مریم سالاری
روزنامه‌نگار

سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه چند روز پس از روشن شدن آتش تازه تکفیری‌ها در سوریه عزم سفر کرد تا در همنشینی با مقام‌های دمشق و آنکارا، امکانی برای طرح دغدغه‌ها و راهکارهای برون‌رفت از بحران را با مقام‌های این دو کشور فراهم آورد. او درحالی با پیام حمایت همه‌جانبه جمهوری اسلامی از سوریه به دیدار «بشار اسد» رئیس‌جمهور این کشور شتافت که دیپلماسی را مسیری برای ظهور و تثبیت قدرت کشور در میدان خواند و تجمیع این هر دو را هموارکننده روند تحقق منافع ملی کشور توصیف کرد.
ترجیح وزیر امور خارجه برای یادآوری گزاره همپوشانی «میدان» و دیپلماسی برآمده از تاریخ نه‌چندان دور وقایع طوفانی و خونین جنگ با تروریست‌ها در عراق و سوریه و مشارکت نظامی تهران در دفع این بحران‌ها بود. بنابراین حفظ ثبات سوریه و عراق به عنوان دو متحد استراتژیک ایران، به چیزی بیشتر از همبستگی دیپلماتیک نیاز داشت. این چنین بود که در پی شروع جنگ سوریه در سال ۲۰۱۱ و مشارکت گسترده نیروی قدس به فرماندهی سردار قاسم سلیمانی، نام شاخه برون‌مرزی سپاه قدس و فرمانده آن بیشتر از گذشته بر سر زبان‌ها افتاد. طبیعی بود کشورهایی که خود به عنوان مسبب، پشتیبان و حامی در شکل‌گیری این گروه‌ها نقش داشتند در قالب «ائتلاف ضدداعش» به مبارزه‌ای نمایشی روی آوردند و در نهایت ناچار شدند نقش‌آفرینی نیروی سپاه قدس را با رهبری سردار سلیمانی که مقتدرترین ژنرال خاورمیانه معرفی می‌کردند به رسمیت بشناسند و بر اساس برخی اقوال غیررسمی حتی خود را در اقدامات نظامی با او و استراتژی‌اش هماهنگ کنند. گفتن این جمله از سوی معاون وزیر خارجه وقت امریکا که «ایران بازیگر بسیار مهمی در منطقه است و اگر منفعت مشترک امریکا و ایران این است که داعش از بین برود ما از همه طرف‌ها در این باره استقبال می‌کنیم» اعترافی پیدا و پنهان به همان محوریت بود. بعد از شکست سلطه داعش در آخرین سنگرگاه‌های متمرکزشان در اسفندماه ۱۳۹۷ فضای سیاست شاهد همصدایی طیف گسترده‌ای از ایرانیان بود که اگرچه در مواضع سیاسی‌شان و حتی در موضوع سیاست منطقه‌ای کشور با یکدیگر تعارض داشتند اما در تأکید بر نقش بی‌بدیل سرباز وطن در «میدان» اشتراک نظر داشتند؛ امری که بازتابی از نگاه فراسیاسی سردار سلیمانی در بطن دوگانه‌سازی میان دیپلماسی و میدان بود و حتی نشان داده بود که او در خارج از مرزها هرگاه ضرورت حکم می‌کرد رخت دیپلماسی هم می‌پوشید.
 
تحقق خواست‌های ناممکن
حرکت دوشادوش میدان و دیپلماسی در حالی اهمیت مضاعف یافته که دیپلمات‌های دولت چهاردهم نیز خود را از توجه به این مهم دور نمی‌بینند، بویژه آنکه خاورمیانه در یک سال گذشته و در پی عملیات «طوفان‌الاقصی» عرصه تجلی پیچیده‌ترین معادلات منطقه‌ای و جهانی بوده و رقابت‌های پیدا و پنهان بازیگران منطقه بروز و ظهوری تازه یافته است؛ فعال شدن تکفیری‌ها در شهرهای سوریه فارغ از این رقابت‌ها نیست. اما هنر دیپلماسی، تحقق خواست‌های به ظاهر ناممکن است و تحقق این ناممکن را می‌توان در هدایت رقابت‌های منطقه‌ای به سمت منافع مشترک جست‌و‌جو کرد. چه در این مسیر، وفاداری دولتمردان به قاعده دیپلماسی و تبدیل قدرت «میدان» به امکانی برای عقب راندن سیاست‌های پرهزینه چیزی جز مصلحت‌اندیشی مدبرانه نیست. این رویکردی است که می‌تواند تصویری جدی و قابل اعتنا از ایران به نمایش بگذارد که میان «پرهیز از جنگ» و «نهراسیدن از جنگ» پیوندی ناگسستنی برقرار و آن را به کلید عبور از بحران‌ها تبدیل می‌کند. بر اساس این واقعیت‌ها سفر ناگهانی عراقچی به سوریه و ترکیه در حالی که نیروهای مستشاری کشور در میدان نبرد گشوده شده تروریست‌ها در سوریه آرایش تازه گرفته‌اند، در روند مواجهه بموقع با بحران‌سازی رقبای منطقه‌ای از طریق جنگ‌های نامتقارن و فتنه‌انگیزی از طریق حمایت‌های پنهان و آشکار از گروه‌های افراط‌گرا قابل ارزیابی است. با این تجربه در شرایطی که شعله این آتش از سوی برخی بازیگران در بارزترین وجه یعنی هدف قرار دادن جبهه مقاومت و متحدان راهبردی ایران در سوریه کلید خورده است، دیپلمات‌های کشور به پشتوانه تحرکات گسترده مستشاران نظامی در جبهه نبرد سوریه، با رایزنی در پایتخت کشورهای مرتبط با این بحران سعی در اقدامی متناسب دارند.
 
چرخش نگاه‌ها به سمت تهران
در چنین شرایطی، نگاه‌های متعددی به سمت تهران چرخیده و بر تحرکات آن متمرکز شده است. ایران که تا امروز پیروزی خود در حوزه میدان و دیپلماسی را مرهون سیاستی می‌داند که بر مبنای یک مفاهمه درست از واقعیت موجود منطقه و راه‌های تحقق وضعیت مطلوب به اجرا درآورده، روی گشاده خود را در مسیر اجرای ایده پیشنهادی دولت تحول‌خواه مسعود پزشکیان برای همه کشورهای دور و نزدیک عیان کرده است. اما این نگاه مانع از آن نیست که در بزنگاه تاریخی و به ضرورت، برای استفاده از ظرفیت‌های دفاعی تسلیحاتی خود در دفاع از امنیت سرزمینی خود و حمایت‌های مستشاری از متحدان راهبردی‌اش تردید به خرج دهد. این رویکردی است که در ماه‌های اخیر در تحسین خاموش پیروزی بدون جنگ ایران در میادین رزم و دیپلماسی بازتاب یافته و برای نخستین بار جلوه‌هایی از وحدت را به نمایش گذاشته است. در موج گسترده استقبال از این رویکرد، حامیان و منتقدان به یک اندازه سهم داشتند که این مهم بازتابی از نگاه دولت چهاردهم مبنی بر تلاش برای پیروزی بدون هزینه برای مردم و کشور بوده است.

بــــرش

عراقچی: تکفیری‌ها و حامیانشان راه به جایی نخواهند برد
سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه روز گذشته با هدف رایزنی درباره تحولات تروریستی سوریه به دمشق رفت و با بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه دیدار کرد. عراقچی همچنین از آنجا راهی ترکیه خواهد شد. او پیش از سفر با حضور در مراسم گرامیداشت نیروی دریایی ارتش در مرکز همایش‌های بین‌المللی کیش گفت، تکفیری‌ها در مقابل مقاومت راه به جایی نمی‌برند.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه دیپلماسی راه کم‌هزینه‌تر و کم‌خطرتر و راه بهتری برای رسیدن به اهداف است، یادآور شد، دیپلماسی متکی به قدرت و قدرت‌های درونی یک کشور است که می‌تواند جلو برود. او با بیان اینکه دیپلماسی و میدان مکمل همدیگر هستند و در یک جهت گام برمی‌دارند، افزود: دیپلماسی بدون میدان و بدون قدرت، ناتوان است و قدرت و میدان هم با استفاده از دیپلماسی مسیر خود را پیدا می‌کند و جلو می‌رود و در مجموع اهداف ملی، امنیت ملی و حیثیت ملی تأمین می‌شود. رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به وقایع جاری در سوریه یادآور شد: ما هر روز با توطئه‌های جدیدتری در منطقه مواجهیم. امروز حضور نیروهای تروریستی تکفیری به بقیه دشمنان ما اضافه و ثابت شد که این گروه‌های تروریستی تکفیری در کنار امریکا و رژیم صهیونیستی حرکت می‌کنند. اما آنها باید بدانند در مقابل نیروهای مقاومت و نیروهایی که برای عزت و شرف خودشان، کشورشان و منطقه می‌جنگند راه به جایی نخواهند برد.