با وجود اذعان سران سه قوه به وجود ناترازی‌های کلان و ضرورت یک اجماع و همکاری ملی برای جبران این ناترازی‌ها، تلاش برای گذاشتن چوب استیضاح لای چرخ همکاری دولت و مجلس دارد قصه متفاوتی پیدا می‌کند. درلابه‌لای واکنش‌ها و انتقادها به ثبت تقاضای استیضاح وزرای نفت و اقتصاد، ناگاه خبر می‌رسد استیضاح وزیر تعاون، به گفته احمد بیگدلی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با امضای تنها 20 نماینده در سامانه مجلس ثبت شده است. این در حالی است که امروز میدری برای پاسخ به سؤال یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی و 17 نماینده امضا کننده سؤال، در کمیسیون حاضر می‌شود. چنین همزمانی و توالی حکایت از آن دارد که برای دنبال کنندگان استیضاح طرح مسأله، پاسخ وزیر، آگاهی از چرایی و چگونگی مشکلات و همگرایی و راه‌حل‌جویی برایشان اولویتی ندارد. گویا صرفاً قرار است عده‌ای معدود که عددشان به بیش از 70 نفر نمی‌رسد بی‌اعتنا به همه توصیه‌ها و رهنمودها و با صرف نظر از تبعاتی که با ملتهب ساختن فضای همکاری قوا ایجاد می‌کنند سهم شان از کرسی نمایندگی مجلس را این‌گونه نقد کنند. با چنین نیتی، دیگر اینکه رئیس مجلس به آنها توصیه‌های مؤکد رهبر معظم انقلاب برای همکاری با دولت و از آن خود دانستن موفقیت یا ناکامی دولت را یادآوری کند و بی‌هیچ تعارفی بگوید که چنین استیضاحی با علم به شرایط حال حاضر کشور چیزی فراتر از اقدامی سیاسی- نمایشی و بر خلاف منافع ملی نیست؛ اما گوش شنوایی در میان دنبال کنندگان استیضاح پیدا نمی‌کند.
زودهنگامی؛ فصل مشترک مخالفت‌ها
با استیضاح
یکی از استدلال‌های اساسی که در مخالفت اکثریت مجلس با استیضاح و عدم همراهی نمایندگان با جمع قلیل امضاکنندگان این تقاضاها طی روزهای اخیر تکرار شده است، زودهنگامی استیضاح است. بر این اساس احدی از مخالفان و از جمله محمدباقر قالیباف رئیس مجلس منکر حق و اختیار نمایندگان در استفاده از ابزارهای نظارتی‌شان یعنی تذکر، سؤال یا حتی استیضاح نیستند. اما به این دلیل استیضاح‌های ثبت شده را در راستای خیر جمعی و اهداف خیرخواهانه نمی‌دانند که در زمان نامتعارفی مطرح شده‌اند. اینکه هنوز از استقرار وزرا پشت میز مسئولیت‌شان بیش از چهار ماه نمی‌گذرد مؤلفه مهمی است تا آنجا که رهبر انقلاب در دیدار سال گذشته نمایندگان مجلس یازدهم به‌رغم آنکه آنها سال آخر نمایندگی شان را سپری می‌کردند بخشی از مختصات حاکم بر یک استیضاح قابل دفاع را این‌گونه تبیین کردند که «مگر در یک وزارتخانه در سه ماه چه‌کار می‌شود کرد که اگر نکرد، آدم استیضاحش بکند؟» ایشان چنین رفتاری را حاصل افراط در به کارگیری ابزارهای نظارتی و متضمن رویکرد تخریب و رقیب‌پنداری دانستند. نکاتی که طی این روزها بارها یادآوری شده‌اند و توقع می‌رفته است که مصران به استیضاح بویژه طیفی که خود را متصف به صفت ولایتمداری معرفی می‌کنند در مقام عمل مورد توجه قرار دهند. کمتر کسی است که در مقام انصاف باور داشته باشد که در مدت چهار ماه بتوان مسائلی را حل کرد و شرایطی را بهبود داد که نه تنها با مشکلات انباشته شده سالیان گذشته همراهند بلکه در زمان کنونی نیز به طور مستمر واقعیات ناموافق برآمده از تحریم و بحران‌های پی در پی خارجی خود را برآن تحمیل می‌کنند.

استدلال‌های یک نماینده موافق استیضاح
با وجود همه آنچه گفته شد، پاسخ جعفر قادری نماینده شیراز به پرسش «ایران» درباره دلایل موجه کسانی که بر استیضاح در این مقطع زمانی اصرار دارند علاوه بر تأیید وجود رگه‌هایی از رقابت‌های جناحی سیاسی در لفافه رویکرد اهداف دیگری را نیز هویدا کرد. این عضو کمیسیون برنامه و بودجه در ادامه این جمله که «وقتی دولت شعار وفاق سر می‌دهد و به گونه دیگری عمل می‌کند، طبیعی است که نمایندگان عصبی شوند و به دنبال استیضاح بروند»، گفت: «نمایندگان می‌گویند که اگر حتی اتفاقی هم نیفتد لااقل ما به وظایف خود عمل کرده‌ایم و مردم هم دیگر بر ما خرده نمی‌گیرند. روزانه چند صد پیامک برای نمایندگان می‌آید که چرا با وزرای اقتصادی که عامل و مسبب این شرایط هستند، برخورد نمی‌کنید. حداقل خودم در این چند روز به تعداد قابل توجهی از مساجد رفتم و در جمع مردم حضور یافتم و در جلسات پرسش و پاسخ دانشجویان هم شرکت کردم. می‌بینم که این موضوع یک مطالبه عمومی است و بحثی نیست که یک گروه و جناح خاصی پیگیر آن باشد. از فعال اقتصادی تا مردم کوچه و بازار همه از وضعیت عصبانی و ناراضی هستند و از استیضاح حمایت می‌کنند.» حال آنکه قاعدتاً خواست کلان مردم از نمایندگان انجام یک استیضاح بدون در نظر گرفتن نتیجه آن نیست. اقدامی که رئیس مجلس آن را نمایشی – سیاسی و بعضی دیگر با صراحتی بیشتر عوام‌فریبانه و پوپولیستی تعبیر می‌کنند بی‌شک حتی در صورت به ثمر رسیدن جز خارج کردن سکان از دست کشتی‌بانانی که قصد دارند کشتی را از تلاطم طوفانی دریا عبور دهند نتیجه‌ای ندارد و البته خروجی مواضع نمایندگان نشان می‌دهد که تمایلی به همراهی با چنین سیاسی کاری بی‌حاصلی ندارند.

یادداشت

استیضاح با نادیده گرفتن ریشه مشکلات

محمود عباس‌زاده مشکینی
نماینده ادوار مجلس

 با وزیر اقتصاد در دو جهت متفاوت سیاسی تعریف می‌شوم، اما او را در حوزه اقتصادی و مدیریت مالی، فردی کارشناس می‌دانم. جدای از وجه کارشناسی و مدیریت وی، ایراد استیضاح وی یا هر فرد دیگری از دولت را آنجا می‌بینم که در فاصله زمانی کمی از شروع به کار کابینه، این امر در دستور کار نمایندگان قرار گرفته است. زیرا معتقدم رفتن به دنبال استیضاح وقتی که هنوز یک سال از فعالیت آن وزیر در آن وزارتخانه نمی‌گذرد، منطقی نیست. بویژه آنکه در کشور ما مسائل مربوط به حوزه اقتصاد، به دلیل برخی علل ساختاری به وجود آمده که حل و فصل آنها قطعاً زمانبر است.
البته دولت هم نباید نگران استیضاح یک یا چند وزیر کابینه باشد. اتفاقاً استیضاح، فرصت خوبی برای تبیین مسائل و مشکلات کشور از جانب دولت و از تریبون مجلس است. این استیضاح زودهنگام می‌تواند صراحتاً نشان دهد ریشه مشکلات اقتصادی کشور به وزیر اقتصاد برنمی‌گردد. به بیان دیگر با تغییر و رفت و آمد حتی 10 وزیر هم بیماری اقتصادی ما درمان نمی‌شود، زیرا بخشی از مشکلات اقتصادی ما ساختاری است که به سال‌های گذشته بازمی‌گردد. اعتقادم بر این است که باید به دولت مهلت داد؛ آن هم دولت برآمده از رأی قانونی و حاصل رقابت انتخاباتی سالم با حضور همه سلایق سیاسی. بعد از گذشت یک سال با کار کارشناسی و با عدد و رقم می‌توان عملکرد وزارتخانه‌ها را بررسی کرد و آن زمان اگر ناکارآمدی وزیر در رفع موانع و حل مشکلات محرز باشد، مجلس وظیفه دارد که او را استیضاح کند.

یادداشت

استیضاح راهکار نیست

حسن رزمیان مقدم
نماینده ادوار مجلس

ما در یک شرایط عادی قرار نداریم و همه مسئولان کاملاً مطلع هستند که شرایط اقتصادی کشور در داخل و منطقه، مشکلات و بحران‌هایی را ایجاد کرده است. برای عبور از این مرحله و بهبود شرایط راهی جز همراهی و تعامل نهادهای مختلف در جامعه نیست. همگی باید در کنار هم تلاش کنیم تا مردم کم‌ترین فشار را تحمل کنند. از دولت به عنوان قوه مجریه بیشتر انتظار می‌رود یک ثبات نسبی ایجاد کند. هر چند نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز بیشترین همکاری و تعامل را در این زمینه با دولت داشته‌اند، چرا که در هیچ دولتی سابقه نداشته تمامی وزرا از مجلس رأی اعتماد بگیرند. بنابراین مجلس کنونی بالاترین تعامل را با دولت داشته است. اما این تمام ماجرا نیست و انتظار می‌رود نمایندگان در رابطه با عملکرد اعضای کابینه صبورتر عمل کنند. چهار ماه برای یک وزیر به‌واسطه عملکردش زمان کمی است و باید به او فرصت دهیم تا برنامه‌های خود را عملیاتی کند. هر چند استیضاح و تذکر حق مجلس است اما باید دقت داشته باشیم آیا این حق در راستای بهبود شرایط کشور است یا وخیم‌تر شدن آن. استیضاح زودهنگام به نفع هیچ کس نیست، بویژه مردم. در چنین شرایطی پارلمان می‌تواند در کمیسیون‌های تخصصی و تعامل با دولت راهکاری برای برون رفت ازاین شرایط ارائه کند.

یادداشت

تعامل؛ خواست جامعه از مجلس

حسین نوش‌آبادی
نماینده ادوار مجلس

تذکر، سؤال و استیضاح ابزارهای نظارتی نمایندگان مجلس در نسبت با قوه مجریه است و نمایندگان می‌توانند برحسب شرایط از اختیارشان برای به‌کارگیری این ابزارها استفاده کنند.
استیضاح معمولاً در مواقعی به کار می‌آید که نمایندگان یقین داشته باشند دولت یا هر یک از وزرا توانایی اجرایی را در برخی حوزه‌ها ندارد. یعنی استیضاح آخرین راه برای حل مشکل از سوی مجلس است. اما اکنون مطرح کردن استیضاح برخی وزرای دولت پزشکیان آن هم وزرایی که تسهیل و بهبود شاهراه اقتصادی کشور را برعهده دارند، غیرمنطقی است. کشور ما در شرایط اقتصادی خاص داخلی و خارجی قرار دارد. بماند که  فرصت چهار ماهه زمانی کمی برای قضاوت عملکرد وزرا است. باید توجه داشته باشیم که تشکیل دولت جدید با تورم افسارگسیخته در دوره‌های قبلی، التهابات داخلی و منطقه‌ای همزمان شد. چشم‌پوشی از این موارد بی انصافی است. وقتی گفته می‌شود مجلس با دولت تعامل داشته باشد هدف تعامل برادرانه در کنار تعامل نظارتی است. اصرار بر به راه انداختن قطار استیضاح نتیجه‌ای جز التهاب ندارد و نباید در چنین شرایطی دولت را تحت فشار قرار دهیم. ما در شرایط سخت جنگ اقتصادی قرار داریم و باید همه لباس رزم بپوشیم. نمایندگان می‌دانند اکنون چاره کار استیضاح نیست. اکثریت مجلس با این مسأله موافق نیستند. خواست جامعه از مجلس همراهی و همکاری با دولت در حل مشکلات است، نه به بن‌بست رسیدن آن.