نظریه‌های جدید، توسعه را یک پروژه مشترک توصیف می‌کنند. در این پروژه مشترک دولت راهبری می‌کند و بازیگران بیرون دولت، عاملان اصلی هستند. به نظر می‌رسد مسعود پزشکیان برای پروژه مهم دولت چهاردهم، یعنی عدالت آموزشی همین مسیر را دنبال می‌کند. اظهارات رئیس جمهوری در جلسه پنجشنبه گذشته «محرومیت‌زدایی از فضاهای آموزشی» ناظر بر همین است. پزشکیان به جای تأکید بر اینکه «دولت چهاردهم می‌خواهد محرومیت‌‌ها را رفع کند» یا گفتن اینکه «دولت چهاردهم قصد دارد عدالت آموزشی ایجاد کند» گفت که «رویکرد دولت در اجرای طرح بزرگ ملی عدالت آموزشی، رویکرد پایین به بالا و مردم‌محور است.»
رئیس جمهوری اضافه کرد: «ویژگی مهم این طرح، حذف بوروکراسی اداری، ‌عدم اتکا به بودجه‌های دولتی، جلب مشارکت و همکاری مردم؛ از تأمین منابع مالی تا ساخت و ساز در کنار کمک دیگر نهادهای حمایتی است.» آنچه پزشکیان در نظر دارد، متکی به رهیافت‌های تازه علم توسعه است، اما این ضعف را هم دارد که این فرآیند، تجربه‌ای آزموده نشده در ایران است. در گذشته به رغم آنکه بر حضور و نقش بخش خصوصی و مردم تأکید می‌شد، اما دولت بود که نقش طراح، سیاست‌گذار، عامل و مجری را داشت. این رویکرد دستاورد چندانی نداشت، هرچند هزینه‌ها و منابع زیادی صرف شد. حالا پزشکیان قصد دارد راه تازه‌ای را دنبال کند. در این راه بوروکراسی دولتی که بیشتر ترمز است تا شتاب دهنده، حذف می‌شود، اعتبار خواستن از دولت به حداقل می‌رسد و به جای دیوان‌سالاری و جلسه گذاشتن بوروکرات‌ها، مردم نقش اصلی را بر عهده خواهند داشت. البته عدالت آموزشی که آن را می‌توان دغدغه جدی دولت و رئیس جمهوری برشمرد، دو بخش دارد. بخش نخست؛ رفع محرومیت فیزیکی فضاهای آموزشی است و بخش دوم؛ کیفی شدن نظام آموزشی. اگر در بخش اول بتوان فقط با کمک مردم کار را پیش برد، افزایش کیفیت نظام آموزشی، به نحوی که دانش‌آموز ایرانی در زابل همان آموزشی را دریافت کند که دانش‌آموز ایرانی در تهران، قطعاً به یک تحول ساختاری و اداری در آموزش و پرورش نیاز دارد. ایجاد این تحول، فقط در اختیار دولت نیست و نیازمند همکاری نهادهای تصمیم‌گیر مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی است. لذا اگر در ایجاد عدالت در فضای آموزشی می‌توان بدون بوروکراسی پیش رفت، در اصلاح نظام آموزشی بدون بوروکراسی کاری پیش نمی‌رود.
 
پشتیبانی و تسهیل‌گری دولت
دستورکار جلسه پنجشنبه گذشته «بررسی وضعیت پیشرفت نهضت توسعه عدالت در فضاهای آموزشی و آخرین اقدامات اجرایی و عملیاتی در این زمینه» بود. ترکیب حاضران جالب بود؛ بخش‌ها و نهادهایی که به صورت جدا مدرسه می‌سازند؛ اعضای جامعه خیرین مدرسه‌ساز، نمایندگان بنیاد برکت، بنیاد علوی و سازمان بسیج سازندگی. یک رویکرد پزشکیان در مدرسه‌سازی، همپوشانی و هم‌راستا کردن فعالیت این بخش‌ها است. به نظر می‌رسد بخشی از بی‌عدالتی در فضاهای آموزشی، نبود یک نظام هماهنگ‌ساز میان مدرسه‌سازان است.
مسعود پزشکیان رویکرد دولت در اجرای این طرح بزرگ ملی را پایین به بالا و مردم‌محور عنوان کرد و گفت: ویژگی مهم این طرح حذف بوروکراسی اداری، ‌عدم اتکا به بودجه‌های دولتی و جلب مشارکت و همکاری مردم از تأمین منابع مالی تا ساخت و ساز در کنار کمک دیگر نهادهای حمایتی است.
رئیس جمهوری، نابرابری در سرانه فضاهای آموزشی در برخی استان‌ها را ناشی از غفلت و نبود نظارت بر طرح‌های توسعه‌ای در گذشته دانست و تصریح کرد‌: در نهضت توسعه عدالت در فضاهای آموزشی، هیچ شهر و روستای فاقد مدرسه‌ای در هیچ نقطه‌ای از کشور نباید از دید پنهان بماند، تمهید فضای فرهنگی و ورزشی در احداث مدارس جدید مورد تأکید است.
 پزشکیان از مشارکت و اقدامات ارزشمند نهاد‌های حاضر در جلسه  یاد کرد و گفت‌: دولت  هم در بُعد وظایف قانونی خود و هم در بُعد حمایتگری از توسعه امور خیریه در کشور، از شما پشتیبانی خواهد کرد و برای رفع موانع و تسهیل این اقدامات از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد.
رئیس جمهوری با بیان اینکه شیوه مدیریت و اجرای طرح محرومیت‌زدایی از فضاهای آموزشی قابل تعمیم به دیگر بخش‌ها تا رفع کامل محرومیت از کشور است، تصریح کرد: اگر با صداقت در رفتار و عمل خود بتوانیم امید و اعتماد را به مردم بازگردانیم و آنان را به صحنه بیاوریم، هیچ مشکل لاینحلی در کشور نخواهیم داشت.
 
جایی برای مردم
تأکید پزشکیان بر اینکه «اگر ما با صداقت در رفتار و عمل خود بتوانیم امید و اعتماد را به مردم بازگردانیم و آنان را به صحنه بیاوریم، هیچ مشکل لاینحلی در کشور نخواهیم داشت» حاوی نکات و درس‌های بسیاری است.
بزرگ شدن ابعاد و حجم دولت، باعث شده است که نهاد دولت همه نقش‌ها و عاملیت همه حوزه‌ها را به خود اختصاص دهد.
در نتیجه این وضعیت، دیگر فضایی – اعم از فضای کالبدی شهری یا فضای اجتماعی و سیاسی و قانونی- برای نقش‌آفرینی و عاملیت مردم باقی نمی‌ماند. با نظرداشت این نکته که پزشکیان وارث ناترازی در حوزه انرژی است، او وارث ناترازی در حوزه عاملیت‌های اقتصادی و اجتماعی در کشور هم هست، ناترازی‌ای که در آن دولت در همه بخش‌ها حضور دارد و جایی برای حضور دیگران نمانده است. اگر پزشکیان بتواند پروژه خود مبنی بر رفع محرومیت فضاهای آموزشی را تنها با کمک مردم و بدون دخالت دولت پیش ببرد، می‌توان ادعا کرد این عدالت آموزشی در درجه دوم اهمیت قرار خواهد داشت.
درجه اول اهمیت را می‌توان نقش و عاملیت مردم دانست که بدون پول و مدیریت و دخالت بوروکرات‌ها پروژه‌ای ملی را تعریف کردند و آن را به سرانجام رساندند. این امر می‌تواند ناظر بر دغدغه جدی خود رئیس‌جمهوری هم باشد؛ همان دغدغه‌ای که در زاهدان عنوان کرد و گفت پویایی و توسعه جامعه در گرو قوی شدن همزمان و همراستای دولت و ملت است. نهضت ایجاد عدالت در فضاهای آموزشی، تمرینی برای قوی شدن جامعه‌ای است که اساساً نهاد دولت جای او برای بازی و نقش‌آفرینی را تنگ کرده است.