بررسی‌ها از لایحه بودجه سال آینده نشان می‌دهد، متوسط عمر پروژه‌های عمرانی که در «پیوست یک» این لایحه گنجانده شده، به 17 سال رسیده است. اعتبار مورد نیاز برای اتمام کار این میزان پروژه بر زمین مانده معادل 4 هزار و 600 هزار میلیارد تومان است. اما فقط 350 هزار میلیارد تومان برای این طرح‌ها در نظر گرفته شده و با چنین روندی، تکمیل آنها 13 سال زمان می‌برد.
طرح‌های عمرانی که عنوان آن در بودجه‌های سالانه «طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای» است، شامل پروژه‌های ملی و استانی است. در میان انبوه مشکلاتی که طرح‌های عمرانی با آن روبه‌روست، مسأله کمبود اعتبار و همچنین عدم تخصیص اعتبارات مصوب، از مشکلات اساسی است. بودجه‌های عمرانی در دولت‌های مختلف به بهانه کسری بودجه، همواره کمترین تخصیص را دارد. از همین رو، دقت و واقع‌بینی در برنامه‌ریزی مالی این طرح‌ها که در سند بودجه منعکس می‌شود، ضرورت ویژه‌ای دارد.
 
طرح‌های عمرانی
در بودجه 1404
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، کل اعتبارات طرح‌های عمرانی در مصارف عمومی دولت برابر ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است که شامل ۳۸۸ هزار میلیارد تومان طرح‌های دستگاه‌های اجرایی ملی، ۹۴ هزار میلیارد تومان اعتبار دستگاه‌های اجرایی محلی در استان‌ها و ۱۱۷ هزار میلیارد تومان اعتبارات ردیف‌های متفرقه است. به این ترتیب 65 درصد از بودجه عمرانی مربوط به طرح‌های ملی، 16 درصد مربوط به ردیف‌های متفرقه و 19 درصد مربوط به طرح‌های استانی است.
البته بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در کشور و طرح‌های عمرانی بزرگ از طریق شرکت‌های دولتی انجام می‌شود که بودجه آنها خارج از بودجه عمومی دولت مورد بررسی قرار می‌گیرد و اعداد و ارقام آن در بودجه عمومی لحاظ نشده است. به طور مشخص در لایحه بودجه سال آینده بالغ بر 1200 هزار میلیارد تومان هزینه سرمایه‌ای برای شرکت‌های دولتی پیش‌بینی شده است که بخشی از آن (حدود 156 هزار میلیارد تومان) از طریق بودجه عمومی دولت و بقیه آن از طریق منابع داخلی خود این شرکت‌ها تأمین می‌شود. بنابراین علاوه بر رقم 600 هزار میلیارد تومانی که در مصارف عمومی دولت برای طرح‌های عمرانی در نظر گرفته شده است، پیش‌بینی شده حدود 1200 هزار میلیارد تومان دیگر نیز توسط شرکت‌های دولتی سرمایه‌گذاری شود. علاوه بر این، شهرداری‌های کشور نیز در سرمایه‌گذاری‌های عمومی نقش دارند که بودجه آنها مستقل از بودجه دولت بوده و ارقام آن در بودجه عمومی لحاظ نمی‌شود.
همچنین بر اساس قانون «استفاده متوازن از امکانات کشور و توزیع عادلانه و رفع تبعیض و ارتقای سطح مناطق کمتر توسعه‌یافته و تحقق پیشرفت و عدالت»، علاوه بر ارقام ذکر شده، 110 هزار میلیارد تومان دیگر برای اعتبارات عمرانی دستگاه‌های اجرایی محلی در استان‌ها در نظر گرفته می‌شود. این رقم از سرجمع اعتبارات بودجه عمومی دولت کسر و به اعتبارات عمرانی استانی اضافه می‌شود. بخشی از منابع دستگاه‌های اجرایی کشور که تحت عنوان منابع اختصاصی شناخته می‌شود نیز می‌تواند به مصارف سرمایه‌ای این دستگاه‌ها اختصاص یابد. در لایحه بودجه 1404 این رقم برابر 40 هزار میلیارد تومان است.

رشد اعتبارات
از محل منابع عمومی
در لایحه بودجه 1404 میزان اعتبارات عمرانی از محل منابع عمومی نسبت به قانون بودجه 1403 حدود 50 درصد رشد داشته است، اما سهم این اعتبارات از کل منابع و مصارف عمومی دولت در لایحه بودجه سال 1404 حدود 12 درصد است که نسبت به قوانین بودجه سال‌های قبل به طور قابل‌توجهی کمتر است. بر اساس این گزارش، سهم اعتبارات مصوب عمرانی در سال‌های اخیر روند کاهشی داشته و این نسبت در قانون بودجه 1404 به کمترین مقدار خود در 10 سال اخیر رسیده است.

بودجه طرح‌های عمرانی استانی
یکی از نقاط قوت بودجه‌های عمرانی در سال 1403 و 1404، کاهش سهم ردیف‌های متفرقه در لایحه و اضافه شدن اعتبارات آن به طرح‌های مشخص و شفاف هر دستگاه است که این تغییر شفافیت بیشتر بودجه عمرانی را در پی دارد. بر طبق گزارش بررسی بودجه عمرانی سال آینده، سهم اعتبارات ملی اندکی کاهش یافته و سهم اعتبارات استانی از کل اعتبارات عمرانی افزایشی است. با در نظر گرفتن اعتبارات قانون استفاده متوازن(3 درصد کل بودجه عمومی) و اعتبارات طرح‌های ملی واگذار شده به استان، سهم استان‌ها از اعتبارات عمرانی مصوب به نزدیک 28 درصد خواهد رسید.
 
بازنگری در طرح‌ها
با طولانی شدن روند تکمیل طرح‌های عمرانی و انتقال این طرح‌ها به سال‌های بعد، در بودجه سال آینده 20 درصد طرح‌ها از نظر تعداد و 11 درصد از نظر بودجه اختصاص‌یافته، سرمایه‌گذاری جدید محسوب نمی‌شوند. در میان پروژه‌های عمرانی غیرجاری نیز در بودجه سال آینده، طرح‌هایی دیده می‌شود که متعلق به 20 سال پیش است. مشخص است که به دلیل تغییر و تحولات مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و اقلیمی در کنار توسعه فناوری، این طرح‌ها بعید است مطابق نیازهای امروز کشور باشند. همچنین روشن است که به دلیل تغییرات برنامه‌های توسعه و سایر اسناد بالادستی در کشور طی 20 سال گذشته این طرح‌ها نیازمند بازنگری و غربالگری جدی هستند.
 
انباشت 1713 طرح غیرجاری
همچنان مهم‌ترین چالش در برنامه‌ریزی و مدیریت طرح‌های عمرانی دولت، ناکارآیی مصارف عمومی و تعداد بالای طرح‌هایی است که بدون پیشرفت قابل توجه از سالی به سال دیگر منتقل می‌شوند. در لایحه بودجه سال جاری 1713 طرح غیرجاری وجود دارد که اتمام همه آنها حدود 4600 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و درسال 1404 صرفاً 350 هزار میلیارد تومان آن قابل تأمین است. به این ترتیب، حدوداً 13 سال زمان برای اتمام این طرح‌ها لازم است.
 لایحه بودجه سال 1404 در راستای غربالگری طرح‌ها و تمرکز منابع در طرح‌هایی با بازده اجتماعی بالا ،گام مؤثری برنداشته است. توزیع منابع محدود بودجه‌ای به این حجم از طرح‌ها که زمان زیادی از انجام مطالعات توجیهی آنها گذشته است، یکی از عوامل ناکارآیی مصارف عمومی در حوزه اعتبارات عمرانی است.
 
89 درصد طرح‌های عمرانی امسال به سال بعد می‌رود
از مجموع 1713 طرح عمرانی غیرجاری، براساس برآوردهای سازمان برنامه و بودجه کشور، قرار است 7 طرح در سال 1404 به اتمام رسیده و عمده طرح‌ها تا پایان سال 1407 تکمیل شوند. با وجود این و با در نظر گرفتن روند تخصیص اعتبارات عمرانی در سال‌های اخیر، بعید است طرح‌ها در زمان مشخص شده تکمیل شوند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، در سال 1403 حدود 89 درصد طرح‌ها برخلاف برنامه‌ریزی اولیه به اتمام نمی‌رسد.
یکی از عوامل انباشت طرح‌های نیمه‌تمام در کشور، عدم رعایت دقیق مراحل مقدماتی در تعریف و تصویب طرح‌های عمرانی است. بی‌توجهی به مطالعات توجیهی طرح‌ها و عدم انتشار آنها (با وجود الزامات قانونی متعدد) موجب شده تعریف و تصویب طرح‌ها تحت تأثیر عواملی خارج از حوزه فنی و اقتصادی قرار گرفته و کشور را درگیر مسأله سرمایه‌گذاری‌های بدون بازگشت کرده است.