شیما جهان‌بخش
خبرنگار

بارش‌های پاییز امسال با وجود آنکه نسبت به سال گذشته 21 درصد رشد را نشان می‌دهد، اما این میزان در مقایسه با میانگین بلندمدت، حدود 6 درصد کاهش داشته و به‌عنوان یکی از کم‌بارش‌ترین پاییزهای 10 سال اخیر ثبت شده است. ۱۴ استان کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش بارش مواجه شده‌اند.
در این شرایط مردمان سیستان و بلوچستان به‌عنوان کم بارش‌ترین استان کشور؛ یکی از طولانی‌ترین دوره‌های خشکسالی را می‌گذرانند و حالا امیدها به بارش‌های زمستانه است.
بر‌اساس پیش‌بینی‌های هواشناسی، زمستان امسال دمای هوا در بسیاری از مناطق کشور بین ۱ تا ۲ درجه سانتیگراد بالاتر از نرمال پیش‌بینی شده و انتظار می‌رود بارش‌ها بویژه در استان‌های واقع در زاگرس میانی و جنوبی کمتر از میانگین بلندمدت باشد.
 دی‌ماه، کم‌بارش است
«احد وظیفه»، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» گرایش بارش زمستان امسال را در حد نرمال و کمتر از نرمال اعلام و اظهار کرد: با توجه به اینکه در پاییز امسال حدود ۲۵ میلیمتر (۱۳ درصد) از بارش سالیانه را کمتر دریافت کرده‌ایم، به احتمال زیاد این کمبود‌ها در زمستان جبران نمی‌شود و سال آبی با کم‌بارشی نسبت به وضعیت نرمال، به پایان می‌رسد. وی ادامه داد: دما طی زمستان بویژه در عرض‌های جنوبی کشور بیشتر از نرمال پیش‌بینی می‌شود، به‌گونه‌ای که میانگین دمای کشور نیم تا ۱.۵ درجه سانتیگراد بیش از نرمال خواهد بود. دما در عرض‌های شمالی به نرمال گرایش دارد، اما به این معنا نیست که دوره‌های سرد نداریم. وظیفه با اعلام اینکه در اولین‌ماه زمستان شرایط بارندگی در اغلب استان‌ها مطلوب نخواهد بود، افزود: امسال با توجه به دریافت بارندگی‌های کمتر از نرمال می‌توانیم بگوییم پاییز خشکی را پشت سر گذاشته‌ایم و اگر در زمستان بارش‌های مناسبی را دریافت نکنیم، تابستان سختی از لحاظ تأمین منابع آبی خواهیم داشت. وی از کاهش 43 درصدی بارش‌ها در سال آبی جاری خبر داد و افزود: بر‌اساس آمارها طی سال آبی جاری تنها ۳۴ میلیمتر بارش داشته‌ایم در حالی که باید تا پایان پاییز به‌طور میانگین ۶۰ میلیمتر بارش دریافت می‌کردیم. البته بررسی‌ها نشان می‌دهد که در نیمه دوم دی‌ماه شرایط بارش تغییر خواهد کرد و می‌توان کمی به آن امیدوار بود.
 
سیستان و بلوچستان
کم‌بارش‌ترین استان کشور
وظیفه، سیستان و بلوچستان را کم‌بارش‌ترین استان کشور در سال آبی جاری دانست و گفت: استان‌های زیادی مانند آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، لرستان، ایلام، خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، بوشهر، هرمزگان، اصفهان، خراسان جنوبی، تهران، مرکزی و قم با کاهش شدید بارش مواجه هستند. البته در این میان سیستان و بلوچستان با ۹۳ درصد و آذربایجان‌ شرقی و غربی با ۴۰ تا ۶۰ درصد بارندگی کمتر از نرمال در میان همه استان‌ها رکوردار کمترین میزان بارش بوده‌اند. رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با اشاره به پیش‌بینی کوتاه‌مدت بارش اظهار کرد: طی 2 هفته آینده (نیمه دوم دی‌ماه) امواجی از غرب به کشور وارد شده و موجب بارش در دامنه‌های جنوبی البرز و سواحل شمالی و غرب تا شمال غرب می‌شود اما متأسفانه جنوب، مرکز و بخش شرقی کشور بارش نخواهند داشت. البته این به معنی جبران کم‌بارشی‌ها نبوده و همچنان بارش غرب، شمال غرب و دامنه جنوبی البرز نیز کمتر از نرمال خواهد بود. وی اضافه کرد: در حال حاضر امیدواریم تغییراتی در گردش‌ سامانه‌های جوی روی اقیانوس آرام رخ دهد تا در هفته‌های انتهایی دی ماه شاهد افزایش بارش باشیم. در این شرایط تنها اگر جریانی از سمت اقیانوس به سمت خشکی‌هایی مانند شبه‌جزیره عربستان و عرض‌های جنوبی نفوذ کند، می‌تواند با انتقال رطوبت، موجب بارندگی شود. رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی درباره وضعیت پایداری جوی و افزایش آلودگی هوا طی ماه جاری گفت: مهم‌ترین دوره آلودگی هوای شهری آذر و دی‌ماه است. در این بازه زمانی وضعیت نرمال وزش باد، پایین است و گذر امواج جوی به نسبت کمتر است. معمولاً در این دوره با آلودگی هوای کلانشهرها مواجه می‌شویم. طی بهمن و اسفند ناپایداری جوی افزایش می‌یابد و به‌طور نسبی سرعت وزش باد بیشتر می‌شود.
 
آلودگی هوا ادامه دارد
وی با بیان اینکه آذرماه امسال با آلودگی قابل‌ملاحظه همراه بود، افزود: طی دی‌ماه اگر بارندگی بیشتر شود و تعداد امواج گذرا که باعث ناپایداری جوی می‌شوند، به‌طور نسبی افزایش پیدا کند، دوره‌های آلودگی کوتاه‌تر می‌شود. البته پیش‌بینی می‌شد تا یکشنبه (۹ دی‌ماه) که موج دیگری از ایران گذر کند با انباشت آلاینده‌ها مواجه باشیم.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور بیان کرد: اگر سه حالت ترسالی، نرمال و زیر نرمال را در نظر بگیریم، در سال‌جاری تاکنون بیشترین درصد‌ها به حالت زیر نرمال اختصاص داشته و دما نیز بالاتر از نرمال بوده است. بنابراین لازم است برای مدیریت بهینه منابع طبیعی و بخش آب و کشاورزی، پیش‌بینی‌های هفتگی و ماهانه تا فصلی که همواره به‌روز‌رسانی می شود، به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرند و متناسب با آنها و شرایط میدانی تصمیم‌گیری شود.
 «صادق ضیاییان»، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور هم در این زمینه به «ایران» گفت: باتوجه به بررسی‌های اخیر، انتظار می‌رود که نوسانات جوی در اواسط زمستان افزایش یابد و شرایط بارشی در برخی از نقاط کشور بهبود یابد.
ضیاییان با یادآوری آغاز دیرهنگام بارش‌های پاییزی، اظهار کرد: پاییز امسال در اکثر مناطق با تأخیر در بارش‌های پاییزی مواجه شدیم و همین موضوع شروع کشت پاییزه را به تأخیر انداخت. البته خشکسالی‌های اخیر بیشتر به‌علت نوسانات در فشارهای جوی و همچنین تغییرات دمایی اقیانوس‌ها بوده‌اند و ما باتوجه به مدل‌های پیش‌بینی به‌دنبال ارائه راهکارهایی برای کاهش تأثیرات خشکسالی و بهبود مدیریت منابع آب در کشور هستیم.
 
خشک‌ترین پاییز 8 سال اخیر
سیستان و بلوچستان
 در این میان سیستان و بلوچستان که به عنوان کم‌بارش‌ترین استان کشور شناخته می‌شود هم شرایط آبی بسیار نامناسبی دارد، به گونه‌ای که مدیرکل هواشناسی این استان از ثبت خشک‌ترین پاییز 8 سال اخیر خبر داده است. «محسن حیدری» با اشاره به شرایط آبی بسیار حساس استان به «ایران» گفت: از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون، میانگین بارش‌های استان تنها یک میلیمتر ثبت شده که ۹۳ درصد کمتر از میانگین بلندمدت این دوره است. در واقع میانگین بلندمدت بارش استان در این مدت ۱۳.۹ میلیمتر بوده و این استان رکورددار کاهش بارش‌های پاییز در کشور بوده است. وی با اشاره به اینکه ۹۷.۸ درصد مساحت استان تحت تأثیر خشکسالی قرار دارد، افزود: از این میزان، ۷.۶ درصد با خشکسالی خفیف، ۱۸.۷ درصد با خشکسالی متوسط، ۲۶.۶ درصد با خشکسالی شدید و ۴۴.۹ درصد با خشکسالی بسیار شدید مواجه هستند. این کارشناس هواشناسی درباره تأثیرات خشکسالی بر استان توضیح داد: خشکسالی گسترده پیامدهای جدی بر منابع آبی، کشاورزی و معیشت مردم بویژه در مناطق روستایی داشته است. کاهش بارش‌ها به افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، کاهش دبی چشمه‌ها و قنات‌ها و پایین آمدن کیفیت آب آشامیدنی منجر شده است. این وضعیت، علاوه بر تهدید جدی تولیدات کشاورزی، موجب مهاجرت بسیاری از ساکنان روستاها به شهرها شده است.
 حیدری با تأکید بر اینکه  سیستان و بلوچستان بیش از 2 دهه است که با خشکسالی‌‌های متوالی مواجه شده، خاطرنشان کرد: بر‌اساس شاخص بارش تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI) در بازه ۱۰ ساله ۹۹.۷ درصد از مساحت استان تحت‌تأثیر خشکسالی قرار دارد و این شرایط یکی از طولانی‌ترین دوره‌های خشکسالی در کشور را رقم زده است.