود شدن پلتفرم محبوب تیک‌تاک در ایالات متحده بود. این پلتفرم متعلق به شرکت چینی بایت‌دنس است، اما دیوان عالی ایالات متحده تأکید کرد که تیک تاک باید به یک سرمایه‌گذار آمریکایی فروخته شود.

همستر کامبت و جذب ۳۰۰ میلیون کاربر
بعد از شروع موفق نات کوین و با داغ‌شدن تب بازی‌های تلگرامی، بازی همستر کامبت با ایده‌ای متفاوت از اغلب بازی‌های فعال در این پیام‌رسان عرضه شد. همستر کامبت در دوران اوج خود بیش از ۳۰۰ میلیون کاربر داشت و به لحاظ سرعت در جذب ۱۵۰ میلیون کاربر اول، سومین اپلیکیشن تاریخ محسوب می‌شود.