نیلوفر منصوری
خبرنگار

اسباب‌بازی خلاق

کمتر از 10 سال دارد، مقابل یکی از غرفه‌های اسباب‌بازی‌های فکری ایستاده و متفکرانه آنها را تماشا می‌کند. کنجکاوی در چشمانش برق می‌زند و انگار با چشمانش همه آنها را حلاجی می‌کند. درمورد یکی از بازی‌ها، سؤالات مختلفی از پدر و مادرش می‌پرسد. علاوه بر جذابیت و کاربرد اسباب‌بازی، قیمت و ایرانی بودن آن هم برایش اهمیت دارد. او و کودکان دیگر که در این نمایشگاه حضور دارند، درباره اسباب‌بازی‌های موردعلاقه‌شان و حتی ایرانی یا خارجی بودنش نظرات جالبی مطرح می‌کنند. با اطلاعات کامل درمورد بازی ‌فکری صحبت می‌کنند، طوری که به جرأت می‌توان گفت بچه‌های امروز علاوه بر هوش، بسیار نکته‌سنج هستند و با نگاه علمی هر موضوعی را بررسی می‌کنند.
محمدطاها 13 سال دارد و همراه عمه‌اش به نمایشگاه آمده است. با هیجان درمورد بازی‌های نمایشگاه این‌گونه می‌گوید: «نمایشگاه خوبی است و البته می‌توانست بهتر از این باشد. یکی از غرفه‌ها وسایل جنگی چوبی داشت که به نظرم جالب بود. البته من بیشتر بازی ‌فکری دوست دارم. برخی از اسکوترها هم قیمت مناسبی داشتند. بخش اسباب‌بازی‌ها هم جالب بود. ایرانی یا خارجی بودن‌شان هم برایم ‌فرق نمی‌کند، چون مهم جنس و خلاقیت آنهاست یا اینکه کار دست باشد. بیشتر با گوشی و لپ‌تاپ کار می‌کنم، چون تخصص من برنامه‌نویسی است. چندی قبل هم در یکی از دوره‌های برنامه‌نویسی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شرکت کردم. در کلاس نقاشی هم شرکت کردم و در یکی از مسابقات نقاشی برنده شدم.» ساناز با گوشی موبایل پدرش روی صندلی کنار یکی از غرفه‌ها مشغول بازی است. علاقه‌ای به اسباب‌بازی‌ها ندارد و این را می‌شود از چهره‌اش فهمید. می‌گوید: «علاقه‌ای به اسباب‌بازی ندارم، مگر اینکه خیلی خاص باشد مثل روبات. بازی با موبایل و تبلت را ترجیح می‌دهم چون هم جذاب است و هم اینکه تنهایی هم می‌توانم بازی کنم. معمولاً برای بازی کردن با اسباب‌بازی باید دو یا چند نفر باشیم که من تنها بچه خانواده هستم و پدر و مادرم هم وقتی از سرکار برمی‌گردند، معمولاً حوصله بازی با من را ندارند و مجبورم تکالیف مدرسه‌ام را انجام بدهم.»

بازار اسباب‌بازی در تسخیر چین

مینا مونسیان، یکی از واردکنندگان اسباب‌بازی است. می‌گوید 10 سالی است که در این زمینه فعالیت می‌کند و به‌دلیل ضعف تولیدات داخلی، اسباب‌بازی‌های وارداتی به دلیل تنوع بیشتر مورد اقبال بچه‌ها قرار می‌گیرد. انواع اسباب‌بازی، فیگورها، باتری‌خور، انواع تفنگ، عروسک‌های پولیشی، ماشین‌های کنترلی، مجسمه شخصیت‌های کارتونی و لگوهای مختلف در غرفه‌اش پیدا می‌شود. او با اشاره به نکاتی درباره نحوه علاقه‌مند شدن بچه‌ها به اسباب‌بازی می‌گوید: «رنگ، خلاقیت، جذابیت و خاص بودن اسباب‌بازی، کودکان را به سمت خود جذب می‌کند. همچنین کسانی که به‌دنبال کیفیت بهتر هستند، به سمت اسباب‌بازی‌های خارجی می‌روند و ترجیح می‌دهند یک‌بار اسباب‌بازی باکیفیت بخرند تا چند وسیله ارزان و بی‌فایده. در زمینه تنوع کاری، اسباب‌بازی‌های وارداتی حرف برای گفتن دارند، اما تولیدات داخلی تنوع کمتری دارند. البته کیفیت محصولات ایرانی نسبت به گذشته خیلی بهتر شده، اما همچنان با بازارهای جهانی‌ فاصله دارد.» او که از شرایط بازار گله‌مند است، می‌گوید: چین، مبدأ اصلی تولید اسباب‌بازی در دنیاست که به خیلی از کشورها صادر می‌کند. اسباب‌بازی تا حدودی در دسته کالاهای لوکس قرار گرفته است، زیرا برای واردات محصولات، باید تعرفه گمرکی بسیار بالایی پرداخت کنیم. به همین جهت قیمت تمام‌شده محصول بسیار زیاد می‌شود و بسیاری از خانواده‌ها توان خرید را با این قیمت بالا ندارند. خریدار کم است و خیلی‌ها می‌آیند همه چیز را نگاه می‌کنند، یکی دو اسباب‌بازی قیمت می‌کنند و می‌روند.

از باب‌اسفنجی تا کلاه‌قرمزی

باب اسفنجی و پاتریک در بالاترین قفسه غرفه نشسته‌اند. اختاپوس   خندان کمی آن‌طرف‌تر همراه خانم پاف ایستاده‌اند. در طبقه پایین غرفه، سگ نگهبان با دایناسور خنگ و آقای سیب‌زمینی منتظرند تا کودکی از راه برسد و آنها را بخرد و با خودش به خانه ببرد. طرف دیگر غرفه، جناب‌خان، کلاه‌قرمزی، ببعی، بچه و چند عروسک ریز و درشت دیگر هم در حال رقابت برای راهیابی به خانه کودکی هستند تا شادی و لبخند را به او هدیه کنند. مجید یکی از تولیدکنندگان اسباب‌بازی است. با همسر و دخترش داخل غرفه و کنار عروسک‌ها نشسته‌اند و برای بچه‌ها از عروسک‌های ایرانی و شخصیت‌های جالب آنها صحبت می‌کنند. البته خیلی از بچه‌ها شخصیت‌های عروسک و اسباب‌بازی ایرانی را می‌شناسند. مجید با اشاره به اینکه به‌طور میانگین در ماه 10 هزار محصول تولید می‌شود که به پخش‌کننده‌های شهرستانی می‌فروشد، می‌گوید: «آنها هم، محصولات این شرکت را به‌عنوان کار خارجی به بازار عرضه می‌کنند. البته محصولات تولید داخل به کشورهایی مثل عراق، ارمنستان و عمان هم صادر می‌شود. محصولات تولیدی ما در زمینه عروسک خیلی عالی است و اگر از محصولات ایرانی حمایت شود، هم پای محصولات خارجی به بازارهای جهانی راه پیدا می‌کنند، اما حقیقت این است که اکثر فروشنده‌ها از تولید داخل حمایت نمی‌کنند. بیشتر مغازه‌های فروش اسباب‌بازی محصولات وارداتی را ترجیح می‌دهند.»
این فروشنده با بیان اینکه بازار اسباب‌بازی در دنیا، بازار بزرگ و پرسودی است، می‌گوید: «تجارت غیرنفتی ایران عمدتاً بر محصولات خام و نیمه‌‌‌‌‌خام، نفت و فلزات و قیر و نظایر آن بنا شده ‌است و سخن گفتن از گسترش تجارت محصولاتی مانند شکلات و اسباب‌‌‌‌‌بازی و لباس با استقبال چندانی در میان اهل کسب‌وکار بخصوص در بخش دولتی و خصوصی مواجه نمی‌شود. با وجود این، این اقلام، از جمله اسباب‌‌‌‌‌بازی، بازاری بزرگ و تجارتی پرسود در جهان هستند که کشور ما نتوانسته از آن بهره ببرد.

تفاوت سلیقه نسل‌ها

«فرزندان ما به دنیای تکنولوژی و عصر ارتباطات تعلق دارند و بازی‌های آنها با دنیای ساده والدین‌شان زمین تا آسمان فرق دارد.» این را احمد ذاکری که همراه فرزندش به هفتمین نمایشگاه اسباب‌بازی و سرگرمی آمده، می‌گوید. «سلیقه کودکان امروز با کودکان دوره‌های قبل تفاوت بسیاری دارد. کودکانی که با فضای تکنولوژی و شبکه‌های مختلف آشنا هستند، به‌راحتی اسباب‌بازی‌های معمولی را انتخاب نمی‌کنند. شاید برای کودکان کمتر از سه سال بتوان محصولات ایرانی تهیه کرد، اما وقتی با فضای مجازی ارتباط می‌گیرند، به سمت‌و‌سوی شخصیت‌های انیمیشنی گرایش پیدا می‌کنند. علاوه بر آن، اگر کودکی به خلاقیت توجه داشته باشد، محصولاتی انتخاب می‌کند که سطح تفکر و علم او را به چالش بکشد.»
شیما همراه با دو دختر 5 و 9 ساله‌اش به نمایشگاه آمده است. او با اشاره به قیمت بالای اسباب‌بازی‌ها می‌گوید: اسباب‌بازی آنقدر گران است که خرید آن برای ما بسیار سخت است و کسی جرأت نمی‌کند به فروشگاه سر بزند. یک کارمند که بخش زیادی از حقوق او صرف کرایه خانه و مواد غذایی می‌شود، دیگر توان خرید دوچرخه و اسکوتر و حتی اسباب‌بازی‌های الکترونیکی را ندارد. ‌ای‌کاش این موضوع ذهن مسئولان را مشغول می‌کرد و سری به فروشگاه‌های اسباب‌بازی می‌زدند تا متوجه شوند قیمت‌ها سر به فلک کشیده و والدین به سختی می‌توانند خواسته کودکان‌شان را تأمین کنند.