چرا کوهنوردان ایرانی با حجم بالای سوانح دست به گریبانند؟
هر دو هفته یک کوهنورد از کوهستان بازنمی‌گردد
بهار خسروی-فرشته حفیظی
گروه اجتماعی
جان باختن ۶ کوهنورد در پی حادثه ریزش بهمن در ارتفاعات هفت‌تاش کردستان خبر ناگواری بود که در رسانه‌ها منتشر شد و جامعه کوهنوردی را در غم بزرگی فرو برد. در روزها و هفته‌های اخیر اما، اخبار بسیار دیگری هم درباره مفقودی، گرفتار شدن و مرگ و میر کوهنوردان در کولاک و برف و بهمن شنیده شده است. مسئولانی از سازمان هواشناسی، هلال‌احمر، اورژانس، فدراسیون کوهنوردی و فدراسیون پزشکی ورزشی به سؤال ما پاسخ دادند که چه کسی مسئول حوادث دردناک در کوه‌های کشور است.
در هفت‌تاش چه رخ داد؟
ابتدا از این حادثه اخیر شروع کنیم. مجتبی خالدی سخنگوی جمعیت هلال احمر دراین باره اظهار می‌کند: «در تاریخ ۱۰ اسفندماه خبری مخابره شد مبنی بر مفقودی کوهنوردان در محدوده هفت‌تاش در بانه استان کردستان. بلافاصله تیم‌های عملیاتی اعزام شدند. ۳ تیم در وهله اول و ۳ تیم دیگر نیز با توجه به گستردگی محدوده امداد و نجات اضافه شدند. یکی از کوهنوردان که از ناحیه پا دچار شکستگی شده بود توسط همکاران به پایین منتقل و تحویل عوامل اورژانس شد. از ۶ نفر مفقودی ۲ پیکر اواخر شب پیدا شد. عملیات امداد ادامه داشت، امیدوار بودیم ۴ پیکر دیگر را زنده پیدا کنیم اما متأسفانه پیکر آنها ۱۱ اسفندماه ساعت ۹ صبح کشف شد. همزمان با این حادثه، در بوشهر نیز حادثه‌ای داشتیم که خوشبختانه هر۳ کوهنورد توسط امدادگران جمعیت هلال احمر نجات پیدا کردند.»
۶۷ مصدوم و ۲۵ جان‌باخته
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌جاری از فروردین‌ماه تا ۱۰ اسفندماه ۱۴۰۳، ۴۹ حادثه کوهنوردی به دلایل مختلفی همچون مفقودی، نامساعد بودن وضعیت جسمانی کوهنورد، گرفتاری در برف، کولاک یا بهمن، گم شدن در مسیر یا سقوط در دره و... اتفاق افتاده که بر اثر آن متأسفانه ۲۵ کوهنورد جان باخته و ۶۷ نفر مصدوم شدند یا توسط نیروهای امدادی از مرگ نجات پیدا کردند.
با جان خود بازی نکنید
سازمان هواشناسی بیش از هر سازمان دیگری از مخاطرات احتمالی و شرایط جوی کشور اطلاع دارد. شاید اگر کوهنوردان قبل از صعود و رفتن به کوهنوردی از شرایط آب و هوایی و ریسک‌های کوهپیمایی اطلاع داشتند یا اطلاعیه‌های سازمان هواشناسی را بررسی می‌کردند این‌گونه جان خود را به خطر نمی‌انداختند.
صادق ضیاییان مدیر مرکز پیش‌بینی هواشناسی با اشاره به اینکه سازمان هواشناسی توصیه‌های بسیاری به افراد داشته تا از صعود به رشته کوه‌های کشور و کوهنوردی اجتناب کنند، می‌گوید: «افرادی هستند که مهارت بسیار بالایی در کوهنوردی دارند و به طور عمد در شرایط سخت برای تمرین به کوهنوردی می‌روند اما متأسفانه گرفتار می‌شوند. کوهنوردانی که در رشته کوه دماوند دچار حادثه شدند برای تمرین رفته بودند تا برای صعود به اورست و شرایط سخت آماده شوند. باز هم تأکید می‌کنم که کوهنوردان در روزهای نامساعد به کوه نروند و با جان خود بازی نکنند. دسته دوم افراد آماتوری هستند، این افراد قبل از اینکه به کوه بروند به هشدارها توجهی ندارند. کوهنورد حرفه‌ای فردی است که قبل صعود از شرایط جوی و محیطی اطلاع پیدا کند.»
این هفته کوهنوردی ممنوع
او از این فرصت برای یک هشدار به روز هم استفاده کرده و می‌گوید: «طی این روزها رشته کوه البرز، زاگرس شمالی و زاگرس مرکزی بارش‌هایی به دنبال دارند. بویژه رشته کوه البرز، بارش برف، کولاک و وزش باد خواهد داشت و برای کوهنوردی شرایط مهیا نیست. از روز سه‌شنبه ۱۴ اسفندماه سامانه بارشی وارد کشور می‌شود که رشته کوه زاگرس را سخت تحت تأثیر قرار می‌دهد. روزهای ۱۴، ۱۵ و ۱۶ اسفندماه رشته کوه البرز هم بارش‌هایی خواهد داشت. روز پنج‌شنبه و جمعه ۱۷ و ۱۸ اسفندماه بارش‌های سنگین در انتظار رشته کوه‌های البرز و زاگرس خواهد بود. این هفته به طور کلی شرایط صعود به هیچ عنوان وجود ندارد.»
از فدراسیون استعلام بگیرید
نظر مجتبی خالدی سخنگوی جمعیت هلال احمر این است که: «کوهنوردی یک ورزش خاص است. هر کوهنوردی باید آموزش‌های لازم را ببیند و قبل از صعود از فدراسیون کوهنوردی استعلام بگیرد. طبیعتاً هم سازمان هواشناسی هم فدراسیون کوهنوردی و هم سازمان امداد و نجات کشور توصیه‌های لازم را انجام می‌دهند.»
فرهنگ کوهنوردی داشته باشیم
بابک یکتاپرست سخنگوی سازمان اورژانس کشور هم در این زمینه می‌گوید: «کوهنوردی ورزش بسیار خوبی است اما باید فرهنگ آن را به درستی بدانیم. کوهنوردی هم ملاحظات خاص خودش را دارد و قبل صعود به قله‌ها و رشته کوه‌ها باید از مخاطرات احتمالی و شرایط آب و هوایی اطلاع داشته باشیم. باید بدانیم در چه شرایطی اصلاً نمی‌توان با طبیعت شوخی کرد. باید اطلاع داشته باشیم که وقتی به کوهنوردی می‌رویم چه نکاتی را باید رعایت کنیم. این همه سال هشدارهای بسیاری صورت گرفته مبنی بر رعایت اصول اولیه کوهنوردی اما متأسفانه باز هم شاهد حوادث تلخی هستیم. گاهی اشتباهات ما به خودمان آسیب می‌زند اما گاهی یقه اطرافیان‌مان را هم می‌گیرد.»
کوه‌ها دروازه‌ای ندارند
که مانع ورود افراد شوند
اما شاید لازم باشد که این موضوع از زاویه حرفه‌ای ورزشی نیز مورد بررسی قرار بگیرد. رضا زارعی رئیس فدراسیون کوهنوردی دراین باره می‌گوید: «با وجود هشدارهای هواشناسی و اطلاع‌رسانی‌های فدراسیون، برخی کوهنوردان همچنان به مناطق خطرناک می‌روند. فدراسیون کوهنوردی تنها می‌تواند هشدار دهد، اما کوه‌ها ورودی یا دروازه‌ای ندارند که مانع ورود افراد در شرایط جوی نامناسب شود.» وی در مورد اقداماتی که فدراسیون برای پیشگیری از این حوادث انجام داده هم اظهار می‌کند: «فدراسیون سالانه ۳۵ کلاس آموزشی برگزار می‌کند و برای دریافت مدرک مربیگری، افراد باید ۱۲ تا ۱۴ دوره بگذرانند. همچنین، دوره‌های تخصصی مانند بهمن‌شناسی و آشنایی با خطرات کوهستان نیز برگزار می‌شود.»
فدراسیون کوهنوردی دستورالعمل‌ها را به هیأت‌ها و باشگاه‌ها ابلاغ می‌کند و برگزاری کلاس‌های آموزشی در فصول مختلف را توصیه می‌کند. با این حال، برخی کوهنوردان از قوانین پیروی نمی‌کنند و توقعات نابه‌جایی از فدراسیون دارند. کوهنوردان حرفه‌ای گاهی به دلیل اعتمادبه‌نفس بالا هشدارها را جدی نمی‌گیرند و کوهنوردان آماتور نیز اطلاعات کافی ندارند. از سوی دیگر مدیریت حوادث کوهستان، تنها وظیفه فدراسیون نیست و برای امداد و نجات، شورای شهر مصوبه‌ای دارد که ۱۱ دستگاه از جمله شهرداری، پلیس کوهستان و هلال‌احمر موظف به اجرای آن هستند. ضمناً همه استان‌ها باید برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشند.
به فدراسیون پزشکی ورزشی ربطی ندارد
غلامرضا نوروزی رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی اما می‌گوید: «نمی‌دانم چرا کسی مانع از صعود کوهنوردان در شرایط بد جوی نمی‌شود. به ما هیچ ارتباطی ندارد و برای پاسخ به این سؤال باید با فدراسیون کوهنوردی گفت‌وگو داشته باشید.» به عقیده آقای نوروزی«هر ورزشی ایمنی خاص خود را می‌طلبد و برای کوهنوردی هم تذکرات و هشدارهای مرتبط از سوی ارگان‌های مرتبط صادر می‌شود. البته باید این را در نظر داشت که کوهنوردان بدون هیچ هماهنگی خودشان به صعود می‌پردازند. زمانی همه مطلع می‌شوند که سقوط بهمن اتفاق افتاده و فرد یا افراد کوهنورد گرفتار شدند. وقتی خودشان آینده‌نگری نمی‌کنند، چطور باید از اقدام آنها مطلع شد تا مانع برای صعودشان ایجاد شود؟»
