برخی داروها در بازار نیست یا اگر هست با قیمت خیلی بالایی فروخته می‌شود
هست ولی خارجی نیست
محدثه جعفری
خبرنگار
دارو در بازار نیست! خبرها و تصاویری که در فضای مجازی منتشر می‌شود درباره این موضوع است؛ اینکه داروخانه‌ها دارو ندارند و از طرف دیگر قیمت‌ها هم بالا رفته است. اگر مسیرتان به داروخانه و دریافت نسخ دارویی خورده باشد، حتماً از افزایش قیمت دارو باخبر شده‌اید به طوری که در نیمه دوم سال 1403 اصلاح قیمت برخی از داروها در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفت. کاری که برای ادامه بقای بخش اقتصاد دارو ضروری بود. به گفته وزیر بهداشت، تلاش شده که در داروهای عمومی و معمول مردم کمترین افزایش قیمت لحاظ شود. داروهای خاص هم که در روال معمول، با سیستم حمایتی عرضه می‌شود، پرداخت سهم عمده آنها تحت پوشش‌های بیمه‌ای قرار دارد. به غیر از افزایش قیمت داروها، آنچه که امروز مردم را نگران کرده، کمبودهای گاه و بیگاه دارو بویژه در بحث داروهای خاص و به خصوص بیماران سرطانی است که در شبکه‌های مجازی هم بسیار سروصدا به پا کرده است، اما رئیس انجمن داروسازان تهران به «ایران» می‌گوید: «هیچ کمبودی در بحث داروهای ایرانی نداریم یا بسیار محدود است. آنچه که خودنمایی می‌کند نبود داروهای برند و خارجی است که با وجود مشابه داخلی، وارداتش انجام نمی‌شود.»
ساعت‌ها انتظار در داروخانه
همیشه شلوغ
سری به داروخانه 13 آبان زدم تا از نزدیک شرایط مردم را در دریافت یا عدم دریافت دارو بررسی کنم. داروخانه شلوغ است. تعداد زیادی از مراجعان همگی نسخه به دست و مستأصل منتظر اعلام شماره‌شان هستند. ماسکی روی صورت دارد اما از چین و چروک‌های پیشانی و دستش می‌توان تشخیص داد، خانمی حدود 60 ساله است. او می‌گوید: «دو دختر بیمار دارم که همیشه برای دریافت دارو به 13 آبان می‌آیم، پروسه خیلی خسته‌کننده‌ای است و برای سن و سال من دیگر سه ساعت منتظر نشستن کلافه‌کننده است اما مجبورم، چاره‌ای نیست. به دلیل توده وخیمی که در شکم دارند باید داروی خاصی مصرف کنند که فقط همین داروخانه دارد؛ اما خدا را شکر، داروهایشان پیدا می‌شود.» خانم دیگری که دخترچهارده ساله‌اش عمل باز قلب انجام داده برای تهیه پمادی خاص به 13 آبان آمده است اما متأسفانه به علت نبود آن پماد، باید دوباره در داروخانه‌ها سرگردان شود. او می‌گوید: «از صبح هرچه داروخانه سر راهم بود رفتم و موفق نبودم. دکتر این پماد را نوشته و اینجا می‌گویند، مشابه آن را دارند اما دارویی را که پزشک نوشته ندارند. حتی داروخانه هلال احمر هم رفتم اما نبود که نبود.» او در پاسخ به این سؤال که چرا مشابه دارو را خریداری نمی‌کند، می‌گوید: «مشابه‌اش ایرانی است و دکتر پماد خارجی تجویز کرده، ترجیح می‌دهم همین را پیدا کنم.» چند نفر دیگر هم هستند که شلوغی داروخانه و معطلی بیش از حد کلافه‌شان کرده اما داروها را بدون مشکل دریافت می‌کنند.»
داروهای تولید داخل واردات ندارند
دکتر بهمن صبور، نایب رئیس انجمن داروسازان تهران با اشاره به خبرهای فضای مجازی در رابطه با نبود دارو در کشور به «ایران» می‌گوید: «کمبودهای دارویی به صورت نسبی همیشه وجود داشته و باید هر دوره را با دوره 6 ماهه مشابه آن مقایسه کرد تا مشخص شود آیا کمبودی به نسبت دوره مشابه محسوس بوده یا نه. اما اولین و بزرگ‌ترین مشکل دارو چه برای تولیدکننده و چه داروخانه‌ها بحث نقدینگی است به طوری که در روزهای پایانی سال با 25 همت کسری نقدینگی باید وارد سال 1404 شویم و اکنون 5 ماه از تأمین اجتماعی و سه ماه از بیمه سلامت طلب داریم. دومین مشکل نبود دستورالعمل مشخص برای تجویز دارو از طرف پزشکان است.
در این سال‌ها نتوانستیم نقشه راه مشخصی برای داروها داشته باشیم به همین دلیل پزشکان هر دارویی را که دلشان بخواهد برای بیمار تجویز می‌کنند و بیمار است که با نسخه‌ای در دست داروخانه‌ها را یکی پس از دیگری برای یافتن مارک مشخص دارو زیر پا می گذارد. پزشکان باید داروهایی را برای بیماران تجویز کنند که در لیست فارماکوپه (فهرست کاملی از داروهای موجود در بازار) ایران ثبت شده باشند.»
نایب رئیس انجمن داروسازان تهران در پاسخ به این سؤال که چرا برخی بیماران داروهایی را که برایشان تجویز می‌شود در هیچ داروخانه‌ای پیدا نمی‌کنند، می‌گوید: «گاهی پزشک، دارویی تجویز می‌کند که در لیست رسمی دارویی کشور نیست و بیماران هم اطلاعی از این موضوع ندارند و برای یافتن همان دارو، دچار سردرگمی می‌شوند. شاید این سؤال ایجاد شود که چرا آن دارو توصیه شده نیست؟ در جواب باید بگویم طبق دستورالعمل سازمان غذا و دارو و برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی داروهایی که در کشور تولید می‌شوند دیگر وارداتی برای آن انجام نمی‌شود و بیشترین چالش این روزهای مردم هم در یافتن دارو، همین موضوع است، چرا که ما از لحاظ مولکول آلی دارو یا به زبان ساده داروی ایرانی کمبودی در کشور نداریم آنچه که خودنمایی می‌کند نبود داروهای برند و خارجی است که با وجود مشابه داخلی آن وارداتی نداریم.» او در ادامه می‌گوید: «در بحث داروهای شیمی‌درمانی، داروی ایرانی داریم اما مشکل عمده برندهای مختلف دارو هستند. اگر بخواهیم کمبودها را در بحث برند(خارجی) عنوان کنیم حدود 30 قلم دارو برای شیمی‌درمانی کمبود داریم و پزشکان تأکید می‌کنند که حتماً همان دارو باشد در صورتی که داروی ایرانی آن موجود است. مثلاً داروی آلپرازولام که یک داروی ضداضطراب است حدود ۳۰ سال پیش فرمولاسیونش در ایران نبود اما اکنون پنج تا شش کارخانه در ایران این دارو را تولید می‌کنند.»
چندی پیش وزارت بهداشت با صدور بخشنامه‌ای به هلال احمر این اجازه را داد تا داروهای برند(خارجی) را با ارز آزاد وارد کند و به صورت آزاد به فروش برساند؛ دکتر صبور در رابطه با این بخشنامه می‌گوید: «درست است. حال این بیماران هستند که انتخاب می‌کنند داروی ایرانی تحت پوشش بیمه خریداری کنند یا داروی خارجی با قیمت آزاد. از طرف دیگر فرهنگستان علوم پزشکی بخشنامه‌ای صادر کرده است تا در نسخه نویسی الکترونیک دیگر داروهای خارجی به نمایش گذاشته نشوند و پزشکان فقط لیست داروهای ایرانی که از فارماکوپه تأییدیه دارند، مشاهده و برای بیماران تجویز کنند. البته این موضوع موافقان و مخالفان خودش را دارد.»
به گفته مسئولان بیش از ۹۸ درصد از داروی مورد نیاز کشور از سوی شرکت‌های داخلی تولید می‌شود. با وجود این هنوز برخی داروها باید وارد شود که به خاطر قیمت بالا بیشترین مشکل کمبود دارو در این دسته از داروهاست. موضوعی که نایب رئیس انجمن داروسازان تهران به آن اشاره می‌کند همین است: «گاهی قیمت این داروها به صد میلیون تومان هم می‌رسد که به نظر من دولت باید بیشترین حمایت را از مصرف کنندگان این نوع داروها داشته باشد. مسئولان باید تمرکزشان را بر حمایت از بیماران خاص بگذارند و ارز این داروها را تأمین کنند، چراکه قیمت داروهای بیماری‌های خاص کمر شکن است. در دنیا حمایت‌های 100درصدی از بیماران خاص انجام می‌شود و به محض شناسایی در سامانه هایشان دوره درمان متفاوتی پیدا می‌کنند و وارد بخش حمایت‌های دولتی می‌شوند.»به گفته دکتر صبور یکی دیگر از مشکلات حوزه دارو که به کمبودها دامن می‌زند، بیمه‌ها هستند. دولت‌ها بدهی‌های کلانی به سازمان‌های بیمه‌ای مثل تأمین اجتماعی دارند، آنها هم نمی‌توانند به خاطر کسری منابع به تعهداتشان در مقابل بیمه شده و مراکز طرف قرارداد به درستی عمل کنند و این زنجیره دست به دست هم داده تا در نهایت در تهیه دارو برای بیماران دچار مشکل شویم.
افزایش قیمت دارو
به علت هزینه‌های واقعی تولید
مهدی پیرصالحی رئیس سازمان غذا و دارو در رابطه با وضعیت روزهای پایانی سال در حوزه دارو بویژه داروی بیماران سرطانی به «ایران» می‌گوید: «وضعیت داروهای سرطانی در کشور بویژه در حوزه داروهای خاص و پیوندی، تحت تأثیر چالش‌هایی مثل دسترسی دشوار و افزایش قیمت قرار گرفته است.
کمبودهایی که در کشور دیده می‌شود بیشتر به دلیل مشکلات در تأمین ارز، تحریم‌ها و محدودیت در واردات است.»
او با اشاره به اینکه برای جبران کمبودهای ناشی از ارز و تحریم به سمت تقویت شرکت‌های تولیدکننده ایرانی حرکت کردیم، می‌گوید: «سازمان غذا و دارو برای پاسخ به نیاز بیماران، بر تولید داخلی داروهای حیاتی تمرکز کرده است و در مواردی که تولید داخلی ممکن نیست، تلاش می‌شود تا ارز مورد نیاز برای واردات داروها تأمین شود.
همچنین بهبود توزیع دارو و افزایش آگاهی عمومی در راستای کاهش مشکلات کمبود دارو در دستور کار قرار دارد.» پیرصالحی در مورد افزایش قیمت داروها و کاهش فشار مالی بر بیماران توضیح می‌دهد: «افزایش قیمت دارو با توجه به هزینه‌های واقعی تولید و واردات دارو انجام شده است اما وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در مواجهه با افزایش قیمت‌ها، اصلاح تعرفه دارو با هدف بهبود دسترسی به داروهای باکیفیت و تشویق به سرمایه‌گذاری در تولید داخلی را در دستور کار قرار داده است و اکنون در حال اجراست.
هرچند ممکن است درکوتاه‌مدت مصرف‌کنندگان مشکلات بیشتری داشته باشند، اما سازمان غذا و دارو برای مقابله با این مشکلات، در بلندمدت برنامه‌هایی برای حمایت از نوآوری، تولید داروهای جدید، همکاری با مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها، همچنین تقویت زیرساخت‌های تولید دارو در کشور دارد تا مشکلات حوزه دارو برطرف شود.»
