مریم شهبازی
خبرنگار

 این روزها به هشتمین سالگرد وداع با یکی از بزرگان عرصه کتاب کودک و نوجوان گره خورده؛ زنده یاد توران میرهادی که طی شصت سال خدمات فرهنگی و آموزشی ارزنده‌ و با تأکید بر «غم بزرگ را به کار بزرگ تبدیل کن» ثابت کرد که میانه‌ای با توقف در برابر سختی‌‌ها و موانع ندارد. میرهادی را باید یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین شخصیت‌های حوزه کودک در ایران دانست آنچنان که از او با عناوینی همچون «مادر ادبیات کودک ایران» یاد می‌شود.

مدرسه فرهاد، اولین گام در تحول آموزشی
آنچه بیش از نیم‌قرن فعالیت فرهنگی و آموزشی توران میرهادی را برجسته ساخته، آن است که به‌عنوان یک پیشگام در عرصه‌های آموزش و فرهنگ، توانست با هوشمندی و تعهد خود، تغییرات بنیادینی را در نظام آموزشی ایران ایجاد کند. او با نگاهی باز و پر شور، نظام آموزشی را از قالب‌های سنتی رها ساخت و راه را برای یادگیری خلاقیت‌محور باز کرد. آثار و اندیشه‌های او همچنان الهام‌بخش نسلی از مربیان و نویسندگان است که به دنبال تحقق یادگیری انسانی و پایدارند.
توران میرهادی در سال ۱۳۰۶ در تهران و در خانواده‌ای با ریشه‌های فرهنگی و اندیشه‌ورزی متولد شد. والدین او هر دو از چهره‌های فرهیخته و هنردوست جامعه بودند. این جو خانوادگی که از احترام به فرهنگ و کتاب سرشار بود، تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری جهان‌بینی و شخصیت او گذاشت. میرهادی از همان کودکی به‌خوبی با ارزش‌های آموزش خلاق و پرورش فکری آشنا شد.

آشنایی با رویکردهای آموزشی نوین
توران میرهادی برای تکمیل تحصیلات خود راهی فرانسه شد و در آنجا خود را در مقابل دنیایی تازه از شیوه‌های نوین آموزشی و پرورشی دید. این تجربیات، او را به اهمیت یادگیری فعال و تجربی واقف ساخت و دیدگاه‌های نوین او را برای بازگشت به ایران و پیاده‌سازی در سیستم آموزشی کشورش تقویت کرد. او از این دوران به‌عنوان فرصتی عالی برای بازاندیشی شیوه‌های آموزشی یاد کرد که بر قدرت تخیل و تفاوت‌های فردی تأکید داشت.
بازگشت میرهادی به ایران در سال ۱۳۳۸ و تأسیس مدرسه فرهاد، نقطه عطفی در تاریخ‌سازی آموزش کشور بود. این مدرسه، با روش‌های آموزشی نوآورانه و محوریت دانش‌آموزمحوری، انقلابی در مفاهیم یادگیری ایجاد کرد. این محیط یادگیری به دانش‌آموزان اجازه می‌داد تا با اعتمادبه‌نفس پیش بیایند، تفکر انتقادی‌شان را بسط دهند و در فرآیند آموزشی نقش فعال ایفا کنند. او باور داشت که باید بر مبنای کشف استعدادها و علایق فردی، مسیرهای یادگیری را طراحی کرد.

آغازگر حرکتی مهم برای ترویج ادبیات کودکان
در سال ۱۳۴۱، میرهادی با جمعی از همفکران، شورای کتاب کودک را بنا نهاد. این شورا به‌عنوان نهادی پیشرو در فعالیت‌های فرهنگی، نقش کلیدی در ارتقای کیفیت ادبیات کودک و ترویج کتاب‌خوانی ایفا کرد. تحت مدیریت او، این نهاد توانست با معرفی کتاب‌های برگزیده و ایجاد بستری برای رشد ادبیات کودکانه، فرهنگ مطالعه را در میان نسل نو گسترش دهد. این سازمان در سال ۱۳۵۸ به پیشنهاد زنده‌یاد میرهادی، کار تدوین فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را آغاز کرد. شورای کتاب کودک از سال ۱۳۴۳ خورشیدی به عضویت نهاد جهانی IBBY درآمد و ‌هم‌اکنون شاخه ایرانی این سازمان به‌شمار می‌رود.
فلسفه آموزشی توران میرهادی بر این باور استوار بود که آموزش باید به پرورش تفکر و مهارت‌های اجتماعی کودکان بینجامد. او تأکید داشت که مدارس باید محیطی باشند که در آن دانش‌آموزان ضمن یادگیری دروس علمی، مهارت‌هایی همچون همکاری و احترام به تفاوت‌ها را بیاموزند. برای او، آموزش ابزاری برای تربیت شهروندانی مسئول و خلاق بود.
میرهادی نه‌تنها به آموزش علمی و فرهنگی کودکان توجه داشت، بلکه به مفاهیم والایی چون صلح و دوستی در مقیاس جهانی بسیار پایبند بود. او بر این باور بود که آموزش می‌تواند به‌طور مستقیم در ایجاد جهانی مهربان‌تر و بردبارتر اثرگذار باشد. میرهادی با برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌ها، مفاهیم صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز را به جوانان آموزش می‌داد و به تبادل فرهنگی و تعامل سازنده میان افراد و جوامع باور داشت.

یادگارهایی ارزشمند از توران میرهادی
اهالی فرهنگ از زنده‌یاد توران میرهادی به عنوان فردی الهام بخش و نوآور در حوزه آموزش و فرهنگ یاد می‌کنند؛ در کنار خدمات فرهنگی و آموزشی متعدد و البته اثرگذار زنده‌یاد میرهادی، آثار بسیاری در کتابخانه‌ها جاخوش کرده‌اند که تألیف آنها را وی شخصاً یا در همکاری با دیگر بزرگان عرصه فرهنگ و کتاب به عهده داشته است.
از جمله این کتاب‌ها می‌توان به مشارکت در تألیف برخی کتاب‌های درسی اشاره کرد؛ کتاب‌های فارسی اول، تعلیمات اجتماعی، تاریخ، جغرافی و تعلیمات دینی چهارم دبستان و تعلیمات اجتماعی سوم دبستان. از دیگر آثار مهمی که از میرهادی به جای مانده نیز می‌توان به تألیف فهرست کتاب‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان، جست‌و‌جو در راه‌ها و روش‌های ت‍رب‍ی‍ت و کتاب م‍ادر و خ‍اطرات پ‍ن‍ج‍اه س‍ال زن‍دگ‍ی در ای‍ران اشاره کرد. توران میرهادی، از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک و مؤلف و سرویراستار «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان»، بعد از دهه‌ها خدمات فرهنگی و آموزشی، هجدهم آبان ماه سال 1389 زندگی را وداع گفت.