مرجان قندی
خبرنگار

سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها اخیراً آمار متحیرکننده‌ای را منتشر کرد. از جمله این که تقریباً ۴۰ درصد مردم دنیا هر روز فست‌فود می‌خورند! همین موضوع یکی از عوامل اصلی چاقی و اضافه وزن در اکثر مردم دنیا شده است و مهم‌تر از همه اینکه بیماری‌های مزمنی هم هستند که رابطه مستقیمی با فست‌فودها و تغذیه ناسالم دارند و بعضی از آنها بسیار خطرناک و مرگبار هستند. این در حالی است که تا همین چند سال‌ قبل خوردن یک وعده فست‌فود در روزهای آخر هفته فقط جزئی از تفریحات محسوب می‌شد. این روزها اما حتی اگر اهل رستوران‌گردی هم نباشید، حتماً آدرس و اسم خیابان‌هایی را که رستوران‌هایش اغلب غذای فست‌فود دارند، می‌شناسید یا شنیده‌اید. این خیابان‌ها با غروب آفتاب وقتی ساعت از 20 می‌گذرد و خیابان‌ها از ترافیک‌های سنگین خالی می‌شود نه تنها خلوت نمی‌شوند بلکه هر چه ساعت می‌گذرد شلوغ‌تر هم می‌شوند. شلوغ بودن این خیابان‌ها در سرتاسر ایام هفته نشان می‌دهد حضور افراد در این رستوران‌ها فقط مربوط به بحث تفریح و رستوران‌گردی نمی‌شود بلکه با بالا رفتن سرعت زندگی خیلی اوقات افراد به ناچار وقت کمتری برای برخی از فعالیت‌های روزمره مثل آشپزی می‌گذارند. همچنین طبق مشاهدات و گفته‌های رستوران‌‌داران، میزان مصرف فست‌فود میان مردم بخصوص جوانان بسیار بیشتر از غذاهای سنتی و ایرانی است. مجید ولی‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات چاقی ایران در نهمین همایش پیشگیری و درمان چاقی، از افزایش شیوع اضافه وزن ایرانیان خبر داد و گفت:«همه گروه‌های سنی تحت تأثیر چاقی هستند، به طوری که حدود ۱۶ درصد کودکان و نوجوانان و حدود ۶۰ درصد افراد بالغ به چاقی و اضافه وزن دچار شده‌اند. این آمار در حالی منتشر شد که تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد ریسک ابتلا به ۲۲ نوع سرطان از جمله سرطان‌های سینه و پروستات در اثر اضافه وزن و چاقی افزایش می‌یابد و باعث می‌شود بیماری‌های گوارشی مانند سنگ کیسه صفرا، رفلاکس و آسم زیاد شود. به گفته عزیزی، در دوران کودکی و نوجوانی بخصوص تا هشت سالگی تغذیه سالم و فعالیت بدنی مناسب مهم‌ترین عامل پیشگیری از بروز اضافه وزن و چاقی در بزرگسالی است.»
با این غذاها به استقبال سرطان می‌روید
ممکن است هر کسی بداند خوردن غذاهای مشخصی می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌ها را افزایش دهد، اما اغلب افراد برایشان سخت است عادات غذایی خود را تغییر دهند. وقتی افراد بدانند چه نوع غذاهایی را بیشتر بخورند و چه غذاهایی را کمتر، در مسیر درست رژیم غذایی سالم قرار می‌گیرند. سعید کیمیاگر، متخصص تغذیه با بیان این مطلب می‌گوید:«فست‌فودها منبع غنی اسیدهای چرب ترانس هستند. اسید چرب ترانس یکی از مهم‌ترین موادی است که ماشه پیری را می‌چکاند. اثرات منفی اسیدهای چرب آنقدر زیاد است که با جزئیات آن می‌‌توان یک کتاب نوشت، اما اجازه بدهید تنها به بدترین آن اشاره کنم؛ التهاب. دریافت طولانی‌مدت اسیدهای چرب ترانس مثل شعله‌ور شدن نفت سفید روند التهاب را در بدن شروع کرده و به طور مزمن گسترش می‌‌دهد. اصلی‌ترین راهکار جلوگیری از این مشکل این است که نگاهتان را از روی رنگ و لعاب غذاهای فست‌فودی بردارید. به رستوران که می‌روید به ترکیبات غذایی که سفارش می‌دهید دقت کنید. هنگام خرید مواد غذایی برچسب مشخصات روی آنها را با دقت بخوانید و در صورت مشاهده اسیدهای چرب ترانس یا روغن هیدروژنه یا اجزای هیدروژنه در ترکیبات مواد غذایی در انتخاب خود تجدید‌نظر کنید.»
 وی با بیان اینکه ایرانی‌ها مردمی‌ خوش‌ذائقه و دارای تنوع غذایی بسیار بالا هستند، اما در این میان آنچه قابل تأمل است الگوی تغذیه‌ای است، می‌افزاید:«غذاهای آماده بیرون مثل پیتزا، سوسیس، کالباس و... به علت داشتن نیترات و نیتریت سرطان‌زا هستند و مصرف روغن‌های چند بار مصرف به دلیل حرارت بالایی که می‌بینند اکسیده شده و علاوه بر سرطان‌زا بودن باعث افزایش چربی‌های خون بخصوص کلسترول می‌شوند. نمک و ادویه موجود در این مواد نیز باعث افزایش فشار خون شده و به علت کالری بالا نقش مهمی در چاقی دارند اما از نظر ارزش غذایی ارزش زیادی ندارند.»

خوشمزه اما خطرناک
این متخصص با اشاره به اینکه اثرات منفی که مصرف غذاهای فست‌فودی روی سلامتی و تغییر کیفیت و سبک زندگی افراد می‌گذارد یک مسأله جدی است، می‌گوید:«واقعیت این است که غذاهایی وارد فرهنگ غذایی ما شده‌اند که خیلی زود توسط تبلیغات رنگارنگ جای غذاهای باارزش ما را گرفته‌اند، مثل کباب ترکی که خیلی طرفدار دارد. گوشت قرمز برای بیماران قلبی و عروقی، افراد دارای فشار خون، کلسترول بالا، بیماران کلیوی و... بسیار خطرناک و مضر است. نکته مهم در مورد کباب ترکی روش و نوع پخت آن است که خوب و مورد تأیید نیست، چون در این روش گوشت به هم فشرده شده و با حرارت کم و آرام‌آرام نیم‌پخت می‌شود و حرارت بدون اینکه به تمام قسمت‌های گوشت برسد، بریده شده و استفاده می‌شود. رستوران‌های عرضه‌کننده کباب ترکی می‌توانند محل‌های خوبی برای رشد باکتری‌هایی چون سالمونا، استافیلوکوک اورئوس و... باشند که می‌توانند مسمومیت‌های شدیدی ایجاد کنند. از جمله در زنان باردار حتی وجود توکسوپلاسموز هم قابل انکار نیست. این غذا می‌تواند خطر بیماری‌های انگلی بخصوص در کودکان را زیاد کند. چون روش پخت که ایراد دارد هیچ، مکان پخت کباب ترکی هم خود به خود در معرض انواع آلودگی‌های محیطی قرار دارد و خطرش را چند برابر می‌کند. برخی افراد با انتخاب مرغ سوخاری فکر می‌کنند غذایی با ارزش غذایی مناسب و نسبتاً سالم می‌خورند، اما باید بدانند که این غذا هم جزو غذاهای پرخطر است، چون گوشت مرغ خامی که یکباره و به مدت کوتاه وارد روغن داغ می‌شود، کاملاً پخته نمی‌شود و حرارت کافی نمی‌بیند. پس امکان انتقال آلودگی بسیاری دارد. بنابراین توصیه می‌شود افرادی همچون زنان باردار، کودکان و سالمندان و افرادی که بیماری‌های گوارشی دارند از غذاهای آماده بیرون که شامل گوشت و مرغ نیمه پخته شده است، اصلاً مصرف نکنند. دوم اینکه روغنی که برای سرخ کردن این غذا استفاده می‌شود معمولاً نوع نامرغوب است و چون اغلب چند بار مورد استفاده قرار می‌گیرد موجب تولید یک ماده سرطان‌زا می‌شود.»
کیمیاگر ادامه می‌دهد: «این روزها در برخی از رستوران‌ها قسمتی به نام «سالاد بار» باب شده که برای دوستداران سالاد و سبزیجات یک انتخاب فوق‌العاده است؛ سالادبارهای کوچک و جمع و جور فقط شامل چند نوع سبزیجات رایج هستند، اما در برخی رستوران‌ها سالادهای متنوع و رنگارنگ روی میزهای طویلی خودنمایی می‌کنند مثل سالاد ماکارونی و آلمانی و... وقتی افراد با تنوع زیادی از سالاد و سبزیجات مواجه می‌شوند می‌خواهند همه آنها را امتحان کنند. بدون شک سالادها از فست فودهایی که راجع به آنها گفتیم غذاهای سالم‌تری هستند اما اینجا هم باید مراقب باشید، چون چاقی همه جا در کمین است، حتی لابه‌لای سالاد‌بارها.»
وی با بیان اینکه با بررسی آمار مصرف مواد غذایی کشور و میانگین‌های جهانی به روشنی پیداست که ایران در وضعیت غذایی درستی قرار ندارد، می‌گوید:«اصلاح الگوی تغذیه‌ای با آموزش‌های بنیادین و آگاه کردن مردم از تبعات الگوی غذایی غلط می‌تواند به بهبود وضعیت غذایی جامعه بویژه نسل‌ جوان کمک کند. تغذیه مناسب و رژیم غذایی صحیح در جلوگیری از بسیاری از بیماری‌های گوارشی مثل سرطان کبد، مری و سرطان پانکراس نقش مهمی ایفا می‌کند و برای مقابله با بیماری‌های گوارشی باید از برنامه غذایی‌ای پیروی کرد که در آن مقدار مصرف چربی کم و مواد مغذی فراوان باشد. با کمی توجه می‌فهمید مصرف مواد مغذی و سالم نه تنها انرژی لازم را برای بدن تأمین می‌کند، بلکه می‌تواند به جنگ بسیاری از بیماری‌ها برود یا اصلاً از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کند.»

حقیقتی انکارناشدنی
رستوران خوب در هر شهری کم نیست و بهتر است هر موقع تصمیم به خوردن غذای بیرون داشتید به سراغ رستوران‌های شناخته شده شهر بروید. یکی از مدیران رستوران‌های زنجیره‌ای می‌گوید:«سال‌هاست که مشتریان خاص خود را داریم؛ از مردم عادی تا بسیاری از بازیگران، خوانندگان و حتی ورزشکاران. کیفیت بالای غذاها اینجا را پاتوق بسیاری از افراد کرده و بعد از گذشت سال‌ها عده‌ای همچنان جزو مشریان دائمی ما هستند. به هرکسی که اینجا می‌آید می‌گویم با خیال راحت از غذاهای رستوران ما استفاده کند چرا که این غذاها علاوه بر اینکه از مواد تازه و بهداشتی درست می‌شوند از روغن‌های ناسالم که مسبب بسیاری از مشکلات است هرگز استفاده نمی‌شود.»
وی بیش از 10 سال است در حوزه غذاهای فست‌فودی فعالیت دارد اما با بیان اینکه هیچ رستورانی با غذای فست‌فودی را پیدا نمی‌کنید که به اندازه غذای خانگی برای سلامتی مفید باشد، می‌افزاید: «نمک، روغن و قند موجود در مواد غذایی که برای درست کردن غذاهای فست‌فودی وجود دارد به طور کلی برای سلامتی زیان آور هستند و این حقیقتی انکارناشدنی است.»