از پاستور به بهارستان و از بهارستان به میرداماد؛ این مسیر رفت‌و‌آمد رئیس‌جمهوری در پیش از ظهر دیروز بود. مسعود پزشکیان صبح دیروز از پاستور به بهارستان رفت تا در نشست غیرعلنی سه‌ساعته مجلس شورای اسلامی با موضوع بررسی شرایط اقتصادی جامعه و بازار ارز شرکت کند. پس از پایان این نشست، رئیس‌جمهوری یکراست به بانک مرکزی در خیابان میرداماد تهران رفت. اگر در بهارستان بحث‌های کلان مربوط به بازار ارز و زمینه‌های همکاری قوا برای حل این مسأله موضوع اصلی بود، در میرداماد بیش از هر چیز، حوزه‌های اجرایی محل بحث بود، زیرا به گفته رئیس‌جمهوری در جلسه با رئیس کل و مدیران ارشد بانک مرکزی «بالاخره بپسندیم یا نه، وضعیت فعلی پولی و مالی کشور حاصل سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی است.»
طبیعتاً پزشکیان در این نشست بر ضرورت مدیریت بازار، ضرورت حفظ ارزش پول ملی و به‌دنبال آن، ضرورت حفظ ارزش دارایی‌های مردم تأکید کرد. این سخنی است که هر رئیس‌جمهوری هنگام حضور در بانک مرکزی بر آن تأکید می‌کند. اما سخنان دیروز پزشکیان، جنس متفاوتی داشت. این تفاوت در دو نکته بود؛ اول اینکه سخنان رئیس‌جمهوری عملی، واقع‌گرایانه و مبتنی بر آن چیزی است که در زمینه ارزی کشور، اعم از مشکلات ناشی از تحریم‌ها و مانند آن وجود دارد. تفاوت دیگر این بود که رئیس‌جمهوری اجرای هر طرح اصلاحی را منوط به آن دانست که قبلاً برنامه‌های حمایتی از معیشت مردم اجرا شده باشد. پزشکیان تأکید کرد که در صورت این حمایت و نیز درصورت قابل‌قبول بودن طرح‌های اصلاحی از سوی مردم است که آنان با این طرح‌ها همراهی خواهند کرد، در غیر این‌صورت مقابل آن ایستادگی خواهند کرد. این اولویت دادن مردم نسبت به سیاست و اولویت دادن به مردم و معیشت و اقتصاد خانوارهای ایرانی پیش از هر طرح و اقدام و گام اصلاحی و اینکه در صورت نداشتن چنین اولویت‌بندی‌ای، چه اتفاقی برای طرح خواهد افتاد، تفاوت مهم اظهارات پزشکیان نسبت به رویدادهای مشابه یعنی حضور رؤسای‌جمهوری در بانک مرکزی است.
حفظ ارزش پول ملی، مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی
آن‌طور که از گزارش‌های رسانه‌ای و اظهارات نمایندگان مجلس بر‌می‌آید، نشست غیرعلنی دیروز مجلس، بیشتر به بررسی مشکلات و دلایل بروز نوسان‌های ارزی اختصاص داشت. به‌عنوان مثال، گزارش مرکز پژوهش‌ها یا وزیر امور اقتصادی و دارایی بیشتر حول این موضوع بود. پزشکیان و قالیباف، رئیس مجلس نیز هم به مشکلات ارزی کشور اشاره کردند، هم به راهکارها. اما اگر در مجلس حرف‌های دولت و مجلس بیشتر سیاست‌گذارانه و مبتنی بر مشکلات و زمینه‌های بروز نوسان‌های ارزی بود، سخنان پزشکیان در بانک مرکزی صرفاً به حوزه اجرایی مربوط می‌شد. یعنی اینکه حتی در همین شرایط هم به لحاظ عملی چه باید کرد و آنچه قرار است انجام شود، چگونه باید انجام شود.
در این جلسه، ابتدا رئیس کل بانک مرکزی به رئیس‌جمهوری گزارش داد. پس از گزارش محمدرضا فرزین، رئیس‌جمهوری، حفظ ارزش پول کشور و دارایی‌های مردم را مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی عنوان کرد.
اما چطور می‌توان یا چطور باید ارزش پول ملی را حفظ کرد؟ پاسخ پزشکیان این بود: «مسئولان بانک مرکزی باید با کمک کارشناسان و دانشگاهیان برای مدیریت نوسانات در بازار راهکار طراحی و اجرا کنند. باید یک چهارچوب عملیاتی مؤثر در این زمینه طراحی کنید.»
پزشکیان تأکید کرد که «در وضعیت فعلی اقتصادی جامعه باید با دقت و حساسیت بیشتری عمل کنیم.» وی درباره چرایی عمل کردن با حساسیت بیشتر هم گفت: «دولت در تلاش است تا بازارهای پولی، مالی و تجاری به شکل صحیح پا بگیرد. عمده اقتصاددانان بر این نکته اتفاق‌نظر دارند که حل این مشکلات نیازمند این است که سرمایه‌گذاری صورت بگیرد.»
 
بانک مرکزی مسئول سیاست‌های پولی و مالی
در هفته‌های اخیر بحث‌هایی درگرفته بود که مسئول بازار ارز کیست؟ یا اگر بازار ارز فقط یک مسئول ندارد، چه بخش‌هایی این مسئولیت را برعهده دارند؟ اظهارات دیروز رئیس‌جمهوری پاسخی به این بحث‌ها هم بود. پزشکیان گفت: «بالاخره بپسندیم یا نه، وضعیت فعلی پولی و مالی کشور حاصل سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی است.»
پزشکیان سهم تحریم‌ها را هم برجسته کرد و بر آن نشد تا همه مشکلات موجود را متوجه بانک مرکزی کند، اما تأکید دیگری هم داشت. رئیس‌جمهوری گفت: «البته این وضعیت متأثر از تحریم‌ها نیز هست، اما نکته مهم این است که ما باید این وضعیت را مدیریت کنیم و اجازه ندهیم تداوم پیدا کند.»
پزشکیان از عزم دولت برای تحقق دو مسأله خبر داد که کارشناسان آنها را دلایل عمده بروز نوسان‌های ارزی می‌خوانند. رئیس‌جمهوری اظهار کرد: «دولت چهاردهم همه ظرفیت‌های خود را به‌کار گرفته تا با کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، ارزآوری کشور افزایش یابد و در عین حال انضباط مالی نیز ایجاد و تقویت شود.»

اصلاحات در گرو حمایت از مردم
بخش دیگری از سخنان رئیس جمهوری حکایت از آن دارد که برای دولت، اصلاحات اقتصادی فی نفسه ارزش نیست و قرار هم نیست این اصلاحات به هر قیمتی انجام شود. به عبارت دیگر نمی‌توان و نمی‌بایست به آسیب‌های کوتاه مدت آن بر زندگی و معیشت مردم بی توجه بود.
پزشکیان با بیان اینکه «اصلاح وضعیت نامساعد اقتصادی فعلی، به هیچ وجه آسان نیست» اضافه کرد: «امروز با ناترازی‌هایی در عرصه تأمین برق و گاز مواجهیم؛ بایستی برای اصلاح بسترهای ایجاد این ناترازی‌ها تلاش کنیم، اما اگر اقدامی برای حمایت از برخی قشرها که در برابر اجرای این اصلاحات آسیب‌پذیر هستند، نکنیم، امکان پیشبرد و موفقیت این اصلاحات وجود ندارد.»
رئیس جمهوری با تأکید بر اینکه «باید همه متغیرها و مؤلفه‌ها در این زمینه به دقت بررسی و برای مواجهه مناسب با آنها راهکار طراحی شود» اضافه کرد: «اگر عوارض احتمالی هر اقدامی پیش‌بینی نشده و راهکار صحیح طراحی نشده باشد، هر طرح و اقدامی با شکست مواجه خواهد شد.» برای رئیس جمهوری که بر عدالت تأکید دارد یا گفته است که رشد اقتصادی باید بدون تبعات اقتصادی برای مردم باشد، چنین سخنانی عجیب نیست. نکته این است که این تأکیدات در یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های سیاستگذار پولی و بانکی انجام شد.
پزشکیان گفت: «دولت چهاردهم بدون مطالعه دقیق همه متغیرها و در نظر گرفتن راهکارهای حمایتی و جبرانی در برابر عوارض احتمالی، اقدامی در این زمینه انجام نمی‌دهد.»
اما اگر دولت بدون درنظر گرفتن تبعات یک سیاست آن را اجرا کند، چه خواهد شد؟ پزشکیان پاسخ داد: «مدیران و کارشناسان اقتصادی باید به دقت بررسی کنند که جامعه تا چه اندازه در برابر اصلاحات اقتصادی توان تحمل دارد و اقدامات حمایتی مناسب را طراحی کنند، اگر نه جامعه خود به خود در برابر هر اصلاح و اقدامی ایستادگی می‌کند.»
وی اضافه کرد: «راهکارهای احتمالی که تأثیر منفی بر معیشت اقشار آسیب‌پذیرتر ندارد هم باید به دقت بررسی شوند. همچنین مردم باید حتماً قبل از آغاز اجرای هر طرحی به خوبی از جزئیات آن آگاه شده و اطمینان پیدا کنند که دولت در برابر آسیب‌های احتمالی به خوبی از آنان حمایت خواهد کرد تا با اجرای اصلاحات جدی همراهی کنند.»
رئیس جمهوری پس از تأکید بر اینکه «از نظر دولت چهاردهم رشد اقتصادی به هر قیمت و با هر تبعاتی بی معناست» تصریح کرد: «اینکه گفته شود سیاست‌های اصلاحی و توسعه‌ای اجرا شوند تا بعد برای قشرهای آسیب‌پذیر چاره‌ای اندیشیده شود، به هیچ وجه مورد قبول ما نیست و نخواهد بود؛ این مسیر قبلاً آزموده شده و اجازه نمی‌دهیم دوباره تکرار شود.»
 
از کارشناسان واقعی استفاده شود
پس از تأکید بر حتمی بودن رعایت اصل «معیشت و اقتصاد زندگی مردم»، پزشکیان به یک نکته دیگر اشاره کرد که اکنون به یکی از موضوعات جانبی بحث‌های اقتصادی تبدیل شده است؛ اینکه چه کسی کارشناس اقتصادی است؟
رئیس جمهوری ابتدا گفت که «باید از مشارکت همه بخش‌های مختلف از کارشناسان، دانشگاهیان، بازاریان، فعالان بخش خصوصی و غیره در طراحی راهکارهای اصلاحی بهره گرفته شود.»
وی به این هم اشاره کرد که «دولت دست یاری به سوی همه کارشناسان و متخصصان دراز می‌کند تا ما را در اتخاذ بهترین و کم‌عارضه‌ترین تصمیم یاری کنند» زیرا «وقتی بهترین راهکار طراحی و اجرا شد، مردم نیز با اجرای آن همراهی می‌کنند. اگر مردم اطمینان داشته باشند و ببینند که آنچه انجام خواهد شد به نفع آنان و به صلاح آینده‌شان است، حتماً به ما کمک خواهند کرد.»
رئیس جمهوری به نکته دیگری هم اشاره کرد، اینکه «بنده به عنوان یک متخصص قلب، نمی‌توانم درباره همه مسائل این عضو کوچک بدن، نظر کارشناسی بدهم. اقتصاد هم علم بشدت تخصصی است و ارائه نظر کارشناسی در آن بسیار حساس و سخت است. مشکل آنجا آغاز می‌شود که انسان احساس کند همه چیز را می‌فهمد و درباره همه چیز نظر بدهد.»
پزشکیان منظور خود را این طور تشریح کرد: «باید از کارشناسان واقعی و تراز اول بهره بگیریم و نمی‌توانیم هر کسی را کارشناس بنامیم؛ کارشناسی هم چهارچوب و شاخص‌های خود را دارد، نمی‌شود هر کسی را جای کارشناس جا زد.»
وی به آسیبی اشاره کرد که این روزها دامنگیر حوزه کارشناسی اقتصادی شده است. پزشکیان گفت: «کار کارشناسی نباید با دعواهای سیاسی خلط شود؛ امر کارشناسی تابع حزب و دسته و گروه نیست.»
فراز پایانی سخنان پزشکیان، در بردارنده نگاهی کلان به مسأله بود، نگاهی مبنی بر اینکه مسأله امروز ما ایران است. وی گفت: «همه ما به میهن‌مان تعصب داریم و حاضریم برای اعتلای آن تلاش کنیم. کارشناسان و نخبگان این مملکت نیز دغدغه رفع مشکلات را دارند و باید به جای دعوای سیاسی اجازه دهیم کار کارشناسی‌شان را انجام دهند. دشمن منتظر این است مشکلی پیش بیاید و سوار موج آن شود، نباید اجازه دهیم آنان به خواسته‌شان برسند.»