بیتا میرعظیمی
خبرنگار

 «شهرام توانا»، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند استان گیلان به «ایران» می‌گوید: «جمعیت استان گیلان تقریباً دومیلیون و ۵۰۰ هزار نفر است که با حضور گردشگران به یکباره حجم زیادی از مسافر وارد استان می‌شود. مسافرانی که حضورشان علاوه بر اثرات اقتصادی، تبعات زیست‌محیطی بسیاری در پی داشته و به یکباره حجم زیادی از زباله و پسماند را در مناطق مختلف استان برجای می‌گذارند. این در حالی است که همه روزه حدود 2200 تن زباله و پسماند در شهرهای مختلف استان گیلان تولید می‌شود که ۲۵ درصد آن به تولید زباله در روستا‌ها اختصاص دارد.»

ساماندهی انتقال زباله‌ها
وی می‌افزاید: «با افزایش حضور مسافران، میزان تولید زباله به یکباره افزایش قابل توجهی پیدا کرده و به تبع آن جمع‌آوری، امحا، دفن و تلنبارشدن زباله‌ها با مشکلات بسیاری مواجه شد. همین امر عملیات انتقال و ساماندهی زباله‌ها تحت نظارت شهرداران و دهیاران را با کندی مواجه کرد. در همین راستا، استاندار گیلان بر تسریع انتقال زباله‌ها تأکید کرده و خواستار مدیریت و ساماندهی بموقع آن شد.»
طبق گفته این مقام مسئول، «در آخرین تعطیلات منتهی به مهرماه، ورودی استان تا خروجی آن از کنار جاده‌ها گرفته تا بخش‌های مختلف روستاها، مملو از زباله و پسماند بود. متأسفانه برخی دیگر نیز اقدام به پرت کردن زباله از داخل ماشین به بیرون یا رهاکردن در طبیعت کردند. در این ایام، حجم زباله‌ها در بندر انزلی از ۱۲۰ تا ۱۳۰ تن در روز به حدود ۲۰۰ تن رسیده و در دیگر شهرها، به یکباره حدود 40-50 درصد افزایش پیدا کرد. این در حالی است که اغلب استان‌های شمالی از جمله گیلان، زیرساخت‌های لازم برای پذیرش این حجم زیاد از مسافران را نداشته و مدیریت پسماند آن در حوزه زیرساخت‌ها و آموزش نیازمند بازنگری است.»

ضرورت تعیین جرایم بازدارنده
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند استان گیلان تصریح می‌کند: «در حقیقت باید تبعات سفر گردشگران اعم از رها کردن زباله در کوه و جنگل و دشت و... تا حجم کاری زیاد برای مسئولان شهرداری‌ها و بخشداری‌ها در نظر گرفته شود و دستورالعملی برای مدیریت بهتر آن اتخاذ کرد. همانگونه که موارد آموزشی و جرایم بازدارنده باعث شد تا مردم در کوتاه مدت مواردی مانند کمربند ایمنی، کنترل سرعت و غیره را رعایت کنند، باید در حوزه پسماند و محیط‌ زیست نیز جرایمی در نظر گرفته و در چهارچوب آن عمل شود. همین امر ضرورت فرآیند آموزشی در سفرها را دوچندان می‌کند. این در حالی است که شاهدیم تصمیمات سفر توسط وزارت گردشگری اتخاذ شده و در دستورالعمل آن حتی یک کلمه تحت عنوان پسماند وجود ندارد!»

سرانه تولید زباله در گیلان زیاد است
طبق گفته «شهرام توانا»، «در استان گیلان روزانه حدود 2000 تا 2200 تن زباله در 7 پهنه پسماند متشکل از۵۶ شهرداری و ۱۸۴۶ دهیاری در سطح استان تولید می‌شود. پسماند‌هایی از نوع عادی، پزشکی، ویژه، کشاورزی و صنعتی که باید با اتخاد تدابیر آموزشی مناسب و تعیین جریمه‌های مختلف، به‌درستی ساماندهی و مدیریت شود. در حوزه پسماند باید تلاش‌ها بر تولید کمتر پسماند متمرکز شود؛ این در حالی است که روزانه ۶۰ هزار تن زباله در کشور تولید شده و تنها حدود ۱۰ درصد آن بازیافت می‌شود.»
وی خاطرنشان می‌کند: «شهر رشت بزرگ‌ترین پهنه پسماندی استان گیلان با تولید روزانه 1000تا1100 تن زباله در بخش‌های مختلف است. البته باید تأکید کرد که همه این زباله‌ها و پسماندها در شهر رشت تولید نمی‌شود؛ شهر رشت روزانه 500 تا550 تن زباله بیشتر نداشته و مابقی از 11 شهر اطراف رشت تولید می‌شود. اگرچه سرانه استاندارد تولید زباله در دنیا برای هر فرد حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم در هر روز است اما شاهدیم که سرانه تولید زباله در ایران حدود ۶۰۰ گرم، در شهرهای گیلان ۸۵۰ گرم و در روستاهای گیلان به ۶۵۰ گرم رسیده است.»
مدیریت پسماند در پهنه‌های مختلف
طبق گفته این مقام مسئول، «در استان گیلان برای هر پهنه روش‌هایی برای مدیریت پسماند در نظر گرفته شده است. در حال حاضر در شهرهای رشت و بندرانزلی، زباله‌ها در قالب دو کارخانه کمپوست پردازش و تبدیل به کود شده و باقی‌مانده‌های آنها نیز دفن می‌شود. ضمناً پهنه رودبار وضعیت نامناسبی داشته و در حال مطالعه برای برون‌رفت از مشکلات آن هستیم. برای پهنه‌های طالش و آستارا نیز با وجود وضعیت نامناسب، مطالعات مشاور به اتمام رسیده و در حال جذب اعتبار و در نهایت برگزاری روند قانونی آن هستیم. در شهر لاهیجان نیز وضعیت مناسب و پایداری وجود دارد اما در راستای ارتقای وضعیت موجود نیازمند اصلاح روش تصفیه شیرابه و همچنین افزایش وضعیت موجود برای پذیرش در محل دفن و در نهایت خط جدید پردازش هستیم. در شهر لنگرود با 63 درصد پیشرفت فیزیکی در حال ادامه روند و اتمام کار در قالب اصلاحات وضع موجود بوده و در نهایت در پهنه رودسر نیز که وضعیت موجود حاصل اقدامات انجام شده طی سال‌های گذشته بوده در مرحله مطالعه نهایی و واگذاری به بخش خصوصی سرمایه‌گذار و برون رفت از مسأله پسماند قرار دارد.»

تفکیک هوشمندانه زباله
وی می‌افزاید: «در حال حاضر، تفکیک زباله در شهرهای مختلف استان انجام شده و ۱۷ شهر گیلان از نظر تفکیک زباله در رتبه اول، ۱۷ شهر در رتبه متوسط و ۱۷ شهر نیز وضعیت ضعیفی دارند. همچنین 17 شهرستان از اپلیکیشن هوشمند برای تفکیک پسماند استفاده کرده و مقرر شده تا ایام نوروز این اپلیکیشن برای مسافران و گردشگران فعال شود.» طبق گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند گیلان، «یک الگوی چهار مرحله‌ای سفر در دنیا شامل ایجاد سفر، توزیع سفر، تفکیک سفر و تخصیص سفر وجود دارد که از لحظه تصمیم به سفر تا پایان آن، دولت و مجموعه‌های مختلف ورود کرده و برنامه‌ریزی‌ها و هدایت‌های لازم در طول سفر انجام می‌شود. الگویی که باید در کشور روی آن متمرکز شده و همانند سایر کشورهای دنیا مورد توجه ویژه قرار گیرد. باید در کنار تبعیت از الگوهای متفاوت و تدابیر مختلف در حوزه‌های آموزشی، جمع‌آوری بموقع زباله و فعالیت‌ها در مرحله دفن و کارخانجات، به آن اهمیت دوچندان داد.»