مذاکرات دستمزد سال ۱۴۰۴ به کندی پیش می‌رود
به‌روزرسانی گزینشی در سبد معیشت کارگران
ایلیا پیرولی
خبرنگار گروه اقتصادی
با وجود تعیین سبد معیشت ۲۳ میلیون و ۴۴۱ هزار تومانی برای یک خانواده چهار نفره در آخرین جلسه کمیته دستمزد، این سؤال بزرگ باقی است: آیا این رقم می‌تواند کیفیت زندگی کارگران را بهبود بخشد؟ در شرایطی که تورم همچنان بر زندگی خانواده‌ها سایه افکنده، بروزرسانی سبد معیشت نه یک انتخاب، که یک ضرورت است. اما آیا این بروزرسانی تنها به هزینه‌های خوراکی محدود می‌شود؟
سبد معیشت یک خانواده چهار نفره در آخرین جلسه کمیته دستمزد، در ۳۰ بهمن ماه ۱۴۰۳، بر اساس تورم دی ماه سال‌جاری، ۲۳ میلیون و ۴۴۱ هزار تومان تعیین شد. نمایندگان کارگری درخواست کردند که مقدار نهایی سبد معیشت بر پایه تورم بهمن ماه سال‌جاری بروزرسانی شود. اما این سؤال همچنان باقی است: آیا بازنگری در سبد معیشت و افزایش آن که به گفته یکی از نمایندگان کارگری در این کمیته حدود ۱۱ درصد خواهد بود، می‌تواند شکاف عمیق دستمزد و هزینه‌های زندگی را برطرف کند؟
پیشنهاد نمایندگان کارگری این بود که از آنجا که تورم بهمن ماه رقم سنگینی بوده و تقریباً همه کالاها و خدمات مورد نیاز زندگی کارگران چند ده درصد گران شده‌اند، رقم سبد معیشت در کمیته دستمزد براساس داده‌های تورمی بهمن‌ماه مورد بازنگری قرار بگیرد.
با توجه به جهش‌های متوالی نرخ ارز در بهمن ماه سال‌جاری و رشد انتظارات تورمی، افزایش نرخ تورم در بازه‌های مختلف زمانی محتمل است. از این رو، پیشنهاد نمایندگان کارگری برای بازنگری در سبد معیشت کارگران منطقی به نظر می‌رسد. اما اظهارات کارشناسان اقتصادی و نمایندگان کارگری نشان می‌دهد این بروزرسانی همه هزینه‌های خانوارهای کارگری را پوشش نمی‌دهد و تنها به هزینه‌های خوراکی محدود می‌شود.
فشار تورم بر زندگی کارگران
در ماه‌های اخیر، تورم به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های جامعه کارگری تبدیل شده است. افزایش قیمت‌ها در تمامی بخش‌ها، از خوراک و پوشاک تا مسکن و حمل‌ونقل، فشار اقتصادی بی‌سابقه‌ای را بر دوش خانواده‌های کارگری وارد کرده است. در چنین شرایطی، بروزرسانی سبد معیشت کارگران بر اساس نرخ تورم بهمن ماه، اگر چه یک اقدام ضروری است، اما با توجه به گفته‌های یکی از نمایندگان کارگری در کمیته دستمزد شورای عالی کار، حتی این مقدار تعیین شده هزینه‌های خوراکی‌ها را به طور کامل تأمین نمی‌کند.
محمد رضا تاجیک، یکی از نمایندگان کارگری، به روزنامه ایران گفته است: «سبد معیشت ۲۳ میلیون و ۴۴۱ هزار تومان تعیین شده براساس محاسبات نرخ تورم دی ماه سال ۱۴۰۳، بیشتر معطوف به هزینه‌های خوراکی بوده است. با توجه به رشد تورم بی‌سابقه و عقب‌ماندگی دستمزد سالانه کارگران در چند سال اخیر از تورم، شکاف بین هزینه و درآمد آنقدر افزایش یافته که حالا تأمین هزینه‌های خوراکی کارگران در اولویت قرار گرفته است.»
چرایی بازنگری سبد معیشت
وقتی نرخ تورم افزایش می‌یابد، شتاب افزایش قیمت کالاها و خدمات نیز بیشتر می‌شود و این موضوع بویژه برای کارگرانی که درآمد ثابتی دارند، چالش‌برانگیز است. در چنین شرایطی، اگر دستمزدها و سبد معیشت بر اساس نرخ تورم به‌روز نشوند، قدرت خرید کارگران کاهش می‌یابد. نمایندگان کارگری همواره بر این موضوع تأکید داشته‌اند که حداقل دستمزد باید بر اساس نرخ تورم و هزینه‌های واقعی زندگی تعیین شود. آنها معتقدند که سبد معیشت باید به گونه‌ای تنظیم شود که بتواند نیازهای اساسی یک خانواده کارگری، شامل خوراک، پوشاک، مسکن، حمل‌ونقل و سایر هزینه‌های ضروری را پوشش دهد.
محدودیت‌های سبد معیشت فعلی
با این حال، یکی از انتقادات اصلی به سبد معیشت فعلی این است که تمرکز آن بیش از حد بر هزینه‌های خوراکی است. در حالی که هزینه‌های خوراکی بخش مهمی از سبد معیشت را تشکیل می‌دهند، اما این سبد باید سایر هزینه‌های ضروری مانند مسکن، بهداشت و درمان، آموزش و حمل‌ونقل را نیز در‌بر بگیرد.
به گفته کارشناسان، سبد معیشتی که تنها بر هزینه‌های خوراکی متمرکز باشد، نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای واقعی خانواده‌های کارگری باشد. برای مثال، هزینه‌های مسکن در سال‌های اخیر بشدت افزایش یافته است و بسیاری از کارگران مجبورند بخش عمده‌ای از درآمد خود را صرف اجاره‌بها کنند. این موضوع باعث می‌شود که حتی با وجود افزایش دستمزدها، قدرت خرید کارگران بهبود چندانی پیدا نکند.
توافق اخیر بر سر مبانی کلی
در جلسه اخیر کمیته دستمزد شورای عالی کار، نمایندگان کارگری، کارفرمایی و دولت بر سر مبانی کلی تعیین سبد معیشت به توافق رسیدند. این توافق شامل شاخص‌هایی مانند کالری‌های مورد نیاز، گرم اقلام سبد و میزان مصرف روزانه است. با این حال، رقم نهایی سبد معیشت هنوز مشخص نشده و باید در جلسه شورای عالی کار با حضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به تصویب برسد. محسن باقری، رئیس کمیته دستمزد شورای عالی کار، در این باره می‌گوید: «ما روی مبانی و کلیات توافق کردیم و امیدواریم که شورای عالی کار رقم نهایی سبد معیشت را بزودی تصویب کند. این رقم باید به گونه‌ای باشد که بتواند زندگی یک خانواده کارگری با میانگین ۴ نفر را تأمین کند.»
چالش‌های پیش رو
با این حال، چالش‌های پیش رو همچنان پابرجا هستند. اختلاف نظر بین نمایندگان کارگری و کارفرمایی بر سر رقم نهایی سبد معیشت یکی از این چالش‌ها است. سال گذشته، گروه کارگری رقم ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان را برای سبد معیشت پیشنهاد کرد. اما اختلاف نظر بین نمایندگان کارگری و کارفرمایی بر سر رقم نهایی سبد معیشت به جای خود باقی ماند. چرا که گروه کارفرمایی رقم ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان را مطرح کرد. این اختلاف ۵ میلیون تومانی نشان می‌دهد که هنوز فاصله زیادی بین دیدگاه‌های دو طرف وجود دارد. علاوه بر این، برخی از کارشناسان معتقدند که حتی اگر رقم نهایی سبد معیشت افزایش یابد، این افزایش ممکن است با نرخ تورم واقعی همخوانی نداشته باشد. به عبارت دیگر، اگر دستمزدها بر اساس نرخ تورم رسمی افزایش یابند، اما نرخ تورم واقعی بسیار بالاتر باشد، قدرت خرید کارگران همچنان کاهش خواهد یافت. بروزرسانی سبد معیشت بر اساس نرخ تورم یک گام ضروری برای بهبود شرایط زندگی کارگران است. با این حال، این بروزرسانی باید فراتر از هزینه‌های خوراکی باشد و تمامی نیازهای اساسی یک خانواده کارگری را در‌بر بگیرد. در غیر این صورت، افزایش دستمزدها نمی‌تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی کارگران داشته باشد.
این سؤال باقی می‌ماند: آیا شورای عالی کار می‌تواند به یک توافق جامع و واقع‌بینانه برسد که هم نیازهای کارگران را تأمین کند و هم مورد پذیرش کارفرمایان قرار گیرد؟
