امین محمودی
خبرنگار

طی سال‌های گذشته شاهد بودیم که دولت برای کاهش هزینه بلیت هواپیما سوخت ارزان قیمت یارانه‌ای 600 تومانی به ازای هر لیتر به هواپیماها اختصاص می‌داد، این در حالی است که تنها 3 تا 5 درصد مردم از حمل‌و‌نقل هوایی استفاده می‌کنند. همچنین این یارانه سوخت حدود 20 درصد قیمت تمام شده نرخ بلیت هواپیما را در برمی گیرد.

یارانه 40 هزار میلیاردی
مرکز آمار نیز به صراحت اعلام کرده هزینه سفر هوایی، فقط در سبد هزینه حدود ۰.۰۶ درصد از خانوارهای ایرانی است، به طوری که در این خصوص محمد‌صادق کریمی، رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه می‌گوید: بررسی اطلاعات درآمد و هزینه خانوار نشان می‌دهد 85 درصد هزینه که بابت بلیت هواپیما و سفر هوایی پرداخت شده، مربوط به 3 دهک بالا و پردرآمد جامعه بوده است.
بر اساس آمار سازمان برنامه و بودجه، دولت فرآورده‌های  نفتی را از پالایشگاه‌ها به قیمت صادراتی خریداری می‌کند همچنین قیمت صادراتی فرآورده‌های نفتی در حال حاضر حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان است که قیمت نفت خام هم در آن لحاظ شده است، بنابراین قیمت هر لیتر سوخت هواپیما حدود ۲۵ هزار تومان تمام می‌شود، بر همین اساس اگر مصرف سوخت هواپیماها را چهار یا چهارو‌نیم میلیون لیتر در روز در نظر بگیریم، به صورت سالانه حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان ارزش یارانه، فروش سوخت به شرکت‌های هواپیمایی است.

روند افزایشی قابل تأمل
نکته بغرنج این مسأله آنجاست که میزان تخصیص سوخت یارانه‌ای به هواپیماها به اوج خود رسیده است، به طوری که به گفته کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی طی سال‌های 1401 و 1402 روزانه 4 میلیون لیتر سوخت به هواپیماها اختصاص داده شده است. وی می‌گوید: در سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیارد و ۴۶۷ میلیون لیتر سوخت به 198 فروند هواپیما و در سال گذشته نیز یک میلیارد و 463 میلیون لیتر سوخت به 201 هزار فروند هواپیما تخصیص یافته است، همچنین تا پایان نیمه نخست سال‌جاری روزانه بیش از 4 میلیون و 900 هزار لیتر سوخت به هواپیماها داده شده است.
ویس‌کرمی اضافه کرد: در سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیارد و ۳۶۱ میلیون لیتر سوخت هوایی (86 درصد) با نرخ ۶۰۰ تومانی (یارانه‌ای) و ۱۰۷ میلیون لیتر نیز به هواپیما‌های باری و ایرلاین‌های خارجی با نرخ آزاد عرضه کردیم که معادل 14 درصد، سوخت عرضه شده است. مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲ یک میلیارد و ۳۲۶ میلیون لیتر سوخت یارانه‌ای برای ایرلاین‌های ایرانی که معادل 91 درصد سوخت می‌شود، تحویل داده شده، از طرف دیگر 9 درصد سوخت دیگر نیز با نرخ آزاد به ایرلاین‌های خارجی و باری تخصیص یافته است.

فراموشی ناوگان باری
نکته جالب اینکه هواپیماهای باری که نقش مهمی در صادرات و واردات کالاها و همچنین تجارت خارجی کشور دارند، سوخت را به نرخ آزاد خریداری می‌کنند، به همین دلیل صنعت حمل‌و‌نقل هوایی تجاری کشور دچار بحران شده و بسیاری از هواپیماهای باری زمینگیر شده‌اند.بر این اساس، اولویت این است که یارانه سوخت بخش مسافری ناوگان هوایی که در واقع به مردم داده می‌شود، به شرکت‌های هواپیمایی اختصاص یابد. چون شرکت هواپیمایی برای سر پا بودن، باید درآمدش با هزینه‌هایش تطبیق داشته باشد و ادامه فعالیت با زیان زیاد، یک بنگاه اقتصادی را دچار ورشکستگی می‌کند، کما اینکه برخی از شرکت‌های هواپیمایی دارای زیان زیادی هستند و در یک سال گذشته که قیمت‌ها تغییری نداشت بیشتر پروازهای داخلی از سوی شرکت‌های هواپیمایی با زیان انجام شد.

پیشنهاد 30 درصدی
با این حال به نظر می‌رسد در لایحه بودجه سال آینده شاهد کاهش محسوس یارانه سوخت ناوگان هواپیمایی هستیم که در صورت تحقق اقدامی تحسین‌برانگیزاست، به طوری که در تبصره 3 لایحه بودجه 1404 قیمت عرضه سوخت به شرکت‌های هواپیمایی داخلی معادل ۳۰ درصد قیمت خرید از پالایشگاه‌ها (همان قیمت صادراتی و وارداتی) پیشنهاد شده است.
کارشناسان معتقدند در صورت عملیاتی شدن این مسأله، حدود 10 هزارمیلیارد تومان صرفه‌جویی حاصل خواهد شد که دولت می‌تواند آن را برای ارتقای کمی و کیفی ناوگان هوایی هزینه کند.