ندا سیجانی
روزنامه‌نگار

بنیانگذار ارکستر ملی
استاد فرهاد فخرالدینی علاوه بر تبحر در هنر آهنگسازی، بنیانگذار و رهبر ارکستر ملی ایران هم بوده است. این هنرمند سال ۱۳۷۷ ارکسترموسیقی ملی ایران را راه‌اندازی کرد و اولین برنامه این ارکستر با اجرای آثاری از علی تجویدی و آواز محمدرضا شجریان برگزار شد. فخرالدینی در این 23 سال از فعالیت ارکسترملی، فراز و نشیب‌های بسیاری را با این ارکستر تجربه کرده است و سرانجام به دلیل برخی ناملایماتی‌ها، از ارکسترملی ایران کناره‌گیری کرد. هنرمندی که با عشق این ارکستر را بنا کرد و طی این سال‌ها آثار بسیاری از آهنگسازان بزرگ ایران با ارکسترملی ایران به اجرا در آمده است و همچنان کنسرت‌های آن با رهبران مختلف برگزار می‌شود.

«قاف» آغازی دوباره
آخرین اجرای فرهاد فخرالدینی بر صحنه موسیقی، به مرداد ماه سال 1397 برمی‌گردد؛ اجرایی باعنوان «شبی با فخر موسیقی ایران» با همراهی ارکستر فرهنگ وهنر که در تالار وحدت برگزار شد و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفت. از آن سال تا به اکنون، 8 سال می‌گذرد و این باراستاد فخرالدینی بعد از تقریباً یک دهه دوری از فعالیت‌های اجرایی، در سن 87 سالگی، با منظومه سیمرغ «قاف» به صحنه موسیقی بازگشته و در قامت رهبر ارکستر سمفونیک حاضر شده است. ارکستری متشکل از سازهای زهی، کوبه‌ای و بادی با حضور نوازنده‌های جوان که مدت زمانی است با ارکستر همکاری دارند و در کنار نوازنده‌های قدیمی و با تجربه همچون ارسلان کامکار که در این کنسرت مایستر ارکستراست. فخرالدینی در نشست خبری این کنسرت بیان کرد، «علت انتخاب ارکستر سمفونیک سازبندی کاربر، اساس این ارکستر است که کادر مشخصی دارد. سازهای کامل بادی چوبی و بادی برنجی، آلات ضربی در حد نیاز و زهی‌ها که پنج گروه هستند، کامل است و...»
و حالا خالق موسیقی منظومه سیمرغ، آمده است تا یک شاهکار ادبی را با زبان موسیقایی برای مخاطبان روایت کند؛ هفت شهر عشقی که عطار نیشابوری آن را پیموده است. اجرای کنسرت ساعت 21:30 اعلام شده اما از ساعاتی قبل ازدحام جمعیت و صف‌های طولانی در پهنه رودکی، در انتظار ورود به سالن تالار وحدت هستند. زمان اجرا فرا‌رسید. آغازگر این برنامه «کنسرتو برای ویلن و ارکستر» اثر فرهاد فخرالدینی به رهبری آرش امینی است. اثری که سال گذشته (تیرماه 1402) برای اولین بار به رهبری میهمان آرش امینی با همراهی ارکستر ملی در تالار وحدت اجرا شد. جالب است بدانید ویلن‌ساز اول استاد فخرالدینی است و آن را زیر نظر استادانی چون ابوالحسن صبا و علی تجویدی آموخته که طی این سال‌ها تلاش کرد کار متفاوتی از این ساز برای ارکستر تولید کند.

پرواز سیمرغ بر صحنه موسیقی
بخش دوم برنامه، اجرای «قاف» از منظومه سیمرغ بود و مخاطبان در سالن، مشتاق به تماشای آن نشسته بودند تا با حضور استاد فرهاد فخرالدینی، این بار، سیمرغ‌های موسیقی بر آسمان وحدت به پرواز درآیند و منظومه عرفانی عطارنیشابوری با نوای موسیقی، شنیدنی‌تر شود. آغازی با حمد و ثنای پروردگار با همراهی گروه کر بنیاد رودکی «آفرین جان آفرین پاک را / آن‌که جان بخشید و ایمان خاک را...». داستان سیمرغ منطق‌الطیرعطار نیشابوری یکی از داستان‌های زیبا در مورد مرغ خیالی سیمرغ است که بسیار مورد توجه بوده و این اثر بزرگ به زبان‌های اروپایی هم ترجمه شده است. همچنین ژان کلود کریر نمایشنامه‌نویس مشهور فرانسوی با همکاری پیتر بروک، کارگردان تئاتر مشهور بریتانیایی، نمایشنامه‌ای بر اساس منطق‌الطیر نوشته‌اند که در چندین شهر جهان به روی صحنه رفته است. گروهی از مرغان که برای جستن و یافتن پادشاه‌شان سیمرغ، سفری را آغاز می‌کنند و در هر مرحله، تعدادی از مرغان از راه بازمی‌مانند و به بهانه‌هایی پا پس می‌کشند، تا اینکه در نهایت و پس از عبور از هفت مرحله، از آن گروه انبوه پرندگان، تنها «سی مرغ» باقی می‌مانند و با نگریستن در آینه حق درمی‌یابند که سیمرغ در وجود خود آن‌هاست.
این بخش کنسرت با همراهی دو خواننده اجرا شد؛ مهدی محمدی خواننده تنور و علی تفرشی خواننده باریتون.
به گفته فخرالدینی، «این اثر یک کار اپرایی است و نیاز به خواننده‌هایی دارد که با موسیقی بین‌المللی آشنایی داشته و به نت‌ها کاملاً مسلط باشند.»
مهدی محمدی در این اثر نقش هدد را برعهده دارد. هدهد در «منطق‌الطیر»، استعاره برای راهبری و پیکی است که مرغان را وادی به وادی به سمت کوه قاف هدایت می‌کند، پیر دانای پرندگان؛ پرنده‌ای که تلاش می‌کند تا دیگر پرندگان را به حقیقت وجودی خودشان سوق دهد.
علی تفرشی دیگر خواننده این کنسرت است که نقش راوی را بر عهده دارد و هر دو خواننده با گروه کر همراهی دارند.

از هفت شهرعشق عطار تا نت‌های فرهاد
این منظومه موسیقایی بر اساس شاهکار«منطق‌الطیر» عطار نیشابوری و به تصحیح دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی بوده و در پنج موومان نوشته شده است.
 موومان اول، درباره آفرینش جهان و تسبیح خداوند است:
آفرین جان آفرین پاک را
آنکه جان بخشید و ایمان خاک را
کرد در شش روز هفت انجم پدید
وز دو حرف آورد نه طارم پدید... اشعاری که آغازگر این مثنوی تمثیلی عرفان اسلامی است.
موومان دوم، روایت موسیقایی مجمع مرغان بر صحنه هنر است:
مجمعی کردند مرغان جهان
آنچه بودند آشکارا و نهان
جمله گفتند این زمان در دور کار
نیست خالی هیچ شهر از شهریار
چون بود کاقلیم ما را شاه نیست
بیش از این بی‌شاه بودن راه نیست
هدهد آهسته دل پرانتظار
در میان جمع آمد بی‌قرار
هست ما را پادشاهی بی‌خلاف
در پس کوهی که هست آن کوه قاف
نام او سیمرغ، سلطان طیور
او به ما نزدیک و ما زو دور دور
 این بخش داستان هجرت گروهی از مرغان برای جستن و یافتن پادشاه‌شان سیمرغ است و سفری پرماجرا و گذر از هفت شهر عشق...
در موومان سوم که پیام هدد و سفر مرغان است، هدد این پیردانا داستان سفر را برای مرغان تشریح می‌کند:
جمله دست از جان بشسته پاک‌باز
بار ایشان بس گران و ره دراز
گفت ما را هفت وادی در ره است
چون گذشتی هفت وادی، درگه است...
و به دنبال این پیام، در موومان چهارم، هفت وادی این سفر آغاز می‌شود؛ طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت، فقر و فنا و موومان پنجم، پایان راه.
وان همه مرغان همه آنجایگاه
سر نهادند از سر حسرت به راه
سال‌ها رفتند در شیب و فراز
صرف شد در راهشان عمری دراز
عاقبت از صد هزاران تا یکی
بیش نرسیدند آنجا اندکی
سی تن بی‌بال و پر، رنجور و سست
دل شکسته، جان شده، تن نادرست
چون نگه کردند آن سی مرغ زود
بی‌شک این سی مرغ آن سیمرغ بود
خویش را دیدند سیمرغ تمام
بود خود سیمرغ، سی مرغ تمام
ور به سوی خویش کردندی نظر
بود این سی مرغ ایشان، آن دگر
ما به سیمرغی بسی اولی تریم
زان که سیمرغ حقیقی گوهریم.
و پایان این سفرعرفانی و رسیدن به سیمرغ، دریافت حقیقت وجودی خویش است. اکثر محققان ادبیات، از جمله دکتر شفیعی کدکنی معتقدند سیمرغ رمزی از وجود حق‌تعالی است. سیمرغی که در ادبیات ایران بسیار به آن پرداخته شده از جمله شاهنامه فردوسی.

پایانی خوش با موسیقی‌های نوستالژیک
و اما قسمت آخر کنسرت «قاف» که با استقبال بسیار مخاطبان همراه بود، اجرای موسیقی‌های خاطره‌انگیز و پرطرفدار استاد فخرالدینی همچون تیتراژ سریال «امام علی(ع)»، تیتراژ سریال «بوعلی سینا» و موسیقی تیتراژ سریال «سربداران» بود که پایانی خوش برای حاضران در سالن رقم زد.
پروژه «منظومه سیمرغ- قاف» به تهیه‌کنندگی حبیب صبور از چهارشنبه سی‌ام آبان ماه آغاز شده و تا دهم آذرماه ادامه دارد.