مهسا قوی قلب
خبرنگار

نزدیک به 20 سال پیش بود که مدیران و طراحان حمل‌و‌نقلی تهران تصمیم گرفتند، خطوط ویژه‌ای را در تهران طراحی کنند که تنها اتوبوس‌های تندرو حق تردد از آن را داشتند. گاردریل‌های چندین کیلومتری در اولین مسیر طراحی‌شده که حدفاصل چهارراه تهران‌پارس در شرق تهران تا میدان آزادی در غرب تهران بود کشیده و خط موسوم به بی‌آر‌تی در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۶ راه‌اندازی شد، به‌تدریج 9 خط دیگر نیز به آن افزوده شد. در روزهای آغاز به کار این خط همه شهروندان از طراحی آن راضی بودند اما امروز با گذشت سال‌های طولانی می‌بینیم که این لاین هم با دیگر خطوط هیچ تفاوتی ندارد و با افزایش ترافیکی وانفسا، خیل انبوه خودروهای سواری نیز به‌راحتی از این خطوط تردد می‌کنند. در حالی که مردم خسته و مستأصل در اتوبوس‌های شلوغ و مملو از شهروندانی که از میله‌های اتوبوس آویزان هستند، علاوه بر سرعت لاک‌پشتی اتوبوس که فقط نام تندرو را یدک می‌کشد، ممکن است مدت زمانی مدید به دلیل سرپاماندن‌های طولانی دچار گزگز پا و کمردرد شوند، همزمان هم خودرویی سواری به خاطر نقص فنی خراب شده و مردم کلافه و خسته از شدت حجم ترافیک در لاین اتوبوس به مرز دیوانگی برسند.
اکنون که پروژه اتوبوس‌های تندرو تقریباً به بن‌بست خورده، این روزها یک خط ویژه دیگر با رنگ زرد، لاین سبقت را از دیگر خطوط بزرگراه همت که شریان حیاتی در پایتخت است، جدا می‌کند. حالا اما علاوه بر رنگ زردی که در امتداد بزرگراه مانند علامت سؤال بزرگی در ذهن شهروندان خودنمایی می‌کند، اخبار متفاوتی هم درخصوص آن شنیده می‌شود. آن‌گونه که محرز شده، خطوط پرسرعت همت به طول 18 کیلومتر از غرب تهران از منطقه 22 آغاز می‌شود و تا شرق ادامه دارد و فاز اول پروژه از میدان صنعت تا شرق تهران به طول 12 کیلومتر، قرار است 2 ماه دیگر راه‌اندازی ‌شود و بنا شده به وسیله دوربین‌های پلاک‌خوان که در هر 250 متر نصب می‌شود، با متخلفان یعنی رانندگان خودروهای تک‌سرنشین اعمال قانون شود. درخصوص اعمال قانون هم آنچه شهروندان خودروهای تک‌سرنشین را با نگرانی روبه‌رو کرده، صحت و سقم شایعه جریمه‌ای معادل 300 تا 350 هزار تومان است. سؤال دیگر این است که ساعات پیک دقیقاً چه زمان‌هایی است و آیا این ساعات از قبل مشخص شده هستند یا بر اساس ساعاتی که شلوغ می‌شود، شناور هستند؟ آیا نوزادان یا کودکان خردسال جزو سرنشین محسوب می‌شوند؟ خیلی از مادران شاغل صبح‌ها فرزندان خود را با خودروی شخصی به مهدهای کودک می‌برند.
 سوی دیگر ماجرا این است که شهرداری تهران چنانچه بخواهد بخشی از بزرگراه را جدا کند، اولویت با افزایش تسهیلات در حوزه اتوبوسرانی و حمل‌و‌نقل عمومی است. این را سیدجعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون حمل‌و‌نقل شورای شهر تهران، می‌گوید و در ادامه توضیحات خود به «ایران» می‌افزاید: اجرای این طرح در سال‌های قبل هم مطرح بود و ابهاماتی داشت، ابتدا باید ابهامات رفع شود بعد کار اجرایی شود.
اما در کنار همه سؤالاتی که برای شهروندان و مسافران این بزرگراه ایجاد شده، پولی شدن این خط از بقیه مهم‌تر به نظر می‌آید. بر اساس پیگیری‌های صورت گرفته خبرنگار روزنامه «ایران» از شهرداری و پلیس راهنمایی و رانندگی پایتخت، فعلاً اخذ جریمه و دریافت هرگونه وجهی از مردم انجام نمی‌شود و طرح به صورت ارشادی آن هم 2 ساعت در صبح از ساعت 6 و نیم تا 8 و نیم و 2 ساعت در عصر از ساعت 4 و نیم تا 6 و نیم، ویژه خودروهای تک‌سرنشین انجام می‌شود. پس این ساعت ثابت است و شناور نیست. نوزادان هم در داخل خودرو جزو سرنشین محسوب می‌شوند. البته این سؤال بزرگ وجود دارد که چگونه می‌توان با توجه به حجم بالای ترافیک بزرگراهی مردم را ارشاد کرد که لاین سبقت را نادیده بگیرند؟! به گفته عبدالمطهر محمدخانی سخنگوی شهرداری تهران، درباره خط HOV باید دقت داشته باشیم که این خط با BRT فرق دارد و این مدل در بسیاری از شهرهای دنیا امتحان شده و هزینه خودروهای تک‌سرنشین به نفع پرسرنشین‌ها بالا می‌رود. همه طرح‌های تحولی در حوزه حمل‌و‌نقل ابتدا نارضایتی‌هایی دارد، اما تلاش می‌شود مسیر به سمت مثبت پیش برود. ظرفیت بزرگراهی در درجه اول باید در اختیار حمل‌و‌نقل عمومی قرار گیرد تا ترافیک کاهش پیدا کند و نفع عمومی بر نفع شخصی در اولویت باشد.
سرهنگ مصطفی زینی‌وند، رئیس اداره تصادفات و مهندسی ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ نیز در خصوص این خط معتقد است: پلیس موافق اجرای طرح مسیر ویژه حمل‌و‌نقل همگانی در بزرگراه همت است، اما اینکه ترددها پولی می‌شود درست نیست و در واقع بحث پولی شدن آن مطرح نیست. البته این خط آمارگیری شده که با توجه به حجم خودروهای ترددکننده در سه ساعت اوج ترافیک صبح و سه ساعت اوج ترافیک عصر نشان می‌دهد که ۵۹ درصد خودروهای این بزرگراه خودروهای تک‌سرنشین، ۳۱ درصد ۲ سرنشین و ۱۰ درصد چند سرنشین بودند. این موضوع نشان می‌دهد، در چنین بزرگراهی که نقش عبوری دارد و به صورت مبدأ و مقصدی کارکرد دارد، باید اولویت به حمل‌و‌نقل عمومی داده شود تا خودروهای تک‌سرنشین کمتر شود و حجم ترافیک
کاهش یابد.

بازهم از خودروی شخصی
استفاده می‌کنم، چون....
بسیاری از تک‌سرنشین‌های محور بزرگراه همت، کارمندان و شاغلانی هستند که روزانه حداقل دوبار، یکبار از خانه تا محل کار و بار دیگر بالعکس از این مسیر تردد می‌کنند. برای نظرسنجی و میزان رضایت شهروندانی که در این محور تردد می‌کنند، به میان مردم رفتیم:
«بازهم از خودروی شخصی استفاده می‌کنم چون چاره دیگری ندارم ولی مجبورم مسیرم را عوض کنم، احتمالاً حکیم را انتخاب می‌کنم ولی آن مسیر هم ترافیک‌های سنگینی دارد. اتوبوسی هم که به مسیر خانه من می‌خورد، 20 دقیقه تا نیم ساعت یکبار رد می‌شود و معطلی زیادی دارد. اگر حمل‌و‌نقل عمومی در مسیر محل کار و زندگی بیشتر بود، قطعاً ماشین نمی‌آوردم.»
«مجبورم مجوز اسنپ بگیرم، حقوق کارمندی چقدر است که هر روز هم بخواهم جریمه شوم؟ همین حالا هم خیلی از همکارانم مجوز اسنپ دارند و هنگام برگشت به خانه مسافر می‌زنند، کمک خرج هم می‌شود.»
«شاید خنده‌دار باشد اما با توجه به نبود خط اتوبوس و حمل‌و‌نقل عمومی، یک مانکن می‌خرم و جوری وانمود می‌کنم که سرنشین است. چند بار پیش آمده که با تاکسی خطی رفت و آمد کنم ولی در زمان‌های بارندگی یا هوای سرد، صف ایستگاه تاکسی خیلی طولانی می‌شود و ممکن است دو ساعت دیرتر به خانه برسم.» علاوه بر مشکلات و مسائل و ابهاماتی که با اجرایی شدن طرح جدید بزرگراه همت در انتظار شهروندان است، بعید نیست که در همان روزهای اول شروع طرح، شغل کاذبی با عنوان مسافر فیک هم به مشاغل کاذب تهران اضافه شود. افزون بر این مورد، همین حالا هم در بسیاری از مواقع روز، رانندگان برای رهایی از حجم عظیم ترافیک وارد خطوط ویژه بی‌آر‌تی می‌شوند و هر از گاهی هم توسط دوربین‌های ثبت تخلف جریمه می‌شوند، حالا با طرح جدید باز هم این ذهنیت برای تهرانی‌ها ایجاد شده که به جای حل مشکل، مسأله دیگری گریبانگیر شهروندان می‌شود و تنها جیب آنهاست که برای جبران کسری بودجه با تحمیل جریمه‌های سنگین، خالی می‌شود. آن سوی ماجرا هم حجم ترافیکی است که بعید است با چنین طرح‌هایی حل شود.