یک جامعه‌شناس و یک روان‌شناس در گفت و گو با «ایران» تشریح کردند
دهه هشتادی‌ها شادترین نسل ایران
نشاط اجتماعی یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند در انسجام جامعه و وفاق ملی نقش مستقیم داشته باشد و جامعه را از لحاظ امنیت روانی در وضعیت مناسب نگه دارد. این همان حلقه گمشده‌ای است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان با آن می‌توان بر بسیاری از مشکلات جامعه فائق آمد. بسیاری از جوامع تلاش می‌کنند با برنامه‌ریزی جهت بالا بردن شادی مردم، امنیت روانی جامعه را افزایش داده تا بتوانند از پیچ مشکلات به سلامت عبور کنند. اما نکته اساسی این است که برخی از مردم هنوز نمی‌دانند با چه ابزارها و راهکارهایی می‌توانند به شاد شدن خود و جامعه کمک کنند. همین موضوع باعث شده تا این تصور به وجود بیاید که مردم ایران شاد نیستند. البته نمی‌توان به عوامل مهمی مانند مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های زندگی در کاهش شادی مردم اشاره نکرد.
آرزو کیهان
خبرنگار
بر اساس گزارش شاخص جهانی شادی، ایران در سال ۲۰۲۴ یک رتبه ارتقا یافته و در بین ۱۴۳ کشور به رتبه 100 رسیده است. این یعنی شادمانی مردم ایران در سال گذشته تقریباً یک درصد بهبود یافته است. رتبه ایران در سال ۲۰۲۱ برابر ۱۱۸ بود و در طول چهار سال گذشته ۱۸ رتبه ارتقا و ۴ درصد بهبود نمره داشته است. اما نکته جالب در این پژوهش، این است که افراد زیر ۳۰ سال، شادترین گروه سنی در ایران هستند و شادمانی آنها در طول سال‌های اخیر افزایش یافته است. کمترین رضایتمندی در ایران نیز مربوط به کسانی است که در مرحله سوم زندگی یعنی ۴۵ تا ۶۰ سال قرار دارند. این گزارش واقعیت جالبی را مقابل دیدگان ما قرار می‌دهد. نسل‌های امروزی به خصوص دهه 80 شادترین گروه‌های سنی در ایران هستند. آنها راهکار شاد بودن را می‌دانند و از آن به خوبی استفاده می‌کنند.
بسیاری از مردم در طول روز با انواع مختلفی از مشکلات روبه‌رو می‌شوند و آنها را به عنوان بخشی از زندگی می‌پذیرند، اما این مشکلات را فقط یک اتفاق منفی می‌بینند، در نتیجه معمولاً احساس ناراحتی می‌کنند. با وجود این، آنچه اهمیت دارد این است که چطور می‌توان از این بحران عبور کرد؟ چطور می‌توان نشاط اجتماعی ایجاد کرد و از آن در مسیر بالا بردن امنیت روانی جامعه و وفاق ملی استفاده کرد؟
نشاط اجتماعی و انسجام جامعه
دکتر علی ساعی جامعه‌شناس نقش نشاط اجتماعی در انسجام جامعه را بسیار مهم می‌داند و معتقد است، نشاط اجتماعی یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند هم در انسجام جامعه نقش مستقیم داشته باشد و هم افراد جامعه را از لحاظ امنیت روانی در یک وضعیت مناسب نگه دارد. او در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «باید یک سری سیاست‌های اجتماعی وضع شود یا برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد تا به افزایش شادی در جامعه کمک کند. همچنین این برنامه در سطح رفاه اجتماعی باید موضوع را فراگیر کند. در حال حاضر شرایط مختلفی مانند تورم و بحران اقتصادی می‌تواند در ارتباط با بحث سلامت روانی افراد جامعه دخیل باشد، به همین دلیل باید یک سری برنامه‌ریزی‌های دقیق از سوی دولت‌ها انجام شود. امروزه در بعضی از کشورها برای شاد کردن مردم برنامه‌هایی را در نظر گرفته‌اند تا مردم احساس بهتری داشته باشند.»
وی ادامه داد: «این شادی در قالب ابزارهای مختلف در جامعه توسعه پیدا می‌کند. این ابزارها می‌تواند سازمان‌های مردم نهاد، سازمان‌های خدمات اجتماعی و شهرداری‌ها باشد که می‌توانند برنامه‌هایی برای شاد ساختن، رفاه اجتماعی و مراقبت‌های اجتماعی مردم فراهم کنند. البته این قوانین و برنامه‌ها نسبت به کشورهای گوناگون متفاوت هستند، به عبارتی کشورهای غنی و توسعه‌یافته شیوه‌های متفاوتی دارند و کشورهای فقیرتر نسبت به شرایط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی وارد عمل می‌شوند و زمینه را برای شاد شدن و رفاه مردم فراهم می‌کنند. بنابراین در ارتباط با مقوله شاد‌ساختن با جنبه‌های مختلفی در ایران مواجه هستیم. فرهنگ جامعه ایران با توجه به تنوع فرهنگ محلی دارای جشن‌ها و رویدادهای شادی‌آفرینی است که می‌تواند زمینه را برای زندگی بهتر جامعه فراهم کند، مانند جشن نوروز، شب یلدا، جشنواره غذاهای سنتی، جشنواره لباس‌های سنتی اقوام و دیگر مناسبت‌های ملی می‌تواند در ایجاد نشاط اجتماعی مردم تأثیر‌گذار باشد و انرژی مثبت را درون جامعه تزریق کند و بهانه‌ای برای شاد بودن باشد.»
این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه برای شاد بودن بیشتر مردم می‌توان به پاره فرهنگ‌های اقلیت در جامعه هم توجه و بنا بر رسوم و سنن آنها جشن‌ها ومناسبت‌هایی را برپا کرد، ادامه داد: «برنامه خاص در کنار مناسبت‌های ملی باید به شکلی مستمر در جامعه برگزار شود. تداوم رویدادهای شاد همواره اهمیت دارد حتی اگر محله‌محور هم باشد، قادر است در افزایش شادی در سطح جامعه در کنار افزایش ارتباطات اجتماعی تأثیر‌گذار باشد.
شاخص‌هایی برای شادکامی
دکتر محمد رضا ایمانی روان‌شناس نیز با اشاره به شاخص‌هایی برای زندگی بهتر و شادی در جامعه می‌گوید: «مهم‌ترین مسأله‌ای که وجود دارد، این است که هر چقدر شرایط زندگی برای آدم‌ها و مردم سخت‌تر می‌شود، میل به زندگی و تلاش‌شان برای بقا و زندگی کردن، بیشتر از افرادی است که در شرایط نرمال و خیلی خوب زندگی می‌کنند. مثال عینی آن میزان خودکشی افراد در کشورهای توسعه یافته است. آمارها نشان می‌دهد آنها با وجود شرایط بهتر زندگی، میل به خودکشی بیشتری دارند. با این که این کشورها از لحاظ رفاه در سطح بهتری قرار دارند ولی میزان افسردگی در کشورهایشان بیشتر است اما برعکس هر چقدر شرایط سخت‌تر باشد، مردم برای زندگی کردن تلاش بیشتری می‌کنند، منتها این به تنهایی شاخصی برای شادکامی یا زندگی بهتر توأم با امید نیست، بلکه مجموعه‌ای از مؤلفه‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند که برخی شامل عوامل درونی و بیرونی هستند.»
وی در ادامه افزود: « در حال حاضر شرایط سختی بر زندگی حاکم است و آمار و ارقام نشان می‌دهد گسست‌های اجتماعی، فقر، طلاق، همسرآزاری، فرزند آزاری، بازماندگی از تحصیل، نزاع و درگیری در حال افزایش است. به عبارتی شاخص‌های مختلف نشان می‌دهد زندگی برخی از مردم در شرایط مطلوبی نیست، اما ما مسئولیتی در قبال خودمان و عزیزانمان داریم و باید به آن توجه داشته باشیم تا شادی بیشتری در زندگی احساس کنیم. اگر هر چقدر بتوانیم در خصوصیات فکری و ذهنی خارج از درگیری و کنترل احساسات و عواطف‌مان زندگی کنیم، تاب‌آوری‌مان بالاتر می‌رود و می‌توانیم تصمیمات بهتری بگیریم تا زندگی شادتری داشته باشیم. برای شاد ماندن، چگونگی بیدار شدن روزانه ما از خواب بسیار اهمیت دارد. این روند کاملاً در اختیار خودمان است و یکی از مهم‌ترین و اولین قدم‌ها در این راستا پیگیری نکردن اخبار و حوادث و رویدادهای بد جامعه است. زیرا پیگیری و شنیدن این اخبار هیچ کمکی به ما نمی‌کند. وقتی مدام این اخبار پیگیری می‌شود به میزان افسردگی، بهم‌ریختگی و تیک‌های عصبی ما افزوده می‌شود و یکی ازاساسی‌ترین عوامل استرس‌زاست. حرکت بعدی تمرکز بر رویدادهای خوب و شادی‌آور زندگی است. مثل تولدها، مناسبت‌ها، هوای خوب بهاری، اوقات فراغتی که می‌توانیم با فرزند و همسر و دیگر اعضای خانواده داشته باشیم. دورهمی‌ها و شب‌نشینی‌ها، بازی‌های خانوادگی و رفت و آمدها تمامی اینها مؤلفه‌هایی را شکل می‌دهد تا بیشتر شاد باشیم.»
ایمانی راهکارهایی هم برای به چالش کشیدن شرایط سخت زندگی و مشکلات بیان می‌کند. او با تأکید بر اینکه باید به دنبال راه‌هایی باشیم که حال دل‌مان را خوب کند، گفت: « با راهکارهایی ساده مثل پیاده‌روی، گوش دادن به موسیقی و حتی با نوشتن رویدادهای زندگی که حالمان را بد می‌کند، می‌توانیم شاد باشیم، زیرا با این کار خشم را از خود دور می‌کنیم. داشتن فعالیت‌های ورزشی یکی دیگر از راهکارهای شاد بودن است و احساس خوشایندی در پایان کار خواهیم داشت. به جای آن که وقایع ، اخبار و رویدادهای بد اجتماعی را به هم گزارش بدهیم، چه بهتر است که روزمان را با یک پیام زیبا برای دوستان و عزیزانمان شروع کنیم و برای هم پیام‌های خنده‌دار بفرستیم و لبخند را به روی لبان عزیزانمان بنشانیم.
این متخصص و روان‌شناس در پایان تأکید کرد: «از در آغوش گرفتن عزیزانمان به هیچ وجه دریغ نکنیم. آغوش پناهگاه امنی برای ارتباطات انسانی، حل ناشکیبایی‌ها، سختی‌ها، دردها، آلام و گرفتاری‌هاست چرا که ما حتی در مراسم عزاداری نیز افراد را در آغوش می‌گیریم و آنها را تسلی می‌دهیم تا غم خود را فراموش کنند و با این کار حس خوبی را به آنها منتقل می‌کنیم. در آغوش گرفتن، نوع زیبایی از نشان دادن محبت است، آغوش پناهگاه امنی برای همسر، فرزند، خواهر، برادر و پدر و مادرمان است، پس این کار را از خود ، دوستان و عزیزانمان دریغ نکنیم.»
