یادداشت
کدام آثار تاریخی می‌تواند در حراج فروخته شود؟
محمدرضا کارگر
رئیس سابق موزه ملی
کدام آثار تاریخی می‌تواند در حراج فروخته شود؟
یکبار برای همیشه باید این موضوع را روشن کرد که چه آثاری می‌تواند در داخل کشور خرید و فروش شود؟ میراث فرهنگی به دو مقوله منقول و غیر منقول تقسیم می‌شود.
میراث فرهنگی غیر منقول، بناها و محوطه‌ها هستند. میراث فرهنگی منقول که از نام آن هم پیداست، مجموعه آثاری هستند که می‌توانند جا به جا شوند.
بحث این یادداشت میراث فرهنگی منقول است نه غیر منقول. بنابراین وارد میراث غیر منقول نمی‌شویم اما میراث فرهنگی منقول به دو موضوع و دسته تقسیم می‌شود. میراث فرهنگی‌ای که ماهیتاً متعلق به دولت است و میراث فرهنگی که می‌توانند توسط افراد حقیقی یا حقوقی مالکیت داشته باشند و خرید و فروش آنها مجاز است. حالا این سؤال را باید پاسخ داد، خرید و فروش چه اشیایی مجاز است؟ اشیایی که متریال و جنس آنها به گونه‌ای باشد که اگر زیر خاک قرار بوده است پنهان شده باشد، این آثار محکوم به نابودی هستند مثل آثاری از جنس کاغذ پارچه یا جنس چوب یا مثلاً از چرم. به عبارت دیگر آثاری که نمی‌توانند ماحصل کاوش باشند.
بنابراین مشخصاً آثاری از کاغذ هستند و می‌توانند در مالکیت فرد حقیقی و حقوقی قرار بگیرند. اگر مالکیت این آثار قبلاً متعلق به وزارت(سازمان) میراث فرهنگی نبوده و در موزه‌ای ثبت نشده باشد یا جزو آثاری که به سرقت رفته نیست و پرونده حقوقی ندارد، این اشیا با هر قدمتی می‌توانند توسط مالکیت حقیقی به خرید و فروش برسند. بنابراین خرید و فروش آنها هم هیچ‌گونه اشکالی از منظر قانون ندارد فقط خروج اینها از کشور با تشخیص میراث فرهنگی است.
آنهایی که دارای شأن ملی هستند، قطعاً باید در کشور نگهداری شوند و حق خروج از کشور را ندارند. این اثری که در حراج تهران به فروش رفت یک مینیاتور مربوط به رضا عباسی است. اشیایی قدیمی‌تر از دوران صفوی از جمله نوشته‌هایی از دوره تیموری هم در این برنامه به حراج گذاشته شد. بنابراین خرید و فروش آثار کاغذی به هیچ عنوان خلاف ضوابط و قانون نیست. با قرار گرفتن در حراج، اطلاعات آن هم در اختیار میراث فرهنگی قرار می‌گیرد. دارنده این اثر هم می‌تواند هر وقت اراده کند، این اثر را در داخل کشور بفروشد. میراث فرهنگی یا هر دستگاه دیگری هم اگر اعتبار مالی داشته باشد می‌تواند این آثار را بخرد و در موزه یا هر جای دیگری آن را نگه دارد. نباید به اشتباه گفته شود که خرید و فروش آثار کاغذی در ایران قدغن است، چون همه دارندگان این آثار، آثارشان را رو نمی‌کنند و به یک شکلی آن را روانه خارج می‌کنند. این اتفاق خطرناک و ظلمی به آثار فرهنگی است.
