رضوانه رضایی پور- الهام یوسفی
روزنامه نگار

 استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی صبح امروز در حالی برگزار می‌شود که با دو احتمال کاملاً متفاوت و نسبتاً نزدیک به هم مواجه است؛ مخالفت یا موافقت مجلس با استیضاح. با این حال یک چالش بیش از آنکه پیش‌ روی مخالفان باشد، پرسش جدی است که در برابر دنبال کنندگان استیضاح قرار دارد و توقع می‌رود دست‌کم هنگام اعلام رأی، پاسخ آن برای خودشان مشخص باشد. آن پرسش این است که «حاصل استیضاح همتی برای کشور چیست و کنار رفتن او از وزارت اقتصاد چه اثری بر اقتصاد ایران و از جمله نوسانات بازار ارز که اصلی‌ترین موضوع استیضاح بوده است، خواهد داشت؟» به عبارت بهتر و آنچنان که برخی نمایندگان در همین روزها از همکاران‌شان پرسیدند «آیا نمایندگان استیضاح کننده تضمین می‌دهند که استیضاح همتی سبب تحریک منفی بازار نشود و نرخ دلار از آنچه هست بالاتر نرود و دست‌کم ثابت بماند؟» طرح این سؤال از نمایندگان استیضاح کننده در پی آن بود که طیف گسترده‌تری از نمایندگان و نیز در بیرون مجلس، کارشناسان اقتصادی و سیاسی در ارزیابی از آنچه آنان دنبال می‌کردند، به طور واضحی اشاره می‌کردند که معطوف کردن مشکلات اقتصادی به یک فرد، آن هم وزیری که به دلیل سپری شدن بیش از 5 ماه از وزارتش نمی‌توان مدعی شد شاخص‌های اقتصادی موجود نتیجه اجرای طرح‌ها و برنامه‌های اوست؛ تا چه حد اشتباه است.  منتقدان استیضاح در عین حال اذعان داشتند که استیضاح بویژه اگر رأی بیاورد، از بعد بین‌المللی در شرایط مواجهه کشور با جنگ اقتصادی و از جهت موقعیت زمانی قرار داشتن در ماه پایانی سال و اقتضائات مالی آن به دلیل بدون متولی ماندن وزارت اقتصاد و اداره آن به وسیله سرپرست تا مشخص شدن گزینه جایگزین امری مخاطره‌آمیز است. وجه دیگر مخالفت‌ها هم به صریح‌ترین وجه در سخنان روز گذشته مسعود پزشکیان رئیس جمهوری مطرح شد. پزشکیان دیروز در «ایرنا» نه تنها حل مشکلات اقتصادی کشور، آن هم صرفاً استیضاح وزیر اقتصاد را ناممکن دانست، بلکه در بیان راه حل این مشکلات گفت: «مشکل اقتصاد راه حل علمی دارد و وحدت و انسجام داخلی را طلب می‌کند، به اضافه اینکه ما در قبال یک سری از مسائل باید رفتار خودمان را اصلاح کنیم، باید الگوی مصرف را رعایت کنیم و در این صورت بسیاری از مشکلات را حل خواهیم کرد.»
رئیس جمهوری که پیش‌تر هم تصریح کرده بود کلان اقتصاد کشور و نحوه مدیریت  بازار ارز، موضوع تصمیم‌گیری شورای هماهنگی اقتصادی قوا و سران سه قوه بوده است، روز گذشته نیز نمایندگان مجلس را به همراهی با دولت برای حل مشکلات کشور دعوت کرد. وی گفت‌: «رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه انصافاً تعامل خیلی خوبی با ما داشته‌اند. امیدواریم نمایندگان محترم نیز یک مقداری همراهی خودشان را بیشتر کنند تا برای حل این مشکل گام‌های اساسی برداشته شود، اگر راه حلی وجود دارد که ما اجرا نکردیم، بیان کنند تا ما در جلسه سران قوا تصویب و اجرا کنیم نه اینکه دنبال مقصر بگردند که فلانی مقصر است، بنده می‌گویم وزیر اقتصاد تقصیر ندارد، اگر تقصیری هست برای همه ما است.»
باوجود همه آنچه گفته شد، اصرار طیفی از نمایندگان به استیضاح عبدالناصر همتی و پیگیری‌هایشان منطقاً باید به معنای این باشد که آنان برای این سؤال که «حاصل استیضاح همتی برای کشور چیست و کنار رفتن او از وزارت اقتصاد چه اثر مثبتی بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟» پاسخ مشخصی دارند.
گمانه‌ای که سبب شد این سؤال را در گفت‌وگو با تعدادی از نمایندگان موافق استیضاح مطرح کنیم. پاسخ‌ها اما حکایت از آن داشت که اغلب امضاکنندگان استیضاح و موافقان آن تصویر روشنی از  شرایط اقتصادی ایران پس از برکناری احتمالی عبدالناصر همتی ندارند. تا آنجا که به نظر می‌رسد توصیفی که در همان روزهای ابتدایی بارگذاری استیضاح در سامانه مجلس از سوی محمدباقر قالیباف رئیس مجلس مطرح شد، توصیفی قریب به واقعیت بوده است.
استیضاحی که به صرف استیضاح و با رویکرد سیاسی انجام می‌شود. زیرا اگر در این استیضاح رویکرد ایجابی وجود می‌داشت، نمایندگان باید پاسخی به این سؤال می‌داشتند که بعد از استیضاح چه می‌شود و بازار قرار است چطور مدیریت شود یا باثبات بماند؟ اما از عجایب اینکه هیچ کس پاسخی برای فردای استیضاح نداشت و همه صرفاً به روزهای قبل اشاره می‌کردند. این یعنی دنبال کردن تصمیمی به نام استیضاح که آینده بازار پس از آن معلوم نیست، هرچند گذشته آن هم محل بحث است.

می‌خواهیم شخصیت همتی را استیضاح کنیم

ابوالفضل ابوترابی
نماینده اصفهان در مجلس

من معتقدم با استیضاح و رفتن وزیر امور اقتصادی و دارایی مشکلات بازار ارز در کشور حل نمی‌شود. این یک واقعیت است.
در واقع این رویکرد دولت است که باید اصلاح شود، زیرا بر‌اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس طی 6 ماه گذشته رشد اقتصادی یک درصد کاهش پیدا کرده است.
حالا شاید پرسیده شود چرا نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با علم به این اینکه رفتن آقای همتی مسأله را حل نمی‌کند، همچنان بر استیضاح اصرار دارند؟ باید بگویم ما در واقع می‌خواهیم شخصیت عبدالناصر همتی را استیضاح کنیم.  صحبت‌ها و اظهارات وزیر امور اقتصادی و دارایی همیشه باعث ایجاد انتظار تورمی در کشور شده است و این مسأله بازار ارز را به سمت التهاب بیشتر سوق می‌داد.

 بازار آرام شود؛ معلوم می شود مشکل همتی بود

ابوالفضل ظهره وند
نماینده تهران در مجلس

اگر استیضاح وزیر اقتصاد در مجلس رأی بیاورد، بازار ارز به یک آرامش خواهد رسید و منتظر وزیر بعدی خواهد ماند. اما اگر استیضاح آقای همتی رأی نیاورد، علت نابسامانی بازار ارز و کاهش ارزش پول ملی به بیرون از کشور مرتبط باقی خواهند ماند و در نهایت خواهیم دید که راهکاری برای حل آن نخواهند داشت و بازار هم شرطی باقی می‌ماند. اما اگر این استیضاح منجر به رفتن آقای همتی شود، مشخص می‌شود مسأله ناشی از سوء مدیریت بوده و راهکار حل آن هم در داخل است، نه فشار خارجی. من معتقدم اگر خود همتی در این مدت استعفا می‌کرد، شرایط امروز بازار ارز خیلی بهتر بود.

بازار ربطی به استیضاح وزیر ندارد!

علی بابایی کارنامی
نماینده ساری در مجلس

قطعاً با یک استیضاح در بازار اتفاقی نخواهد افتاد. بازار ربطی به استیضاح وزیر ندارد. بازار زمانی بهبود پیدا می‌کند که دولت و مجلس انسجام و همدلی بیشتری داشته باشند. این همدلی است که به ثبات بازار کمک می‌کند. اما در ارتباط با موضوع استیضاح وزیر اقتصاد باید بگویم که  مطالبه من به عنوان موافق استیضاح آقای همتی، وضعیت سهام عدالت است. بر اساس قانون، مقرر شده بود متولی گری سهام عدالت با رویکرد تعاون محور پیگیری شود. اما متأسفانه آقای همتی به رغم اینکه در روز رأی اعتماد تأکید کرد سهام عدالت را با رویکرد توجه به سهامداران خرد پیگیری خواهد کرد، در حال حاضر تعاونی‌ها از چرخه واگذاری سهام عدالت خارج شده‌اند. تذکرهای مختلفی هم دادیم اما توفیقی نداشت. البته آقای همتی پذیرفته این موضوع را اصلاح کند. از همین رو می‌گویم که بخشی از نمایندگان مجلس که موافقان استیضاح هستند، این موضوع را دنبال می‌کنند و نگاه سیاسی به ماجرا ندارند. من به صراحت گفته‌ام اگر آقای همتی موضع شفاف خود درباره سهام عدالت و اصلاح روند واگذاری آن را اعلام کند، حتماً در استیضاح او تجدیدنظر خواهم کرد.

اگر استیضاح رأی بیاورد دولت باید بازار ارز را کنترل کند

سید احسان قاضی زاده هاشمی
 نماینده فریمان

استیضاح به دلیل مشکلات عدیده‌ای است که هم در مسائل اقتصادی و هم در مدیریت شبکه پولی و بانکی کشور حاکم شده است. این موضوع در متن محورهای استیضاح هم آمده است. باید توجه داشت که اساساً شاکله تیم اقتصادی دولت یک تیم متمرکز است و کسی که باید پاسخگوی اقدامات، برنامه‌ها و عملکرد اقتصادی دولت به مجلس باشد، وزیر اقتصاد است. در ارتباط با سؤال دوم هم باید بگویم قطعاً در شرایطی که سیاست ارز شناور و همچنین آزادسازی نرخ‌ها و نبود کنترل بر بازار در حوزه مسائل اقتصادی اجرا شود، مجلس نیز برای اینکه عزم و اراده خود را مبنی بر اینکه پیگیر وضعیت کشور است نشان دهد، بر استیضاح وزیر اقتصاد به عنوان پاسخگوی عملکرد اقتصادی دولت اصرار می‌کند. با استیضاح آقای همتی، این پیام واقعی به عرصه آحاد جامعه و عرصه اقتصادی خواهد رسید که نمایندگان پیگیر مطالبات آنان هستند. همچنین باید به این نکته توجه داشت اگر استیضاح رأی بیاورد، طبعاً دولت هم می‌تواند در عرصه اقتصادی و تصمیم سازی‌های بعدی اقتصادی، بازنگری کرده و افرادی که قرار است در ادامه سیاست‌گذاری اقتصادی را بر عهده بگیرند، کنترل بیشتری را در حوزه آزادسازی و شناور بودن نرخ ارز انجام دهند. هم اینکه سیاست‌هایی اعمال شود که منجر به کاهش ارزش پول ملی و ایجاد نگرانی در جامعه در ارتباط با کالاهای اساسی‌شان نشود.

با استیضاح  می‌خواهیم واقعیت‌ها روشن شود

عبدالوحید فیاضی
عضو کمیسیون آموزش و پرورش

استیضاح یکی از ابزارهای نظارتی نمایندگان مجلس است که با هدف بهبود شرایط از طریق توضیح خواستن، هشدار دادن و در صورت نیاز برکنار کردن وزیری که عملکردش مانع از بهبود شرایط است، انجام می‌شود. خواست بهبود شرایط از طریق استیضاح الزاماً به معنای آن نیست که وزیر مربوطه به این وسیله از مسئولیت کنار گذاشته شود. گاهی همین که از او توضیح خواسته شود و او خود را در مقام پاسخگویی به افکار عمومی ببیند و توضیح شفاف بدهد که چرا در دوران مسئولیت او قیمت ارز این گونه بالارفته است، می‌تواند مؤثر باشد. آقای همتی در این مدت چند بار به این نکته اشاره کرده‌اند که وجود تحریم‌ها یکی از عوامل مؤثر بر شرایط اقتصاد ایران است. این در حالی است که ایشان در هنگام اخذ رأی اعتماد معتقد بود می‌تواند با تسلطی که در این حوزه دارد و با مدیریت قوی شرایط را تحت کنترل داشته باشد. بر این اساس معتقدم که استیضاح فرصت خوبی برای یادآوری این واقعیات است.

 سیاست ارزی، علت استیضاح همتی است

اسماعیل کوثری
نماینده تهران در مجلس

در این مدت که آقای همتی وزیر اقتصاد بود، نه‌تنها ثباتی ایجاد نکرد، بلکه شاهد رها شدن بازار هستیم. هدف از استیضاح این است که ایشان پاسخگوی عملکرد خود باشد. بالاخره آقای همتی آمدند و گفتند نرخ ارز نیمایی را با ارز آزاد یکی می‌کنم تا در نهایت شاهد تک‌نرخی بودن ارز باشیم. او گفت بازار کنترل خواهد شد. اما نه‌تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه حالا شاهد افزایش نرخ ارز آزاد هستیم. سؤالی هم که از ایشان شد، این بود که اگر می‌خواهید نرخ ارز را یکی کنید، چرا ارز آزاد همین‌طور رها شده و بالا می‌رود. آقای همتی پاسخی برای این سؤال نداشتند و به این دلیل که چشم‌اندازی به ما ندادند که قرار است چه کار کنند، این شد که نمایندگان تصمیم به استیضاح ایشان گرفتند. اساساً یکی از دلایلی که بازار رها شد و هیچ کنترلی روی آن نیست، طرح آقای همتی مبنی بر تک‌نرخی شدن ارز است. شرایط به‌ گونه‌ای است که نمی‌توانیم بگوییم از طرف وزارت اقتصاد یک سیاست مشخص وجود دارد تا بخواهد منجر به کنترل بازار شود. حتی در ماه گذشته هم که استیضاح ایشان قطعی شد هیچ اقدامی برای کنترل بازار صورت نگرفت. مردم انتظار دارند مجلس از حق قانونی خود حتماً استفاده کند و وزرایی را که پاسخگوی این مسأله نیستند پاسخگو یا استیضاح کند تا اینکه بالاخره سر و سامانی به این وضعیت داده شود. هدف از استیضاح هم همین است. هر کسی مسئولیت می‌گیرد، باید پاسخگوی عملکرد خود باشد. اگر من بیایم و مسئولیت بگیرم و همین‌طور بگویم که همه چیز درست می‌شود و هیچ چشم‌اندازی هم ارائه ندهم که نمی‌شود.

سیاست یکسان‌سازی ارز علت استیضاح است

احمد راستینه
نماینده شهرکرد در مجلس

اصرار آقای همتی بر سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز نیمایی با ارز بازار آزاد یا نزدیک کردن ارز نیمایی به بازار آزاد، یکی از بزرگ‌ترین خطاهایی بود که آقای همتی به‌عنوان وزیر اقتصاد مرتکب شد. سیاست‌های گذشته نشان داد هرگاه تلاش شده تا قیمت ارز تعیین نرخ شده از سوی بانک مرکزی را به قیمت ارز آزاد نزدیک کنیم، شاهد یک جهش قیمت ارزی و افزایش تورم و گرانی بوده‌ایم. این تجربه گذشته پیش‌روی آقای همتی بود، اما اصرار ایشان بر نزدیک کردن نرخ ارز قیمت‌گذاری شده در بازار ارز نیما و بازار مبادله به بازار آزاد، نشان داد از تجربه‌های گذشته درس نگرفته و این سیاست سبب افزایش قیمت بعضی کالاها شده و نتیجه آن نارضایتی و ایجاد فشار و بارهای روانی بر معیشت و زندگی مردم شده است؛ به گونه‌ای که ما ارز بالای 90 هزار تومان را در کشور تجربه کردیم. علت استیضاح به‌خاطر توجه نکردن آقای همتی به تجربیات گذشته و استفاده مجدد از مسیرهای غلط گذشته بود. طبیعتاً استیضاح‌کنندگان به‌عنوان نمایندگان مردم ناگزیر شدند پیام خودشان را از طریق استیضاح به دولت برسانند. اولین نتیجه استیضاح این است که دولت بداند باید این راه را متوقف کند و سیاست ثبات نرخ ارز بر‌اساس برنامه هفتم را در پیش بگیرد. دوم اینکه اگر دولت آقای پزشکیان با عبور از آقای همتی تجربه گذشته را به خدمت گرفته و در راستای ثبات نرخ ارز قدم بردارد، ما شاهد توقف افزایش قیمت ارز و کاهش قیمت ارز خواهیم بود. هرچه سریع‌تر وزیر آینده اقتصاد یا در صورتی که آقای همتی بتواند از استیضاح عبور کند، خود ایشان، باید بلافاصله ارز ثابتی را به عنوان نرخ پایه برای ارز نیما و بازار مبادله مشخص کنند و با ثبات روی آن قیمت تلاش کنند با کنترل بازار غیررسمی به واسطه اعمال قانون مبارزه با قاچاق ارز، ثبات را در بازار ارز برقرار کنند. پیام استیضاح پیام روشنی است: این رویه، یعنی رها شدن قیمت ارز و سپردن آن به بازار باید متوقف شود و حکمرانی در حوزه ارز و تقویت ارزش پول ملی باید در رأس سیاست‌های دولت قرار گیرد.

من با وزیرشدن همتی مخالف بودم

فاطمه محمدبیگی
نماینده قزوین در مجلس

ما با آمدن آقای همتی به عنوان وزیر اقتصاد مخالف بودیم و دلیل متقنی هم داشتیم. دقیقاً همین معضلات را پیش‌بینی می‌کردیم و مشخص بود اگر ایشان بیاید، با توجه به تفکر اقتصادی که دارد، گران‌سازی ارز را در دستورکار خود قرار خواهد داد. به همین خاطر هم من در روز رأی اعتماد به ایشان رأی ندادم و جزو مخالفان‌شان صحبت کردم. با این حال دولت شروع شد و گفتیم باید کمک کنیم. موفقیت دولت را موفقیت خودمان می‌دانستیم و تلاش کردیم در همه حوزه‌ها به دولت، بویژه نظام اقتصادی کمک کنیم تا کشور از معضلات اقتصادی بیرون بیاید. اما حالا دیدیم متأسفانه عزم و اراده‌ای در حوزه اقتصادی دولت برای تنظیم بازار ارز نه‌تنها وجود ندارد، بلکه به سمت گران‌سازی می‌رود و این گران‌سازی  به اقتصاد و معیشت مردم بشدت ضربه زد و نه‌تنها باعث کاهش شدید ارزش پول ملی و رشد اقتصادی در سه‌ماهه آخر شد، بلکه منجر به فروپاشی و در واقع تهدید سایر موضوعات کشور شد. از جمله حوزه سلامت که حوزه تخصصی من است، موضوع گرانی ارز، علاوه بر معیشت و اقتصاد مردم، روی سلامت مردم هم اثر منفی گذاشته است. سفره مردم کوچک شده است و دولتی که ادعا می‌کرد با گران‌سازی ارز موارد دیگر گران نمی‌شود، حتی قیمت پیاز و سیب‌زمینی را هم نتوانست کنترل کند، لذا محکم پای استیضاح می‌ایستم و از این استیضاح انصراف نمی‌دهم. افزایش قیمت‌ها و همچنین تنظیم نشدن بازار و دلایل متعدد دیگر از جمله توجه نکردن به شبکه فساد بانکی و وضع نکردن مقررات سلبی برای مبارزه با دلالان ارز و سکه، دلایلی است که به استیضاح وزیر اقتصاد منجر شده است.