امین محمودی
خبرنگار

ایران، روسیه و ترکمنستان سه کشوری هستند که علاوه بر همسایگی مناسبات تجاری مشترکی را ذیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارند به همین دلیل به دنبال گسترش مناسبات خود هستند.
از طرف دیگر اما بد نیست بدانیم این کشورها مثلث سه گانه‌ای را در بین تولیدکنندگان انرژی خصوصاً گاز تشکیل می‌دهند که بخش عظیمی از تولید این محصول در جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
به طوری که روسیه هم‌اکنون با تولید 25 درصد از گاز طبیعی جهان در این بازار نقش ویژه ایفا کرده و ایران نیز با تولید 17 درصد از این محصول به عنوان دومین تولیدکننده آن محسوب شده و ترکمنستان نیز چهارمین تولیدکننده گاز طبیعی به شمار می‌رود.از این رو به نظر می‌رسد هر گونه همکاری در حوزه انرژی ذیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا بین سه کشور می‌تواند به لحاظ اقتصادی منفعت‌های زیادی برای این کشورها داشته باشد.
همین امر سبب شد که با توجه به نیاز کشورمان به تأمین گاز برای فصل زمستان و رسیدن به جایگاه هاب انرژی تلاش شود تا در سفراخیر رئیس‌جمهور کشورمان به این دو کشور همسایه زمینه توسعه همکاری‌های اقتصادی خصوصاً در حوزه انرژی و گاز فراهم شود.

افزایش اقتدار در میان کشورهای همسایه و خلیج فارس
در همین خصوص سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز نقش ایران را با دارا بودن ظرفیت تولید روزانه بیش از یک میلیارد مترمکعب گاز و شبکه بسیار گسترده توزیع و صادرات در تأمین انرژی مورد نیاز خود و کشورهای منطقه، بسیار مهم توصیف کرد.وی در نشست مجمع بین‌المللی گاز سنت پترزبورگ نقش ایران را با دارا بودن ظرفیت تولید روزانه بیش از یک میلیارد مترمکعب گاز و شبکه بسیار گسترده توزیع و صادرات در تأمین انرژی مورد نیاز خود و کشورهای منطقه، بسیار مهم توصیف کرد.معاون وزیر نفت در امور گاز خاطرنشان‌کرد: روسیه و ایران به‌عنوان نخستین و دومین دارندگان ذخایر گاز جهان می‌توانند با همکاری یکدیگر، نقش مهمی در تأمین انرژی پاک برای منطقه و جهان و تبیین سیاست‌های بین‌المللی مناسب در این زمینه داشته باشند.به گفته توکلی، یکی از نمونه‌های موفق این همکاری‌ها، تشکیل مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) بود که با تلاش دوجانبه ایران و روسیه، همچنین مشارکت دیگر کشورهای صادرکننده گاز تشکیل شد و امید می‌رود که این سازمان در آینده، نقش مؤثرتری در بازار گاز و تأمین منافع حداکثری برای کشورهای صادرکننده داشته باشد.وی بر موقعیت منحصربه‌فرد ایران در مرکز کریدور شمال جنوب عرضه و انتقال انرژی تأکید کرد و گفت: این موقعیت فرصتی مناسب است تا با همکاری دیگر کشورها ازجمله روسیه، عرضه گاز از طریق توافق‌های چندجانبه، سوآپ و ترانزیت به کشورهای دیگر فراهم شود.مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، کشورهای هدف در این کریدور را ترکیه، عراق، پاکستان، هند و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس اعلام کرد.توکلی پس از امضای تفاهمنامه همکاری بین دو طرف، ابراز امیدواری کرد که این تفاهمنامه نتایج خوبی برای دو کشور در پی داشته و منشأ اتفاق‌ها و همکاری‌های مؤثر بین کشورهای همسایه باشد.

پایه‌گذاری یک بلوک قوی
در حوزه انرژی
با این حال به نظر می‌رسد تفاهمنامه‌های منعقد شده کشورمان با روسیه و ترکمنستان علاوه بر واردات گاز از این کشورها بیشتر حول محور میدان گازی پارس جنوبی و سرمایه‌گذاری این دو کشور در امر زیرساخت‌های آن بچرخد.از طرف دیگر ایران می‌خواهد با این میزان گاز وارداتی و توسعه زیرساخت‌های خود به عنوان هاب گازی منطقه صادرات این محصول به همسایگان خود شامل عراق، ترکیه، پاکستان را گسترش دهد.
بد نیست بدانیم که ایران طی سالیان قبل خصوصاً در فصل زمستان به واردات گاز از ترکمنستان پرداخته و آن را در قالب سوآپ گازی به دیگر کشورها صادر می‌کرد که این امر با توجه به واردات از روسیه توسعه خواهد یافت.
همچنین نباید از ذکر این نکته غافل شد که روس‌ها با توجه به تحریم‌های صورت گرفته غرب علیه آنها به دنبال گسترش همکاری‌های گازی با ایران و ترکمنستان هستند به همین دلیل پروژه‌های مشترک گازی مانند خط لوله‌های جدید و توسعه زیرساخت‌ها می‌توانند منافع اقتصادی و سیاسی قابل توجهی برای روسیه و شرکای آن فراهم کنند.با توجه به مسائلی که مطرح شد می‌توان گفت که سفر رئیس‌جمهور کشورمان به همسایگان شمالی خود با توجه به ذخایر عظیم گازی آنها می‌تواند نوید بخش پایه‌گذاری یک بلوک قوی در حوزه انرژی در منطقه باشد که برای هر سه کشور منافع زیادی داشته باشد، به طوری که کارشناسان از آن با عنوان اوپک گازی یاد می‌کنند.

بــــرش

دستاوردهای اتحاد استراتژیک گازی
باید به این نکته اذعان داشت که اتحاد استراتژیک گازی سه کشور، اتحادیه اقتصادی اوراسیا را نیز تقویت خواهد کرد با این حال به نظر می‌رسد برای رسیدن به این امر باید زیرساخت‌های گازی هر سه کشور توسعه یابد. کارشناسان معتقدند این توافق سه جانبه می‌تواند به کاهش وابستگی ترکمنستان به چین، تقویت موقعیت ایران در بازار گاز منطقه و همکاری‌های استراتژیک روسیه با کشورهای همسایه منجر شود.علاوه بر این به نظر می‌رسد شاهد افزایش تعاملات بین این سه کشور نه تنها به تقویت صادرات گاز و بهبود زیرساخت‌های منطقه‌ای خواهیم بود بلکه این توافق می‌تواند نقش مؤثری در کاهش اثرات تحریم‌های اقتصادی علیه ایران و روسیه ایفا کند.