نیلوفر منصوری
خبرنگار

فروشنده‌ها با لحن و صدای بلند حتی در داد زدن رقابت می‌کنند تا مشتریان بیشتری را به داخل مغازه‌ها بکشانند.  خیابان‌های شهر با نزدیک شدن به عصر شلوغ می‌شود. فروشنده‌ای فریاد می‌زند: «کپسول عشق آوردیم دونه‌ای 120 تومان». مرد جوانی هم عروسک‌های خرسی و خرگوشی را در دست گرفته تا توجه مشتریان را به سمت خود جلب کند. گویا کاسبی دستفروشان در جلوی مغازه‌ها بهتر است. از فروشنده جوانی که در پیاده‌رو عروسک، شمع، گل، شکلات، قلب و... بساط کرده، قیمت عروسک خرسی کوچکی را می‌پرسم، می‌گوید: «قیمت‌ها متفاوت است اما از 250 هزار تومان تا 15 میلیون هم عروسک دارم، بستگی به سلیقه شما دارد.»

پک ولنتاین
کنار مغازه گل‌فروشی، باکس‌های هدیه قد و نیم قد قرمز رنگ ردیف شده‌اند. هر چند دقیقه یک بار با انتخاب مشتری یکی از هدیه‌های تزئینی مخصوص ‌این روز داخل باکس با گل تزئین می‌شود. خرس‌های عروسکی، گل، کاکائو، کپسول عشق و... از اجناس مورد پسند برای ‌این روز است. چند دختر جوان که سرگرم بررسی باکس‌های چوبی و کاغذی قرمز رنگ مغازه هستند، با شوق‌ و ذوق از برنامه‌هایشان می‌گویند. یکی از آنها درباره فلسفه این روز می‌گوید: «ولنتاین به نوعی پاسداشت عشق است و با هدیه‌ای مناسب به نامزد، عشق را یادآور می‌شویم. البته به نظر من این موضوع غرب‌گرایی نیست و بحث خوشحال بودن، هدیه دادن و تکثیر محبت است.»
ویترین مغازه‌ها پر رنگ و لعاب‌اند و بسته‌بندی‌های آماده هدیه ولنتاین نیز بسیار چشم‌نواز. جعبه‌هایی کاغذی یا چوبی که درون آن اجناس مختلف لابه لای خزه‌ها و خنزرپنزر پر شده است. یکی از مغازه‌داران درخصوص قیمت پک‌های آماده می‌گوید: «قیمت پک‌های کوچک تا بزرگ از یک میلیون و 500 هزار تومان تا 7 میلیون تومان است. اما با‌این حال می‌توانیم به سلیقه خودمان آن را آماده کنیم. مثلاً چند مدل شکلات، پاستیل، اسمارتیز، بطری شیشه‌ای شکلات، خرس شیشه‌ای، عروسک، کپسول عشق، جاسوئیچی، دستبند و گردنبند در آن قرار بدهیم. پک‌های مختص خانم‌ها که داخل آن علاوه بر چند نوع شکلات، لوازم آرایش‌های مینی‌مال دارد و پک‌های آقایان هم که جاسوئیچی، فندک و سیگار داریم و هدیه‌های خاص خودش را دارد.»
پسر جوانی با دقت ویترین مغازه را تماشا می‌کند و چند باری از مغازه‌دار قیمت پک‌های ولنتاین را می‌پرسد. با شنیدن قیمت‌ها چشمانش گرد می‌شود. می‌گوید: «هر چند شرایط مالی چندان خوبی ندارم اما با پس‌انداز هر سال برای همسرم یک طلای خیلی کوچک می‌خریدم. ولی امسال هر چقدر منابع مالی خودم را مدیریت کردم، اما باز هم نمی‌توانم یک طلای خیلی کوچک تهیه کنم. ترجیح می‌دهم یک هدیه دیگر بخرم. البته قیمت شکلات‌ها و گل هم این روزها سر به فلک کشیده است.»

بازار کم رونق و هدایای عجیب
بازار ‌این روزهای خرید کادوی ولنتاین هر چند در تکاپو است، اما کم رونق است. صاحب یکی از مغازه‌ها در خصوص وضعیت کسب و کار این روزها به «‌ایران» می‌گوید: «هرچند داخل فروشگاه‌ها و مغازه‌ها با کالاهایی مثل خرس عروسکی و شکلات و هدایای دیگر پر است، اما خرید و فروش چندانی انجام نمی‌شود. مردم می‌آیند و قیمت را پرس و جو می‌کنند اما چیزی نمی‌خرند. جدا از موضوع فرهنگی برای ما، جیب‌های خالی و مشکلات اقتصادی روی شهروندان تأثیر گذاشته و باعث بی‌رونق شدن بازار‌ این روزها شده است.» او ادامه می‌دهد: «سال‌های گذشته از نیمه‌های بهمن مردم هدیه‌های‌شان را زودتر تهیه می‌کردند اما امسال خیلی خلوت است.»
گل رز، یکی از زیباترین و پرطرفدارترین گل‌هاست؛ گلی با نماد عشق برای ابراز علاقه به نامزد که در بیشتر مناسبت‌های مختلف خریداری می‌شود. ولنتاین از آن جمله مناسبت‌هایی است که خرید و فروش گل از اصول اولیه آن به شمار می‌رود؛ از گل‌، خرس‌های عروسکی قرمز و شکلات گرفته تا یک قطعه طلا و حتی گوشی موبایل جزو هدایای ولنتاین محسوب می‌شود. اما در چند سال اخیر، هدایای عجیب و غریبی مثل بچه گربه و توله سگ‌های کوچک و لاکچری به سبد هدایای ولنتاین اضافه شده است.
مرد جوانی کنار خیابان، دو توله سگ آپارتمانی و فانتزی با لباس‌های قرمز را روی دست خود نگه داشته است. چند نفری برای خرید و تماشا دور مرد حلقه زده‌اند، همهمه‌ای برپا شده و برای حیوانات بی‌زبان غش و ضعف می‌روند. «سگ و گربه با لباس ولنتاین!!» فروشنده این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «بهترین هدیه برای ولنتاین. طبیعی و زیبا. بهترین هدیه برای شریک زندگی‌تان می‌تواند یک موجود زنده باشد. این حیوانات، وسایل تکمیلی هم دارند که با داشتن آنها لحظات خوشی را در کنار عزیزانتان سپری می‌کنید.» گشتی در پیج‌های اینستاگرامی گواه این موضوع است که خرید و فروش حیوانات خانگی در این روزها بیشتر شده است. اما فعالان حقوق حیوانات هم در این زمینه واکنش نشان داده‌اند و معتقدند ولنتاین تبدیل به روز سیاه حیوانات شده است. حیوانات در این روزها مثل یک کالای بی‌جان خرید و فروش می‌شوند، البته با قیمت‌های فضایی. سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات معتقد است: «وجه بارز خریدن حیوان خانگی به عنوان هدیه، احساسی‌بودن این اقدام است. در شرایط احساسی افراد هیچ نگاهی به آینده و شرایط لازم برای نگهداری از حیوان ندارند و صرفاً به شادی لحظه‌ای فرد هدیه‌گیرنده فکر می‌کنند. در چنین شرایطی خریدن هدیه‌ای از جنس موجود زنده برای روابطی که ممکن است دوام چندانی هم نداشته باشد در نهایت به ظلم و آزار حیوانات بدبخت منجر خواهد شد.»

عشق‌ایرانی یا اروپایی؟
گذشته از فضای حقیقی، فضای مجازی نیز آکنده از ‌این رفتارهاست. هرساله در آستانه ولنتاین، پست‌ها و استوری‌های مناسبتی فراوان می‌شود. به همین جهت عده‌ای هم به‌ این نکته می‌پردازند که «عشق‌ ایرانی چه کم از عشق غربی دارد.» و چرا به جای ولنتاین، روز عشق‌ایرانی جشن گرفته نمی‌شود؟ مریم خضرایی، جامعه‌شناس معتقد است که نظریات مختلفی در ‌این زمینه وجود دارد. او به «‌ایران» می‌گوید: «گروهی به وارداتی بودن پدیده ولنتاین باور دارند و به همین جهت برای آن ارزش و اهمیتی قائل نیستند. زیرا معتقدند که به صورت مقطعی و بین جوانان و نوجوانان رواج دارد و این نوعی مبادله اقتصادی در جامعه را رقم می‌زند و با بافت هویتی و اجتماعی همخوانی ندارد. گروه دیگر روز ولنتاین را روز عشق و اهمیت دوستی در جهان امروزی می‌دانند و معتقدند ولنتاین نمادی برای عینیت‌بخشی به اهمیت پیوندهای دوستی در دنیای امروز است.»
این استاد دانشگاه با بیان ‌اینکه روایت امروزی ولنتاین واکنشی به نبود شادی، محبت و مهم تلقی شدن در بین افراد جامعه است، می‌افزاید: «محدودیت در برنامه‌های شاد فرهنگی، یکی از دلایل گرایش مردم به مناسبت‌هاست. گویی مردم امروزه بیش از گذشته نیازمند محبت و عشق ورزیدن هستند به همین جهت به هر دلیلی دنبال شادی و نشاط  می‌گردند. شادی و عشق‌ورزی، دو مکانیزم قدرتمند در جامعه برای بقا و سلامت روح و روان است. به طور عمومی‌ در همه جای دنیا مردم دوست دارند در روز ولنتاین یا مناسبت‌های گوناگون مهرورزی و عشق‌ورزی را به یک سنت گسترده‌تر تبدیل کنند تا در درجه اول روح و روان خودشان خوب شود. این موضوع را می‌توان از میان دلنوشته، عکس‌نوشته و جملات رمانتیک در فضاهای مجازی فهمید. گویا مردم تمایل دارند تا از هر اتفاق و پدیده کوچک و جزئی روزمره، مقوله‌ای رمانتیک بسازند. از قدم زدن معمولی در خیابان گرفته تا برگ‌ریزان پاییز و آمدن برف در زمستان و...»
خضرایی در ادامه به شرایط غیربومی و وارداتی بودن ولنتاین اشاره می کند و می‌افزاید: «عامل اصلی که مردم به سنت‌ها و آیین ملیت‌های دیگر روی می‌آورند، آگاهی نداشتن بخشی از جامعه از سنت‌های اصیل‌ ایرانی است. بسیاری از افرادی که مدت‌ها قبل خود را برای ولنتاین آماده می‌کنند، اطلاعات چندانی در مورد جشن سپندارمذگان یا اسپندگان که یکی از جشن‌های اصیل ‌ایرانی است، ندارند. کمی اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی در ‌این مورد، قطعاً نیازمند فرهنگسازی برای گرامیداشت عشق ‌ایرانی است و بدون شک مردم هم استقبال خواهند کرد.» صحبت از عشق در جامعه ‌ایرانی، تاریخچه‌ای به قدمت اشعار، غزلیات و سروده‌های اساطیری دارد. ادبیات و اشعار ملی ما سرشار از داستان‌ها و حماسه‌های عاشقانه است. لیلی و مجنون، شیرین و فرهاد، اصلی و کرم و... نمونه‌های کوچکی از ادبیات عاشقانه ‌ایرانی است.‌ این استاد دانشگاه معتقد است: «ایرانیان از همان گذشته معتقد بودند که عشق باید در دل پنهان بماند، عشق یک مفهوم فرازمینی و دست نایافتنی است که فقط انسان‌های وارسته و خاص را درگیر خود می‌کند.» او در پاسخ به‌ این سؤال که با توجه به‌اینکه اشتیاق جوانان نسبت به ولنتاین روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شود، چه باید کرد، می‌گوید: «نیاز و ایجاد بهانه ای برای شادی تنها دلیل اقبال روزافزون جامعه ‌ایرانی به ولنتاین می تواند باشد. باید با فرهنگسازی بتوان جوانان را به سمت و سوی عشق واقعی سوق داد.»