سه‌شنبه گذشته نشست صمیمانه وزیر کشور و جمعی از استادان حوزه علوم اجتماعی در رشته‌های جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و ارتباطات در این وزارتخانه برگزار شد. گزارش مرکز اطلاع‌رسانی وزارت کشور به بخش‌های کوتاهی از اظهارات دوطرف اشاره کرد. به‌عنوان مثال، وزارت کشور گزارش داد که اسکندر مؤمنی وزیر کشور در این جلسه بیشتر شنونده بوده و با تأکید بر برگزاری جلسات مستمر، اعلام کرد در آینده نزدیک، جلسه دیگری با این جمع به‌منظور بحث و بررسی درباره برنامه‌های سازمان امور اجتماعی برگزار خواهد شد. در این گزارش آمده که استادان حوزه علوم اجتماعی هم در این جلسه بر لزوم ارتباط پویا و فعال بین دستگاه‌ها و دانشگاه‌ها تأکید کردند.
بنا بر این گزارش، «تقویت تشکل‌ها و حلقه‌های میانی تا بتوانند پلی ارتباطی میان مردم و دولت باشند» از موضوعات مورد تأکید اساتید جامعه‌شناسی و ارتباطات بود. برخی از استادان حوزه علوم اجتماعی، «تقویت مسأله همبستگی ملی» را اهرمی برای تقویت پایگاه اجتماعی دولت و حاکمیت دانستند و بر «لزوم ایجاد حس تغییر در موضوعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در بین مردم و شهروندان» تأکید کردند.
برقراری امنیت اجتماعی، تقویت هویت ملی، توجه به نیروهای اجتماعی از جمله جوانان، زنان، قومیت‌ها و برخی نیروهای اجتماعی که احتمالاً در آینده شکل خواهد گرفت و بازاندیشی در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های اجتماعی، ازجمله موضوعات دیگری بود که در این جلسه حدوداً سه ساعته مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
بنا به گزارش وزارت کشور، تقی آزاد ارمکی، هادی خانیکی، سعید مُعیدفر، سیدرضا مصطفوی، محمد فاضلی، علی‌اکبر تاج مزینانی، مهرداد عربستانی، سمیه توحیدلو، غلامرضا غفاری، محمدرضا کلاهی، فاطمه جواهری، رضا صفری شالی، حمیدرضا جلائی‌پور، بهاره آروین، ابوالفضل مرشدی و مجید فولادیان از جامعه‌شناسان و اساتیدی بودند که در این جلسه حضور داشتند.
اما به‌رغم توضیحات کوتاه وزارت کشور از این نشست، بررسی‌های «ایران» نشان می‌دهد که این نشست در عین صمیمیت، بسیار صریح و توأم با بیان مشکلات با رویکرد علمی و براساس یافته‌های پژوهشی بوده است.
به‌عنوان مثال، تقریباً قریب به اتفاق اساتید حاضر در این نشست، نسبت به تغییر رویکرد اجتماعی وزارت کشور ابراز تشکر و قدردانی کردند. این تشکر و قدردانی، بیش از هرچیز ناظر بر تعویق ابلاغ و اجرای قانون عفاف و حجاب بود که به باور اساتید  حاضر در جلسه هم‌اندیشی با وزارت کشور، می‌توانست زمینه‌ساز گسست‌های اجتماعی شود. این مسأله از این‌رو اهمیت دارد که وزیر کشور هم عضو شورای‌عالی امنیت ملی است و به همین دلیل نظر این عضو دولت می‌توانست تعیین‌کننده تصمیم شورای عالی امنیت ملی برای تعویق ابلاغ این قانون باشد. با اینکه به‌نظر می‌رسد وزارت کشور در زمینه اجرای بخشنامه محرمانه وزارت کشور دولت قبل در زمینه عفاف و حجاب نیز بازنگری‌هایی داشته است. در همین رابطه چندی پیش فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در گفت‌و‌گو با «ایران» اعلام کرد که اجرای این بخشنامه را از وزیر کشور جویا شده و وزیر کشور هم اعلام کرده است این بخشنامه از سوی این وزارتخانه اجرا نمی‌شود. توجه به اهل سنت و کردها و بلوچ‌ها و استفاده از آنان در مسئولیت‌هایی چون استانداری و استفاده از زنان در بخشداری‌ها و فرمانداری‌ها از دیگر نقاط قوت مورد اشاره اساتید جامعه‌شناسی در این نشست بود.
اما در عین اشاره به این نکات مثبت و تحولات امیدبخش ماه‌های اخیر فعالیت دولت چهاردهم و وزارت کشور به مدیریت اسکندر مؤمنی، این جلسه توأم با هشدارهای صریح هم بود. این هشدارهای صریح عمدتاً حول تلاش برای بهبود رابطه دولت و ملت و تلاش برای مهار فرآیند گسست‌های اجتماعی بود، امری که دولت و شخص رئیس‌جمهوری نیز بارها به آن تأکید کرده‌اند. همچنان که پزشکیان بارها عنوان کرده است باید برای جلب‌نظر و رضایت 50 درصد شرکت‌نکرده در انتخابات هم فکر و تمهید جدی داشت.
به هر رو، جلسه سه‌شنبه گذشته فرصت خوبی بود تا وزیر کشور دولت پزشکیان دریابد اندیشمندان علوم اجتماعی ایران به ایران و مسائل آن چگونه می‌نگرند، هشدارها و نگرانی‌های آنان چیست و این اساتید برای رفع این نگرانی‌ها و چالش‌ها چه راهکارهایی پیشنهاد می‌دهند؟

یادداشت

آسیب‌های نگاه غیر‌اجتماعی به مسایل اجتماعی

سعید معیدفر
استاد جامعه‌شناسی

 برگزاری نشست استادان حوزه علوم اجتماعی ایران با وزیر کشور به دعوت شخص وزیر برگزار شد. با توجه به جایگاه وزارت کشور در حوزه امور اجتماعی و بنا به کارکرد سازمان امور اجتماعی که در این وزارتخانه بنا شده است، این ضرورت وجود داشت تا جامعه شناسان در نشستی با حضور وزیر کشور حاضر شوند و وضعیت امروز جامعه و گلاویز شدن آن با مشکلات عدیده اجتماعی را به بحث بگذارند و در مورد مسائل و مشکلات کشور در حوزه اجتماعی رایزنی کنند. از همین رو، 15 نفر از جامعه شناسان صاحبنامی که در دانشگاه‌های مختلف کشور فعالیت دارند، در جلسه حضور یافته و مسائل حائز اهمیت را با وزیر کشور در میان گذاشتند. این کار با استقبال آقای اسکندری همراه شد. آنچنان که وزیر کشور ابراز علاقه‌مندی کرد در آینده هم بتواند ارتباط نزدیک‌تری با جامعه شناسان داشته و در نشست‌های بعدی، به تحلیل آمارها و یافته‌های جمع‌آوری شده از سوی سازمان اجتماعی وزارت کشور بپردازد.
بحث‌هایی که در این نشست مطرح شد، عمدتاً حول محور مشکلات و مسائل اجتماعی می‌چرخید. از سوی تعدادی از حاضران تأکید شد که کشور با گرفتاری‌ها و مسائل عدیده‌ای در زمینه معیشت مردم، سبک زندگی، آسیب‌ها و مسائل اجتماعی روبه رو است که باعث نگرانی ما شده است. در عین حال که درباره مسائل و مشکلات عدیده کشور بحث شد، به نکته مهم دیگری هم اشاره شد و آن درک نادرستی بود که متأسفانه برخی از مسئولان کشور نسبت به شرایط موجود دارند.
مشکل اینجاست که این برخی از مسئولان، عمدتاً به مسائل اجتماعی نگاه غیراجتماعی دارند. لذا آگاهی جامعه شناسان از آسیب‌های این نگاه سبب شد که آنان بارها از لزوم تغییر این نگاه صحبت و بر آن تأکید کنند. زیرا معتقدیم ریشه بسیاری از مسائل و مشکلات، در جامعه است و برای خروج از آن به مشارکت مردم و حضور بیشتر نخبگان نیازمند هستیم. ما نیاز به این داریم که ریشه‌های اصلی مسائل جامعه شناخته شود و متناسب با آن ریشه‌ها، بتوانیم با مسائل روبه رو شویم. جامعه شناسان به درستی این نقد را مطرح کردند که به جای اینکه جامعه را فعال و پرشور سازیم و به تقویت نهادهای مدنی اهتمام بورزیم، نقش مردم را درست ندیده‌ایم و ناچار شده‌ایم بیشتر نگاهی غیر اجتماعی به جامعه داشته باشیم. از همین رو پیشنهاد شد که مجدداً در مواجهه با آنچه در جامعه می‌گذرد از جامعه شناسان استفاده شده و زمینه مشارکت بیشتر مردم در حل مسائل و مشکلات جامعه از سوی دستگاه‌های حاکمیتی از جمله وزارت کشور فراهم شود.
در کنار همه نقدهایی که به وزارت کشور وارد شد، جا داشت که از موضع دولت در قبال موضوع عفاف و حجاب قدردانی شود که این اتفاق هم در این نشست افتاد. زیرا دولت چهاردهم توانست در برابر اتفاقی که می‌توانست مسائل جامعه را پیچیده‌تر کند، بایستد.
در این جلسه بر این هم تأکید شد که در کنار این تعویق انداختن، برخوردهایی که بطور پراکنده انجام می‌شود از بخش‌هایی غیر از دولت است که باید متوقف شود تا جامعه قبول کند که بالاخره دولت توانسته در این مسأله تماماً به سمت جامعه حرکت کند و بخشی از آنچه را که می‌توانسته کشور را به سمت بحران بکشاند، حل و رفع کند.
در نهایت، مسأله این است که باید دید خروجی چنین نشست‌هایی چه خواهد بود. برگزاری این نشست‌ها در آغاز کار دولت، نشان می‌دهد مسئولان علاقه‌مند به کارگیری دیدگاه و نظر جامعه شناسان در حل مسائل و مشکلات کشور هستند، اما نکته این است که نباید در ادامه روش دیگری اجرایی شود. اگر این ارتباط، مستمر و برنامه‌ریزی شده باشد می‌توان روی نتایج آن حساب کرد اما اگر جلسه‌ای باشد که تنها می‌خواهند در آن عکس یادگاری بگیرند، نتیجه‌ای نخواهد داشت.