وصال روحانی
روزنامه‌نگار

سال 2024 که در آستانه اتمام است، شاهد تثبیت اقتصاد جهان پس از برچیده شدن نسبی پاندمی کرونا بود ولی رشد اقتصادی اکثر کشورها به سطوح قبل از 2020 نرسید.
یک بحث رایج در این سال تلاش تصمیم‌سازان سیاسی و اجتماعی برای کنار آمدن با تبعات رو آمدن هوش مصنوعی بود. اضافه بر آن، بازگشت دونالد ترامپ به قدرت یک بار دیگر مناسبات افراطی اقتصادی و فشارهای شدید سیاسی تازه‌ای را گواهی داد. مواردی که با شروع سال 2025 بیش از پیش احساس خواهد شد.
ترامپ تصریح کرده که در مقطع دوم ریاست جمهوری‌اش سیاست «اول امریکا» را حتی بیشتر از دوره قبل زمامداری‌اش تعقیب و اجرایی خواهد کرد. ترامپ طی کمپین انتخاباتی‌اش گفت تعرفه‌هایی 60 درصدی و حتی فراتر از آن را برای کالاهای وارداتی چین به امریکا تعیین خواهد کرد و در مورد شماری از کشورهای دیگر نیز تعرفه‌هایی حداقل 20 درصدی را باب خواهد کرد. ترامپ تهدیدهایش را شامل حال کشورهایی که همسایه و دوست امریکا تلقی شده‌اند، مانند کانادا و مکزیک هم کرده و متذکر شده که روی کالاهای آنان نیز تعرفه‌هایی 25درصدی اعمال خواهد کرد. چنین چیزی روی «تفاهمنامه تجارت آزاد»ی که بین امریکا و دو کشور فوق برقرار بوده، اثر منفی آشکاری خواهد گذاشت. به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، اجرای وعده ترامپ باعث افزایش قیمت بسیاری از کالاها در امریکا خواهد شد و این اثرگذاری به سایر نقاط دنیا هم بسط خواهد یافت. ترامپ اخیراً کشورهای عضو پیمان «بریکس» را تهدید به برقراری تعرفه‌هایی 100 درصدی روی کالاهای تولیدی آنها کرده است.

افزایش هزینه‌های زندگی
در سراسر جهان، انتخابات برای مقامات کنونی تجربه‌ای دشوار بود. به سبب رأی‌دهندگان در بیش از ۶۰ کشور، مسائل اقتصادی و بویژه نگرانی‌های مربوط به هزینه‌های زندگی، از امریکای شمالی گرفته تا اروپا و آفریقا در دستور کار قرار داشت. رأی‌دهندگان در بسیاری از کشورها از جمله انگلیس، آفریقای جنوبی، سریلانکا، ژاپن و هند، یا احزاب حاکم را به طور کامل از قدرت کنار زدند یا اختیارات آنها را بشدت محدود کردند.‌

 همسو شدن قواعد سایبری
کشورهای مختلف جهان در طول سال رو به پایان 2024 وقت زیادی را صرف چگونگی به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین در بافت اجتماعی- سیاسی خویش کردند. در ماه مارس 2024 «پارلمان اروپا» منشور به‌کارگیری هوش مصنوعی (AI) را وضع کرد و این مانیفستی است که می‌گوید چگونه می‌توان از هوش مصنوعی به گونه‌ای استفاده کرد که هم کاملاً مفید باشد و هم کمترین ضرر را برای زیرساخت‌های هر کشوری دربر داشته باشد. اجرای این منشور از ماه آگوست (مرداد) آغاز شد و در وهله اول مواردی را دربر گرفت که امنیت ملی کشورها و مقاصد نظامی آنها را برمی‌تابید. اسویا ویندور، مسئول سیاستگذاری‌های اروپایی در «بنیاد مرزهای الکترونیکی» (EFF)  که نهادی حافظ منافع کشورها در عرصه‌های دیجیتال است، می‌گوید بی‌گمان تعیین سازکارهایی دقیق برای بهره‌گیری درست از توانایی‌های هوش مصنوعی بخش عمده‌ای از سال 2025 را دربر خواهد گرفت. ویندور می‌افزاید: «همان طور که در کنوانسیون بررسی جنایات سایبری سازمان ملل (UN) مطرح شد، جهان هنوز نتوانسته است حقوق پایه‌ای و اساسی کشورها را در زمینه‌های آنلاین محفوظ نگه دارد و همین امروز هم مشخص است که همسو ساختن قواعد مدیریت هوش مصنوعی در سطح دنیا پروسه‌ای زمانبر است و با آن فاصله زیادی داریم.
ماسک جریمه داد
تیک‌تاک محدود شد
مجادلات اجتماعی- سیاسی و اقتصادی طی سال 2024 به رویارویی دیوان عالی قضایی برزیل با ایلان ماسک، غول فرآورده‌های الکترونیک نیز انجامید. آنجا که «دیوان» مذکور تصریح کرد به سبب نشر دائمی اکاذیب و تحریک روانی جوامع، تشکیلات و متعلقات ماسک شامل شبکه اجتماعی ایکس را به حالت تعلیق درآورده و حساب‌های بانکی او در برزیل را هم توقیف کرده است. شدت برخورد دیوان عالی قضایی برزیل با ماسک به حدی بود که وی مجبور شد تعهد بدهد از این پس هرگونه اطلاع‌رسانی روی شبکه‌های اجتماعی خود را با قواعد برزیل همسو خواهد کرد و علاوه بر این، دو میلیون دلار خسارت هم بابت تخلفات منتسب به شبکه‌های اجتماعی‌اش به دولت برزیل پرداخت کرد. در پی آن محدود شدن استفاده از شبکه‌های اجتماعی در بین نوجوانان هر روز در سطح دنیا تعمیم فزون‌تری یافت و بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی و حتی امریکای مرکزی متذکر شدند که استفاده از شبکه‌های مجازی مضر برای نوجوانان (زیر 16 سال) خود را غیرقانونی اعلام خواهند کرد.

 یک جنگ طولانی قضایی- حقوقی
«EFF»  و نهادهای دیگری مانند «کمیسیون حقوق بشر» استرالیا با اعمال محدودیت‌های فوق مخالفت کرده و آن را ناقض حق بیان انسان‌ها نامیده‌اند ولی این مسأله هم آغاز به کار روش بحث‌برانگیز موسوم به «امنیت آنلاین» را در سطح بریتانیا که قرار است از اوایل سال 2025 به اجرا درآید، منتفی نکرده است. یک بحث مهم مرتبط با این قانون و نظایر آن، چگونگی برقراری تماس با اپلیکیشن‌هایی همچون واتس‌اپ به قصد جلوگیری از سوء‌استفاده گروه‌های تندرو و مرتکبان تخلفات اجتماعی و اخلاقی از این اپلیکیشن‌ها و همسان‌سازی قواعد بازدارنده موجود در این زمینه در سطح دنیاست.
پیروزی یکطرفه و خبرساز دونالد ترامپ در انتخابات ماه نوامبر ریاست جمهوری امریکا این تصور را به وجود آورده که وی بخشی از راه‌های مسدود شده به روی تیک‌تاک را باز و منع استفاده از آن از ماه ژانویه 2025 را تا حدی تلطیف و منتفی کند. با این حال خوشبینی مذکور بیشتر به سبب وعده‌هایی است که ترامپ در کمپین انتخاباتی‌اش به مالکان این پلتفرم داد و پس از آن وی چنان مشغول شکل دادن به کابینه انتخابی‌اش بوده که وقتی برای نجات تیک‌تاک نیافته است. «بیت دنس» مالک چینی تیک‌تاک تا این لحظه از فروش این پلتفرم خودداری کرده و برعکس وارد یک جنگ حقوقی- قضایی با بدخواهان تیک‌تاک شده و علیه مخالفان خود اعلام جرم کرده است. البته صدور رأی دادگاه در این زمینه می‌تواند بسیار زمانبر باشد.
 
تغییر رویکرد غول‌های اقتصادی
در این میام پلتفرم «Truth Social» که متعلق به ترامپ است، در پی پیروزی او در انتخابات امریکا توجه بیشتری را برانگیخت زیرا عملاً تبدیل به نهاد اصلی بیانگر نظرات وی درخصوص مسائل مختلف شده است. در همین ارتباط در هفته‌های پس از تحقق پیروزی ترامپ این پلتفرم دست‌کم چهار میلیون نفر را به جمع تعقیب‌کنندگان خود افزوده و این رقم همچنان رو به افزایش است. در طول سال 2024 اضافه بر امریکا، حدود 60 کشور دیگر هم انتخابات سیاسی و پارلمانی و به تبع آن تحولات اقتصادی داشتند و در اکثر آنها جابه‌جایی‌هایی شکل گرفت و هیأت حاکمه یا به کلی برکنار شد یا مجبور به اعمال تغییراتی اساسی در عملکرد خویش شد. هرگونه به این فرایندها نگاه کنیم، مقاصد تجاری همواره به گونه‌ای با اهداف سیاسی گره خورده که هرگز نمی‌توان آنها را تفکیک کرد و اثرگذاری هر یک از آنها را بر دیگری منکر شد. با وجود این، به نظر می‌رسد به قدرت رسیدن مجدد ترامپ سرنوشت بسیاری از غول‌های حاکم بر اقتصاد امریکا را تغییر بدهد و آنها را به سمت و سوهای تازه‌ای بکشاند. سرآمد آنها ایلان ماسک است که بعد از سال‌ها تلقی شدن به عنوان غول فرآورده‌های الکترونیک مسئولیتی سیاسی از جانب ترامپ به وی واگذار شده و از این پس باید با مشارکت ویوک راماسوامی سیاستمدار جمهوریخواه هندی‌تبار هدایت دپارتمان تازه تأسیس شده «بهینه‌سازی دولت» را در کابینه انتخابی ترامپ برعهده
گرفته است.
 
بازگشت بیت کوین
در سال 2024 و به واقع در روزهای بعد از غلبه ترامپ بر کامالا هریس در انتخابات امریکا، قیمت نسبی رایج بیت‌کوین در بازار از 68 هزار دلار به 100 هزار دلار افزایش یافت و مهم‌تر از آن، تغییر دیدگاه ترامپ بود که در دوره اول زمامداری‌اش همواره بیت‌کوین را بی‌ارزش و مزاحم می‌نامید ولی در جریان کمپین انتخابی امسال‌اش و بعد از فتح انتخابات تبدیل به حامی درجه اول آن شد و تا آنجا پیش رفت که گفت امریکا را تبدیل به پایتخت ارزهای دیجیتال و البته بیت‌کوین خواهد کرد. ترامپ وعده داده است که با ترسیم استراتژی‌های نوین، بیت‌کوین را به بالاترین جایگاه خود در مبادلات الکترونیک خواهد رساند.
منبع: Aljazeera.com